نظر مقام معظم رهبری درباره مسائل متفرقه حج

خبرگزاری ایسنا: در حالی که حدود دو هفته تا آغاز موسم حج و اعزام زائران کشورمان به سرزمین وحی مانده، نحوه صحیح انجام این فریضه الهی و موضوعات مرتبط با آن، از مهمترین دغدغه‌های فکری هر زائری است.

از همین رو، در نظر داریم طی روزهای منتهی به آغاز حج ابراهیمی، با رجوع به پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، پاسخ‌های معظم‌ُله به شبهات و استفتائات افرادی که قصد عزیمت به حج را دارند منتشر کنیم.

به این امید که حج امسال در کمال امنیت و آرامش، حداکثر دستاورد معنوی و روحی را برای هموطنان‌مان به همراه داشته باشد، در بخش نهم پاسخ‌های رهبر معظم انقلاب در رابطه با مسائل متفرقه را مرور خواهیم کرد.

***

سنگ‌فرش مسجدالحرام با آب قلیل تطهیر می‌شود و آب قلیل را بر نجاست می‌ریزند، به‌گونه‌ای که معمولاً باقی‌ماندن نجاست در محل مُحرَز است، آیا سجده بر سنگ فرش مسجد صحیح است؟

معمولاً در فرض مذکور، نجاست تمامی نقاط مسجد مُحرز نمی‌شود و بررسی و تحقیق واجب نیست، بنا بر این سجده بر سنگ فرش آن صحیح است.

هنگامی که مسجدالحرام بر اثر خون یا ادرار یا نجاست دیگر نجس می‌شود، کارگران برای تطهیر آن روشی را به کار می‌برند که به نظر ما پاک کننده نیست. در این حالت، نمازی که بر زمین مسجدالحرام (مرطوب یا غیر مرطوب) خوانده شود، چه حکمی دارد؟

مادامی که به نجاست محل سجود یقین ندارد، نمازش صحیح است.

آیا اقامه‌ی نماز جماعت به شکل دایره‌ای دور کعبه صحیح و مُجزی است؟

نماز کسی که پشت سر امام یا در یکی از دو طرف او بایستد، صحیح است، و بنا بر احتیاط مستحب، کسی که در یکی از دو طرف امام ایستاده باید فاصله‌ی میان امام جماعت و کعبه را رعایت کند و از امام به کعبه نزدیک‌تر نباشد، اما نماز کسی که در طرف دیگر کعبه مقابل امام بایستد، صحیح نیست.

آیا اقامه‌ی نماز جماعت پشت سر پیش‌نماز سنی مذهب در مکّه‌ی مکرّمه و مدینه منوّره، مُجزی است؟

مُجزی است، إن شاءالله.

جواز اقتدا به اهل سنت اختصاص به نماز ادا دارد یا در نماز قضا نیز می‌توان اقتدا کرد؟

قدر متیقّن جواز اقتداء در نماز اداء است و صحّت اقتداء در نماز قضاء محل اشکال بلکه منع است.

خارج شدن از مسجدالحرام و مسجدالنبی‌ (صلی الله علیه وآله وسلم) هنگام اذان و اقامه چه حکمی دارد؟ با توجه به این که اهل سنت در آن هنگام به سوی مسجد می‌روند، و در مورد خارج شدن ما در آن اوقات، گفتگو می‌کنند و بر ما عیب می‌گیرند.

این کار اگر از نظر دیگران، سبک شمردن نماز اول وقت به‌شمار آید و به خصوص موجب وهن مذهب باشد، جایز نیست.

در برخی از استفتائات آمده است که شما اقامه‌ی نماز جماعت در هتل‌های مکّه‌ی مکرّمه را جایز نمی‌دانید، آیا اقامه‌ی نماز جماعت در منازل و خانه‌های محل اقامت کاروان‌های حجّ جایز است؟ لازم به ذکر است که این منازل تنها به کاروان‌ها اختصاص دارد و برپایی نماز جاعت، بهانه‌ای برای حجّاج در ترک نماز در مسجدالحرام نخواهد بود.

اقامه نماز جماعت در منازل و خانه ها را نیز، در صورتی که مایه‌ی جلب نظر دیگران، و موجب عیب‌گیری بر حجّاج از جهت عدم مشارکت با مسلمانان در نماز جماعت در مسجد گردد، جایز نمی‌دانیم.

حکم نماز کسی که قصد ده روز اقامت در مکّه‌ی مکرّمه را دارد، در عرفات و مشعر و مِنی، و نیز در مسیر حد فاصل میان آن‌ها چگونه است؟

اگر پیش از رفتن به عرفات، قصد اقامت ده روزه در مکّه‌ را داشته باشد و با این نیت، حداقل یک نماز چهار رکعتی کامل به‌جا آورد، تا زمانی که سفر جدیدی انجام نداده، حکم اقامت به حال خود باقی است، و پس از تحقق شرط اقامت، رفتن او به عرفات و مشعرالحرام و مِنی سفر به شمار نمی‌آید.

آیا حکم مخیّر بودن میان قصر یا کامل خواندن نماز، در همه جای مکّه و مدینه جاری است، یا تنها به مسجدالحرام و مسجد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) اختصاص دارد؟ و آیا میان مناطق قدیمی و جدید این دو شهر تفاوتی وجود دارد یا خیر؟

تخییر بین قصر یا کامل خواندن نماز در همه جای این دو شهر مقدس وجود دارد، و بنا بر ظاهر، محله‌های قدیمی و جدید آن‌ها با هم تفاوتی ندارند، هرچند احتیاط استحبابی اختصاص تخییر بین قصر و اتمام به محله‌های قدیمی این دو شهر، بلکه تنها به دو مسجد مقدّس است و نماز را در جاهای دیگر این دو شهر قصر بخواند، مگر در صورتی که قصد اقامت ده روزه داشته باشد.

حج کسی که از شرکت در مراسم برائت از مشرکین خودداری کند، چه حکمی دارد؟

این کار به صحّت حجّ او خللی وارد نمی‌کند، هرچند خود را از فضیلت شرکت در مراسم اعلام برائت از دشمنان خدا محروم کرده است.

آیا زن در زمان حیض یا نفاس می‌تواند بر دیوار مشترک میان رواق مسجدالحرام و مَسعی بنشیند؟

مانعی ندارد، مگر آن که ثابت شود دیوار، بخشی از مسجدالحرام است.

مادرم از ذریّه پیامبر اکرم(ص) است. آیا من نیز از سادات محسوب می شوم؟ آیا می توانم عادت ماهیانه ام را تا شصت سالگی، حیض قرار دهم و در آن ایام نماز و روزه خود را انجام ندهم؟

تعیین سن یائسگی محل تأمل و احتیاط است؛ بانوان می‌توانند در این مسأله به مجتهد جامع‌الشرایط دیگر مراجعه نمایند.

حج کسی که به سبب اختلاف در رؤیت هلال، در انجام وقوف‌ها و روز عید شک کند، چه حکمی دارد؟ و آیا باید حجّ را اعاده کند یا خیر؟

اگر مطابق با نظر و حکم مفتی اهل سنت در خصوص اثبات رؤیت هلال ذی‌حجه عمل کند، کافی است. پس هرگاه وقوف‌ها را همراه با دیگر مردم درک نماید، حجّ را درک کرده و مُجزی است.

مقدار مسافت شرعی که ساکنان در محدوده‌ی آن می‌توانند حجّ اِفراد به‌جا آورند، ۱۶ فرسخ است؛ این فاصله از کجا باید حساب شود؟ اگر میزان، محاسبه‌ی فاصله بین آخرین خانه‌های جدّه و نخستین خانه‌های مکّه باشد، آیا به نظر حضرتعالی، محدوده‌ی شهر مکّه قابل گسترش است و می‌توان هر منطقه‌ای را که عرف آن را جزء مکّه می‌داند، بخشی از مکّه به‌شمار آورد؟

برای مکلّفی که در شهر یا قریه‌ای نزدیک مکّه سکونت دارد، معیار محاسبه‌ی مسافت، آخرین نقطه‌ی شهر یا روستای او تا ابتدای مکّه‌ است، و شهر مکّه قابل گسترش است، و معیار در تعیین فاصله، در طرف مکّه نقاطی است که در حال حاضر آن‌ها را عرفاً جزء مکّه به‌شمار می‌آورند.

آیا نظر شما در مورد مبدأ محاسبه‌ی مسافت، آخر شهر محل سکونت مکلّف است؟

چنان‌که گفته شد، معیار تعیین مسافت میان شهر او تا مکّه، فاصله‌ی آن تا شهر مکّه‌ی کنونی است، هرچند احوط آن است که فاصله را از منزل خود حساب کند.

اگر کسی بخواهد پشت مقام ابراهیم به تلاوت قرآن یا خواندن دعا یا نماز مستحبی مشغول شود آیا در هنگام ازدحام کسانی که پشت مقام ابراهیم (علیه السلام) نماز طواف واجب به‌جا می‌آورند، جایز است با اشتغال به تلاوت قرآن یا خواندن دعا یا نماز مستحبی در آن‌جا، مکان را بر کسانی که نماز طواف واجب می‌خوانند تنگ کند؟

اَولی بلکه احوط انجام عبادات مستحبی مذکور در غیر مکان ازدحام برای نماز طواف است.

آیا در مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله وسلم) سجده کردن بر فرش صحیح است؟ با ملاحظه‌ی اینکه قرار دادن چیزی که سجده بر آن صحیح است ـ مانند کاغذ و یا سجاده‌ی حصیری ـ موجب جلب توجه می‌شود و نمازگزار را در معرض نگاه‌های مغرضانه قرار می‌دهد و بهانه‌ای برای تمسخر مخالفین می‌گردد.

جایی که انسان باید تقیه کند می‌تواند بر فرش و مانند آن سجده نماید و لازم نیست برای نماز به جای دیگر برود، ولی اگر در همان محل بتواند طوری که به زحمت نیفتد بر حصیر یا سنگ و امثال آن سجده کند، بنابر احتیاط واجب باید بر این اشیاء سجده نماید.

آیا سجده بر سنگ‌فرش مسجدالحرام و مسجد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) صحیح است؟ و به‌طور کلی بر چه نوع سنگ‌هایی می‌توان سجده کرد؟ و سجده بر آجر و سفال چه حکمی دارد؟

سجده بر سنگ مرمر و دیگر سنگ‌هایی که در ساخت یا زینت بنا به‌کار می‌رود، ‌صحیح است. همچنین سجده بر عقیق و فیروزه و دُرّ و امثال آن؛ هرچند احتیاط آن است که بر این دسته‌ی آخری سجده نکنند. سجده بر آجر و سفال و گچ و آهک و سیمان نیز صحیح است.

اگر فردی شیعه در مسجد اهل سنّت قبل از نماز جماعت، دو رکعت نماز تحیّت مسجد بخواند، آیا جایز است بر چیزی که سجده بر آن صحیح نیست سجده کند؟

اگر حفظ وحدت اسلامی اقتضای به کار نبردن چیزی که سجده بر آن صحیح است را بکند، این کار جایز است.

در رساله‌ی مناسک حج آیت الله گلپایگانی (رحمه الله) مستحبات بسیاری در خصوص مناسک حج ذکر شده است. ولی امر مسلمین در مورد عمل به آن مستحبات چه نظری دارند؟

عمل به آن به قصد رجاء ثواب بلامانع است.

وضو گرفتن از آب‌های خنک مسجدالحرام و اطراف آن ـ که برای آشامیدن اختصاص داده اند اعم از کلمن ها و شیرها ـ چه حکمی دارد؟

صحّت وضوء با شک در اباحه آب برای وضوء، محل اشکال بلکه منع است.

در بین مردم متعارف است که عمل مستحبی همانند زیارت و یا طواف و یا عمره مفرده را برای خود و دیگران به‌جا می‌آورند، آیا چنین عمل واحدی که اصالتاً از ناحیه خود و نیابتاً از طرف دیگران می‌باشد صحیح است؟

شریک کردن دیگران در حجّ یا عمره‌ی مستحب خود، جایز است.

اگر اعلم در مسأله ای فتوا نداده و تنها احتیاط واجب کرده است، ولی فالأعلم آن احتیاط را ندارد، آیا لازم است مقلّد اعلم بداند مرجعش احتیاط واجب کرده و باید نیت رجوع به فالأعلم کند، یا همین که در مقام انجام وظیفه شرعی بوده و عملش طبق فتوای فالأعلم است کافی است؟ به عبارت دیگر، اگر نظر اعلم مثلاً در احرام از مکه قدیم احتیاط واجب است، ولی فالأعلم چنین احتیاطی نداشته، و مقلّد اعلم از مکه جدید مُحرم شده و بعد از اعمال حجّ فهمیده است که اعلم چنین احتیاطی داشته، آیا عملش صحیح است یا خیر؟ و اکنون چه وظیفه ای دارد؟

اگر عمل او در هنگام صدور مطابق با فتوای کسی بوده که می توانست شرعاً از او تقلید کند و بنای بر تقلید او بگذارد، صحیح و مُجزی است.

در برخی موارد، زائران بیت الله الحرام یا سایر مسافران، وقت نماز در هواپیما هستند، با توجه به این که نماز در هواپیما معمولاً مانع استقرار و طمأنینه نیست، در صورتی که سایر شرایط، مثل قیام و قبله و رکوع و سجود مراعات شود، آیا در صورت علم یا احتمال این که پیش از اتمام وقت نماز به مقصد می رسند و می توانند نماز را پس از پیاده شدن از هواپیما بخوانند، نماز در هواپیما کفایت می کند یا باید تأخیر بیندازند و در صورتی که نماز را در آن حال خواندند و پیش از اتمام وقت نماز پیاده شدند، اعاده نماز لازم است یا نه؟

با تمکّن از استقرار و استقبال قبله، نماز صحیح و مُجزی است، بلکه جهت درک فضیلت اوّل وقت افضل است.

آیا استحباب سه روز روزه مستحبّی در مدینه منوّره برای برآمدن حاجت اختصاص به مسافر دارد یا برای اهالی مدینه و کسی که قصد عشره دارد نیز مستحب است؟

اختصاص به مسافر ندارد، و ذکر مسافر جهت استثناء از صوم در حال مسافر بودن است.

کسی که عمره تمتّع استحبابی به‌جا آورده، آیا می‌تواند بدون عذر و به دلخواه خود، آن را رها کرده و حجّ تمتّع به‌جا نیاورد؟ و در فرض جواز، آیا انجام طواف نساء نیز لازم است یا نه؟

می‌تواند رها کند و چیزی بر او نیست و احتیاط مستحب آن است که طواف نساء را انجام دهد.