۵۶۰۷۱۹ ۱۶ تیر ۱۳۹۶ ۰۶:۴۹

۱ نظر

۵۰۲۲

۱ نظر

۵۰۲۲

چه کسانی تروریست می شوند و چرا؟

برخلاف دانشمندان و جامعه شناسان علوم سیاسی که علاقمند به زمینه های سیاسی و اجتماعی مطالعه گروه های تروریستی هستند، معدود روانشناسانی که تروریسم را مطالعه می کنند بیشتر به سطح تحلیل خرد یعنی تروریست انفرادی یا گروه تروریستی علاقمند هستند.

فصلنامه مطالعات تروریسم - ترجمه نگار نوفرستی: برخلاف دانشمندان و جامعه شناسان علوم سیاسی که علاقمند به زمینه های سیاسی و اجتماعی مطالعه گروه های تروریستی هستند، معدود روانشناسانی که تروریسم را مطالعه می کنند بیشتر به سطح تحلیل خرد یعنی تروریست انفرادی یا گروه تروریستی علاقمند هستند. رویکرد روانشناختی به مطالعه تروریست ها به طور کلی، عضوگیری و دعوت آن ها به گروهک های تروریستی، شخصیت ها، باورها، نگرش ها، انگیزه ها و مشاغل آن ها به عنوان تروریست می پردازد.

این پژوهش علاوه بر بهره گیری از علوم سیاسی و جامعه شناسی، با کمک قواعد روانشناسی در تلاش است به شرح انگیزه تروریست و پاسخ به سوالاتی از قبیل چه کسی تروریست می شود و چه نوع افرادی به گروهک های تروریستی می پیوندند و اعمال خشونت آمیز هولناکی را آشکارا مرتکب می شوند بپردازد. اگرچه تلاش های بسیاری برای توضیح تروریسم از منظر روانپزشکی یا روانشناختی شده است؛ ویلکینسون خاطرنشان می کند که روانشناسی و عقاید تروریست ها به حد کافی کند و کاو نشده است.

طبق گفته روانشناس مکس ول تیلور (۱۹۹۸)، اکثر تحلیل های روانشناختی تروریست ها و تروریسم کوشیدند به آنچه که به تروریست انگیزه می دهد توجه کنند یا ویژگی های شخصی یک تروریست را توصیف کنند. با فرض اینکه بتوان تروریست ها را از طریق این ویژگی ها شناسایی کرد. با این وجود، هرچند درکی از قالب ذهنی تروریست کلید فهم چرایی و چگونگی تروریست شدن یک شخص است، روانشناسان بسیاری قادر نبودند آن را به قدر کافی توضیح دهند.

درواقع، به نظر می رسد یک توافق کلی وجود داشته باشد بین روانشناسانی که این موضوع را بررسی کردند. توافق بر این است که هیچ قالب ذهنی تروریستی وجود ندارد و البته این دیدگاه، خود نیاز به توضیح دارد.

عنوان قالب ذهنی تروریست در کنفرانس رَند با موضوع «تروریست» مطرح شد که توسط برایان ام. جنکینز هماهنگ و در سپتامبر 1980 برگزار شده بود. اطلاعاتی که درباره قالب های ذهنی تروریست در آن کنفرانس جمع آوری شد اشخاص و گروه ها را به عنوان بخشی از یک گروه در نظر گرفت. این مذاکره نشان داد آنچه درباره اهمیت قالب های ذهنی تروریست ها، اهداف و پیامدهایشان، اهمیتشان برای جذب نیرو، ایدئولوژی، روابط رهبر و پیرو، سازمان، تصمیم گیری در رابطه با اهداف و تاکتیک ها، تشدید خشونت و تلاش های انجام شده توسط تروریست های سرخورده برای خارج شدن از گروه تروریستی آشکار شده چقدر ناچیز بوده.

اگرچه پژوهش پیش رو به بررسی این ابعاد قالب ذهنی تروریست پرداخته، آن را در چهارچوب مقتضیات تحمیلی کلی تری انجام داده است. تحقیق و تحلیل بیشتر بر پایه ای نظام یافته تر و دقیق تر به منظور تمرکز همه جانبه تر بر مفهوم قالب ذهنی تروریست و تبدیل آن به روش مناسب تری برای توصیف گروه های تروریستی و رهبران مورد نیاز خواهدبود.

تلاش هایی که با هدف توضیح تروریسم در چهارچوب روانشناسی محض صورت گرفته عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی واقعی که همیشه مبارزان افراط گرا را برانگیخته و نیز احتمال اینکه متغیرهای زیستی یا فیزیولوژیکی می توانند در رساندن یک شخص به مرحله ارتکاب عمل تروریستی نقش داشته باشند نادیده می گیرد.

اگرچه این پژوهش مقداری متن چندرشته ای برای مطالعه تروریست و تروریسم فراهم آورده است؛ لیکن در درجه اول به رویکرد اجتماعی می پردازد. ناتسون (۱۹۸۴)، مدیر اجرایی انجمن بین المللی روانشناسی سیاسی تا زمان درگذشتش در سال ۱۹۸۲، پروژه تحقیقاتی بین المللی گسترده ای در زمینه روانشناسی سیاسی تروریسم انجام داد. فرض اصلی درخصوص تروریست هایی که او عمیقا ارزیابی کرده بود این بود «اعمال بی رحمانه آن ها از احساس خشم و ناامیدی ناشی می شود که این باور پدیدآورنده آن است که جامعه اجازه هیچ دسترسی دیگری به فرایندهای انتشار اطلاعات و ایجاد خط مشی نمی دهد.»

دشواری پژوهش در زمینه روانشناسی تروریسم

یک دلیل عمده فقدان پژوهش های روان سنجی تروریسم این است که محققین دسترسی مستقیم بسیار کمی، حتی یک مورد، به تروریست ها حتی آن هایی که زندانی هستند دارند. یک محقق به ندرت دسترسی خاصی به یک گروه تروریستی پیدا کرده است؛ اما معمولا به بهای به خطر انداختن اعتبار تحقیقش.

حتی اگر محققی اجازه یابد تا با یک تروریست محبوس مصاحبه نماید، این چنین مصاحبه ای ارزش و اعتبار محدودی با هدف نتیجه گیری کلی خواهدداشت. بیشتر تروریست ها، از جمله افراد زندانی، از آشکارکردن اسرار عملیاتی گروه به بازجویانشان اکراه خواهندداشت، چه برسد به روزنامه نگاران یا محققین دانشگاهی که تروریست ها احتمالا به آن ها به عنوان نمایندگان «نظام» یا حتی شاید مامور ضداطلاعات در لباس مبدل می نگرند.

حتی اگر تروریست ها رضایت بدهند تا در این چنین شرایطی مصاحبه شوند، احتمالا در پاسخگویی چندان صادق نخواهندبود. به عنوان مثال، اکثر زندانیان بریگادهای سرخ ظاهرا از مصاحبه با محققین اجتماعی آلمان غربی سر باز زدند. اندک محققین یا تروریست های سابق افشاگری هایی از گروه های تروریستی را به رشته تحریر در می آوردند. احتمال تلافی برای آن هایی که مرتکب این عمل می شوند وجود دارد.

به عنوان مثال، گروه ببرهای تامیل، یک فعال ضدگروه به نام سباراتنام سبالینگام را در تاریخ ۱ مه ۱۹۹۴ در پاریس، به ضرب گلوله به قتل رساند تا از انتشار کتاب ضدببرهای تامیل جلوگیری به عمل آورد. ببرهای تامیل همین طور دکتر رجانی تیراناگاما، اهل تامی و یکی از چهار نویسنده سریلانکایی کتاب پالمیراه شکسته را به قتل رساند.

شیوه پیوستن به یک گروه تروریستی

افرادی که به گروه های تروریستی می پیوندند اغلب بیکار هستند، افرادی بی تفاوت به اجتماع که از جامعه کناره گرفتند. اشخاصی با تحصیلات کم، مانند جوانان در محله های زاغه نشین الجزایر یا نوار غزه، ممکن است از فرط کسالت و بی حوصلگی و اشتیاق به یک ماجراجویی پرحادثه در طلب آرمانی که آن را حق به شمار می آوردند بخواهند به یک گروه تروریستی بپیوندند.

برخی افراد ممکن است تنها به شوق استفاده از مهارت های خاصشان، مانند ساختن بمب ترغیب شده باشند. جوانان تحصیل کرده تر بیشتر ممکن است با اعتقاد سیاسی یا مذهبی خالص ترغیب شده باشند. فردی که در کشورهای غربی تروریست می شود معمولا هم متفکر است و هم آرمانگرا. معمولا این جوانان سرخورده، تحصیل کرده یا بی سواد، درگیر اعتراضات و مخالفت های گاه و بی گاه می شوند. اعضای بالقوه گروه تروریستی اغلب اوقات به عنوان هوادار گروه شروع به کار می کنند. اعضای جدید اغلب از تشکیلات پشتیبانی، مانند گروه های حامی زندانیان یا گروه های طرفدار فعال دانش آموزی می آیند.

فرد از هواداری به طرفداری بی اراده تغییر رویه می دهد. اغلب اوقات، درگیری خشونت آمیز با پلیس یا سایر نیروهای امنیتی فرد از پیش بی تفاوت شده نسبت به جامعه را به پیوستن به یک گروه تروریستی ترغیب می کند. هرچند شرایط تغییر می کند؛ نتیجه نهایی این روند تدریجی این است که شخص، اغلب با کمک اعضای خانواده یا دوستی با رابط های تروریست، به تروریسم روی می آورد. با این وجود، عضویت در یک گروه تروریستی شدیدا گزینشی است.

طی دوره ای به طول یک سال یا بیشتر، عضو جدید عموما به شیوه ای آرام و تدریجی به سمت عضویت کامل در گروه تروریستی قدم بر می دارد. فردی که از اجتماع کناره می گیرد تنها می تواند به جای تروریست شدن راهب یا معتکف شود. شخص برای تروریست شدن ابتدا باید ترغیب شود.

با این وجود، داشتن انگیزه صحیح نیز کافی نیست. تروریست آینده، نیاز دارد موقعیت پیوستن به یک گروه تروریستی را داشته باشد و همانند اکثر جویندگان شغل، زن یا مرد، باید برای گروه تروریستی، که گروه بسیار منحصر به فردی است قابل قبول باشد. در نتیجه، اعضای جدید نه تنها بایستی شخصیتی داشته باشند که به آن ها مکان سازگار بودن با گروه را بدهد، بلکه در وضع ایده آل مهارت های خاصی که از نظر اعضای گروه تروریست، برای مثال مهارت کار با اسلحه یا مهارت های ارتباطی را داشته باشند.

روانشناسی پیوستن به گروه تروریستی بسته به نوع گروه متفاوت است. فردی که به یک گروه تروریستی دولت ستیز یا مارکسیست لنینیست می پیوندد احتمالا قادر نخواهدبود روی هیچ پشتیبانی اجتماعی، به جز نکوهش اجتماعی حساب کند، در حالی که فردی که به یک گروه تجزیه طلب قومی مانند ETA (تشکیلات جدایی طلب و ملی گرای مسلح در شمال اسپانیا و جنوب غرب فرانسه) یا IRI (ارتش جمهوری خواه ایرلند) می پیوندد از پشتیبانی اجتماعی قابل ملاحظه و حتی احترام در منطقه بسته قومی برخوردار خواهدشد.

روانشناس اریک دی شاو برای آنچه «الگوی مسیر شخصی» نامیده است دلیل محکمی ارائه می کند که تروریست ها توسط آن وارد حرفه جدیدشان می شوند. اجزای این مسیر شامل مراحل اجتماعی شدن اولیه، صدمات خودپسندانه، حوادث تشدیدشده، مواجهه ویژه با پلیس و ارتباطات شخصی با اعضای گروه تروریستی می شود، آن طور که در ادامه می آید: الگوی مسیر شخصی نشان می دهد تروریست ها از جمعیتی در بین مردم انتخاب می شوند که از آسیب زودهنگام به عزت نفسشان لطمه خورده باشند.

فعالیت های سیاسی متعاقب آن ها با اعتقادات اجتماعی لیبرال خانواده هایشان سازگار می شود، اعتقادات سیاسی خانواده همچنین می تواند این افراد را نسبت به فشارهای اقتصادی و سیاسی حساس نماید که به طور ذاتی در سرتاسر جامعه مدرن وجود دارد. به عنوان یک گروه، به نظر می رسد آن ها در کسب جایگاه سنتی مطلوب در جامعه موفق نبوده اند که این خود در سرخوردگی آن ها سهیم بوده است.

لزوم اصلی تعلق داشتن به یک گروه تروریستی نشانه یک هویت روانشناختی ناقص یا چندپاره است (در اصطلاح کوهات، یک «خودگروه» معیوب یا چندپاره). جالب اینکه، اعمال نیروهای امنیتی یا پلیس به عنوان تحریک کننده فعالیت سیاسی خشونت آمیز بیشتری توسط این اشخاص ذکر می شود و اغلب اوقات ارتباطی شخصی با تروریست های دیگر است که منجر به عضویت در یک گروه خشن می شود.

سازمان های تروریستی در جهان در حال توسعه، به طور فزاینده ای، اعضای جوان تری را به خدمت فرا می خوانند. زیرا تنها الگو برای این جوانان اغلب اوقات تروریست ها و چریک ها هستند. به عنوان مثال، ابونضال توانست جوانان بی تفاوت، درمانده و بی سوادی را به خدمت بگیرد که از اینکه می توانستند هویتشان را به همراه گروهی تعیین کنند که به وسیله شخصی معروف ولی مرموز هدایت می شود هیجان زده بودند.

طی دهه 1980 و اوایل دهه 1990، هزاران داوطلب مسلمان خارجی (براساس اطلاعات پژوهش جین 14000) خشمگین، جوان، و متعصب افغان و از بسیاری کشورهای دیگر، از جمله ایالات متحده گروه گروه به کمپ های آموزشی در افغانستان یا منطقه مرزی پاکستان آمدند تا هنر رزم را بیاموزند. آنان از سن 17 تا 35 سال نوسان داشتند. برخی تحصیلات دانشگاهی داشتند ولیکن اکثرا جوانان بی سواد، بیکار و بدون هیچ آینده ای بودند.

زنی که برمبنای صلاحیت ها و انگیزه اش به استخدام یک گروه تروریستی در می آید احتمالا همراهانش به طور حرفه ای تری با وی برخورد می کنند نسبت به شخصی که تلقی شده در این زمینه بی بهره است. دو تن از هواپیما ربایان PFLP (جنبش خلق برای آزادی فلسطین) پرواز ساینا ۵۱۷ از بروکسل به مقصد تل آویو در تاریخ ۸ مه ۱۹۷۲، تِرِس هالسا، ۱۹ ساله، و ریما تاننوس، ۲۱ ساله، شخصیت های کاملا متفاوتی داشتند.

تِرس دختر یک خانواده عرب از طبقه متوسط، یک دانش آموز پرستار بود که از طریق یک هم کلاسی به عضویت فتح درآمد و در سازمان به خوبی ارزیابی می شد. ریما، یتیمی با هوش متوسط، معشوقه یک دکتر شد که او را با مواد مخدر آشنا کرد و به استخدام فتح درآورد. او به بعضی از اعضای فتح کاملا وابسته شد که او را مورد سوءاستفاده جسمی و روحی قرار دادند.

گروه های تروریستی مختلف اعضای جدید- زن و مرد- را از سازمان هایی جلب می کنند که قانونی هستند. به عنوان مثال، کارکنان ETA (تشکیلات جدایی طلب و ملی گرای مسلح در شمال اسپانیا و جنوب غرب فرانسه) می توانند اعضای اجیزان باشند (پیمان زنان!)- یک جنبش فمنیست که به شاخه سیاسی ETA ملحق شد؛ حزب هنری باتاسونا (توافق همگانی)؛ یا یک گروه عفو عمومی خواستار آزادی اعضای ETA.

ظاهرا تعدادی از زنان، هنگامی که با گروه عفو عمومی کار می کردند، به خاطر بدرفتاری با زندانیان مستاصل می شوند و نتیجه گیری می کنند که تنها راه حل مقابله به مثل است و آن را با پیوستن به ETA انجام دادند. تیکسی کیا، یک عضو ETA که در 20 سالگی به گروه پیوسته، به مک دونالد گفت: «به نظر می رسید که زنان خیلی بیشتر از مردان از نظر احساسی با مصائب زندانیان درگیر می شدند و هنگامی که از پشتیبان به چریک تبدیل شدند، آشکار شد که حس عمیق تر تعهدشان را با خود به میدان جنگ بردند.»

تروریست به عنوان بیمار روانی

یک کلیشه رایج این است که فردی که چنین اعمال شنیعی مانند قرار دادن بمب در هوایپما، منفجر کردن یک وسیله نقلیه در یک خیابان شهر، یا پرتاب نارنجک به داخل یک کافه شلوغ کنار خیابان را مرتکب می شود غیرعادی است.

آسیب شناسی اعصاب و روان در رویکرد روانشناختی نسبت به شخصیت تروریست ها جهت گیری غالب است. همان طور که تیلور اشاره می کند، به طور معمول، دو رویکرد روانشناختی بنیادی به منظور درک تروریست ها به کار برده شده است: تروریست یا به عنوان بیمار روحی یا فردی متعصب تلقی می شود. از نظر والتر لاکوئر (1977: 125) «تروریست ها متعصب هستند و تعصب غالبا موجب بی رحمی و دگرآزاری می شود.»

تروریست به عنوان متعصب انتحاری

تروریست به عنوان متعصب، بر خصوصیات منطقی تروریست تاکید می کند. شخصی برنامه ریز و منطقی که پاداش هایش ایدئولوژیکی و سیاسی هستند تا مادی. این رویکرد بر اینکه تروریست ها اغلب افرادی به درستی تحصیل کرده و مستعد تحلیل های پیچیده هستند صحه می گذارد؛ اگرچه شدیدا مغرضانه و پر از لفاظی و سیاسی هستند.

علی رغم منشا مذهبی این واژه، اصطلاح «تعصب» در کاربرد امروزی، از زمینه مذهبی وسیع تر گرفته تا به عقاید افراطی عمومی تری اشاره کند. تروریست اغلب اوقات به عنوان شخصی متعصب نامیده می شود، به خصوص در اقداماتی که منجر به خودکشی می شود. اگرچه تعصب منحصر به تروریسم نیست، مانند «تروریسم»، یک اصطلاح تحقیرآمیز است.

در اصطلاح روانشناسی، مفهوم تعصب معانی ضمنی از بیماری روحی را منتقل می کند. ولیکن، تیلور (۱۹۸۸: ۹۷) یادآور می شود، تعصب «مقوله مربوط به تشخیص در بیماری روحی نیست. بنابراین، او معتقد است، فرضیاتی که معمولا در مورد ارتباط بین تعصب و بیماری ذهنی تصور می شود... بی ربط به نظر می رسد.» اغلب به نظر می رسد متعصب جهان را از چشم انداز خاصی در منتهاالیه یک زنجیره می نگرد.

ایدئولوژی تروریست ها یا ادراک مذهبی

تروریست ها جهان را مانند اعضای حکومت ها یا جامعه مدنی درک نمی کنند. نظام اعتقادی ایشان به تعیین استراتژی آن ها و چگونگی واکنش به سیاست های دولت کمک می کند. همان طور که مارتا کِرنشاو (1988: 12) اظهار داشته، «فعالیت های سازمان های تروریستی بر مبنای تفسیری ذهنی از جهان به جای واقعیت عینی است.»

متغیرهایی که نظام اعتقاد آن ها را شکل می دهد شامل محیط های سیاسی و اجتماعی آن ها، سنت های فرهنگی، و فعالیت های داخلی گروه های مخفی شان است. ایمان آن ها ممکن است به طور کلی برای جامعه غیرمنطقی یا وهمی به نظر آید، ولیکن شاید تروریست ها با این وجود در تعهدشان به عمل براساس ایمانشان منطقی عمل کنند.

انگیزه زنان به تروریسم

چه چیز به زنان انگیزه تروریست شدن می دهد؟ گالوین می گوید زنان که آرمان گراتر از مردان هستند، احتمال دارد بیشتر به ارتکاب اعمال تروریستی سوق داده شوند. در پاسخ به عدم موفقیت در دست یافتن به تغییر یا تجربه مرگ یا آسیب دیدن فرد مورد علاقه شان.

گالوین همچنین استدلال می کند که زن تروریست با انگیزه ها و انتظارات متفاوت تری از مرد وارد عرصه تروریسم می شود. برخلاف مردان که گالوین آن ها را اغواشده در تروریسم با وعده «قدرت و جلال» توصیف می کند، زنان «مجذوب وعده های زندگی بهتر برای فرزندانشان می شوند و به شوق برطرف ساختن نیازهای مردمی که توسط یک حکومت خودسر برطرف نمی شود» تروریسم را در پیش می گیرند.

با در نظر گرفتن این که زنان نسبت به مردان شانس کمتری برای تجربه به موقع کار با اسلحه را دارند، بنابراین عضویت در گروه های تروریستی برای زنان فرآیند پرکارتری نسبت به مردان است؛ زیرا زنان نکات بیشتری برای یادگیری دارند.

از نظر سوزانا رونکُن، یکی از معروف ترین و خشن ترین تروریست های ایتالیا در دهه 1970، توانایی ارتکاب خشونت هیچ ارتباطی با جنسیت ندارد؛ بلکه، شخصیت فرد، سابقه و تجربه بسی مهم تر است. رفاقت عامل ترغیب کننده دیگری برای زنان در پیوستن به گروه تروریستی است. فمینیسم نیز ایدئولوژی ترغیب کننده برای بسیاری از زنان تروریست بوده است. بسیاری از آنان از جوامعی آمده بودند که زنان در آن ها سرکوب می شوند، مانند کشورهای خاورمیانه و کره شمالی یا کشورهای کاتولیک مانند آمریکای لاتین، اسپانیا، ایرلند و ایتالیا و حتی آلمان.