الزامات مشترک برای پاسخ به نقض برجام

محمد اسماعیلی در روزنامه جوان نوشت: با تصویب تحریم‌های ضدایرانی مجلس نمایندگان امریکا در روز گذشته، شاهد شکل‌گیری یک «تلقی مشترک» در مسئولان ارشد کشورمان هستیم تا جایی که روسای قوای مجریه و مقننه، اعضای کمیته نظارت براجرای برجام و مسئولان دستگاه سیاست خارجه تحریم‌های جدید را نقض متن و روح برجام دانسته و از اقدام متقابل کشورمان در آینده سخن به میان آورده‌اند.

در این میان سه پرسش مطرح می‌شود؛۱-موضع‌گیری مسئولان ارشد کشوری در همین حد، کافی است؟، ۲-بسته متقابل ایران باید حائز چه ویژگی‌ها و مولفه‌هایی باشد و۳-آیا مسیر پیش بینی شده در متن برجام، جهت احقاق حقوق ایران کفایت می‌کند و اگرکفایت نداشته راهکار مقابله با شرایط موجود چیست؟

۱ـ «تلقی مشترک» امروز مسئولان ارشد کشور در باب نقض متن و روح برجام، بسیار ارزشمند است و پس از آنی صورت می‌گیرد که طی دو سالی که از روز امضای توافق هسته‌ای گذشته، به‌واسطه تصویب و اجرای قوانین ضدایرانی بسیاری مانند«قانون محدودیت سفر شهروندان۳۸کشور به ایران» و «قانون ISA» متن و روح برجام نقض شده اما بعضی از مقامات داخلی با مسامحه و اغماض از کنار آن عبور کرده و برخلاف امروز در مقابل اقرار به«نقض» مقاومت می‌کردند.

این «تلقی مشترک» باید استمرار داشته و به «باور مشترک»منتهی شده تا به راهکارهای موثرتری جهت مقابله با اقدامات امریکایی‌ها در سطوح مختلف برسد چراکه «اختلاف عقیده» گذشته مسئولان به تولید مفاهیمی مانند«نقض روح»، «نقض متن»، «بدعهدی»و«خلاف برجام»منجر شد و مانع از برخورد مناسب با رفتار‌امریکایی‌ها شد.

کمااینکه در اظهارات روزگذشته نیز به جای تصریح به«نقض» از عبارتی خنثی استفاده می‌شود؛«عراقچی: در قانون جدید موضوع غیرهسته‌ای است و ناسازگاری با برجام دارد... یک اقدامی خصمانه است»، «قاسمی: واشنگتن اجرای موفقیت‌آمیز برجام را به خطر می‌اندازد». این درحالی است که کلمه«ناسازگاری» به لحاظ حقوقی فاصله بسیار زیادی با «نقض»دارد یا اجرای برجام تاکنون نیز موفقیت آمیز نبوده و قانون جدید امریکایی‌ها اجرای ناموفقیت‌آمیز را تشدید می‌کند.

بنابراین برخی از مقامات نباید این «تلقی مشترک ارزشمند»را تضعیف کرده و با اقرار صریح و بدون ملاحظه به نقض برجام در جهت هم افزایی با سایرین برآمده تا راهکارهای مشترک و موثری در جهت مقابله اتخاذ شود.

۲ـ مقابله ایران با نقض برجام باید«همگون، جامع واثرگذار»باشد به همین دلیل باید حائز فاکتورهای موثری نظیر«مواضع مشترک و یکدست مسئولان ارشد کشور»، «مبتنی بر نامه۹ماده‌ای رهبری، قانون اقدام متقابل مجلس و شورای عالی امنیت ملی» و«پرهیز از ارائه طرح یا لوایح شتاب‌زده نظیرآنچه در هفته گذشته توسط برخی نمایندگان ارائه شد»باشد.

اگرچه نوع استخدام کلمات و عبارات در متن برجام وقطعنامه۲۲۳۱ مسیر نقض و فقدان پرداخت هزینه آن برای امریکایی‌ها را باز گذاشته اما می‌توان با اجرای برخی از مفاد نامه۹ماده‌ای مقام معظم رهبری، اقدام مناسبی جهت مقابله صورت داد و از افزایش هزینه‌های ناشی از نقض جلوگیری کرد.

بنابراین در شرایطی که معظم له «وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای»را نقض برجام دانسته و«طبق بند ۳ مصوّبه‌ مجلس»خواهان اقدام لازم از سوی دولت و توقف اجرای تعهدات می‌شود، نباید دولت و مجلس با تنظیم طرح یا لایحه‌ای جدید، فرصت سوزی کرده و به جای آن تمرکز خود را حداقل به اجرای همین بخش از قانون مصوب متمرکز کنند.

پس از اجرای بند۳مصوبه مجلس توسط دولت، می‌توان نسبت به گردآوری یک طرح جامع که قابلیت تحریم‌های متقابل را نیز داشته باشد این دو قوه وارد عمل شوند؛بنابراین گفته‌های دیروز برخی مقامات دولتی نظیر: «در اولین قدم مجلس شورای اسلامی در این زمینه قدم‌های خودش را برخواهد داشت»، رافع مسئولیت دولت نیست کمااینکه طبق قانون، این دولت است که باید در مواجهه با نقض قوانین مجلس را اجرا و واردعمل شود چراکه پیش از این مجلس قانونی را در همین زمینه ازسر گذرانده است.

انداختن توپ در زمین مجلس درشرایطی که نیازمند توقف اجرای برخی از تعهدات خود طبق قانون مجلس هستیم، حاوی اثر نخواهد بود وتنها فرصت سوزی به همراه خواهد داشت، علاوه براین امریکایی‌ها طی سه سال «میزان اراده ایران در مقابله با نقض» را سنجیده و برخلاف گذشته باید در مقابل نقض جدید اقدام«فوری، اساسی و قاطع» اتخاذ شود تا محاسبات گذشته امریکایی دچار تغییرات جدی شده که این تغییر می‌تواند شیب اقدامات ضد ایرانی را تاحدودی کند کند و تا مادامی که «تعییر لحن»به «تغییر رفتار»در مقابل نقض توافق هسته‌ای نینجامد نباید انتظار داشت که رویکرد امریکایی‌ها دچار تغییر شود.

بنابراین سرمایه‌گذاری روی اقدامات شتاب‌زده همانند «طرح مقابله با اقدامات ماجراجویانه و تروریستی امریکا» که هفته گذشته توسط برخی از نمایندگان در دست بررسی قرار گرفت، فرصت‌سوزی است و در شرایطی که قانون جامعی موجود است رفتاری لغو به شمار می‌آید، آن‌هم در حالی که قانون فاقد ویژگی‌های مناسب اولیه بوده و بیشتر از آنکه ناظر به اقدامات تأثیرگذار طرف ایرانی مبتنی بر توافق هسته‌ای باشد، شعاری برخورد کردن با نقض است.

۳ـ همانطور که دریادداشت قبل به آن پرداخته شد، چهارگانه حل و فصل اختلافات درنظام حقوقی برجام مبنی بر «کمیسیون مشترک»، «هیئت وزیران طرفین»، « کارگروه حل اختلاف رفع تحریم‌ها» و«شورای امنیت» با توجه به «زمان‌بندی آن»، «آرای نامتوازن و یکطرفه اعضای» و «حق وتوی امریکایی‌ها در شورای امنیت» هرچند نمی‌تواند احقاق حقوق ایران را به همراه داشته باشد اما باید طرف ایرانی تنها به برگزاری جلسات کمیسیون مشترک-که هشت جلسه از آن برگزار شده-اقناع نشده وبرای افزایش هزینه‌های امریکا(شکاف امریکا-اروپا و مصر نشان دادن ایران به برخورد با نقض برجام)خواهان موضع مشخص کمیسیون مشترک مبنی بر«نقض برجام»و ارجاع پرونده به مرحله دوم یا همان«هیئت وزیران ایران و۱+۵» شود.

ایران باید نقض برجام را از مسیر پیش‌بینی شده در متن برجام را درکمترین زمان به سرانجام رسانده و البته به این مسیر یا تهدید به«خروج ایران از توافق هسته‌ای» اکتفا نکرده و موازی با آن از تاکتیک‌های حقوقی ـ سیاسی همانند«بیانیه رسمی به دبیرکل سازمان ملل»، «بیانیه به اجلاس نم و درخواست برای برگزاری جلسه فوری کشورهای عضو»، «طرح شکایت در مراجع حقوقی» نیز استفاده کند.

علاوه بر این مقامات رسمی دستگاه دیپلماسی باید جهت تغییر محاسبات شکل گرفته امریکایی‌ها، تکرار کنند که ایران در مورد موشک یا سایر مباحث مورد مناقشه حاضر به مذاکرات مجدد نیست و وضع تحریم‌های مجدد در حوزه موشکی و غیره تأثیری در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت.

تا مادامی که «تلقی مشترک»شکل گرفته به «باور - رفتار مشترک»منتهی نشود و مبتنی بر آن کمیته نظارت بر اجرای برجام مصوبه‌ای به استناد بند۳مصوبه مجلس نداشته و دولت را ملزم به متوقف کردن اجرای بخشی از تعهدات نکند، پاسخ متناسبی به نقض برجام صورت نگرفته و محاسبات چهار سال اخیر ایالات متحده تغییر نخواهد کرد.