شوهران فراری و زنان سرگردان در راهروهای دادگاه

ترانه بنی یعقوب در روزنامه ایران نوشت: هرسه نفرشان بیش از یک سال است که پله‌های دادگاه خانواده را بالا و پایین می‌کنند. هرسه بیش از یک سال است که از همسران شان بی‌خبرند. ترک‌ شان کرده‌اند، بی‌هیچ نشان و خبری. می‌خواهند به زندگی خودشان و بچه‌های‌شان سرو سامان بدهند، زندگی جدیدی بسازند هر چند با سختی و مشقت زیاد.

مریم ۳۸ ساله است؛ دست هایش از کار زیاد پینه بسته. روسری گلدارش را سفت پشت سرش گره زده. این روزها گل رز بسته بندی می‌کند. به قول خودش گل رز می‌زند. گل‌ها بعد از بسته‌بندی به شهرستان‌های اطراف تهران فرستاده می‌شود: «شوهرم شیشه می‌کشید. یک سال پیش غیبش زد و رفت که رفت. دفعه اولش هم نیست. این بار گفتم طلاق می‌گیرم و خودم و بچه‌ها را از این زندگی نجات می‌دهم. با اینکه قاضی می‌دونه شوهرم چه وضعی داره، یعنی پرونده‌اش از قبل زیر دست خودش بوده اما باز هم میگه باید ثابت کنی. ۲ تا ضامن می‌خوان، کارمند دولت. باید فیش حقوقی داشته باشن.

آخه من از کجا پیدا کنم. کار من رو ببین دیگه. الان گل می‌زنم، چند وقت پیش بلوز مردونه بسته‌بندی می‌کردم.»

مریم هم مثل دیگر زنان سرپرست خانوار مشکلات زیادی دارد؛ بیکاری، بی‌پولی و بلاتکلیفی فقط چند نمونه از این مشکلات است. با زحمت زیاد توانسته شغل خانگی برای خودش دست و پا کند. کارهایی سخت با درآمد اندک و حالا موضوع طلاق غیابی هم به قول خودش شده قوز بالای قوز. از وقتی شوهرش رفته، حتی نتوانسته یارانه ۴۵ هزار تومانی خودش و فرزندانش را بگیرد و بزند به زخم زندگی‌اش.

آه بلندی می‌کشد: «صاحبخونه که متوجه نیست شوهر من رفته و من دربه در دادگاه‌ها هستم؛ پولش رو می‌خواد. ۳۰۰ هزار تومن کرایه خونه می‌دم. ۶۰۰ هزار تومن حقوق می‌گیرم. دیگه ببین چطور می‌گذرونم روز و شب رو.» استشهاد محلی جمع کرده که نشان می‌دهد شوهرش او و دو فرزندش را ترک کرده. از دادگاه هم آمده‌اند وازهمسایه‌ها پرس و جو کرده‌اند: «با این همه بدبختی و مصیبت مجبورم مدام برم دادگاه و بیام. کلی از کار و زندگی می‌افتم. کاش راهی بود برای زن‌هایی مثل ما. راهی در نظرمی‌گرفتند که این‌همه طول نمی‌کشید. آخه من ضامن از کجا گیر بیارم؟» استیصال از صدایش می‌بارد. دور خودش چرخ می‌زند و باز می‌نشیند به دسته کردن گل های رز.

حکیمه ۲۸ ساله؛ یک دختر ۸ ساله دارد. ۲ سال از مفقود شدن شوهرش می‌گذرد. می‌گوید معتاد نبود، رفیق باز بود و بیکار. همیشه به او می‌گفته طلاقت نمی‌دهم. برو ببینم می‌توانی طلاق بگیری یا نه؟ این روزها کارگر تولیدی است. سرنخ‌های تی شرت مردانه می‌دوزد. از ساعت ۸ صبح تا ۶ و نیم بعد از ظهر اما دخل و خرجش با هم جفت و جور نیست.

اضافه کاری هم می‌گیرد: «تکلیف خودم رو نمی‌دونم نمی‌فهمم مجردم یا متأهل! می‌خوام این بار کار رو یکسره کنم. من که خانه پدرم زندگی می‌کنم، حداقل تکلیفم مشخص باشه. وقتی رفت شناسنامه و همه چیزم رو با خودش برد. شناسنامه‌ام رو که گرفتم می‌رم دنبال طلاق غیابی.»

ساره اما شوهرش مصرف‌ کننده شیشه بوده، چند بار تلاش کرد ترکش بدهد اما نشد که نشد. این روزها پله و راهرو می‌شوید تا زندگی خود و سه فرزندش را اداره کند: «شیشه باهاش کاری کرده بود که از ترس شب ها خواب نداشتم می‌گفتم می‌آید سر من و بچه‌ها رو می‌بره. یک ساله که گم شده؛ نه آدرسی دارم نه شماره‌ای. گاهی از یک جای نامشخص تلفن می‌زنه و تهدید می‌کنه. شکایت کردم، به احضاریه‌ها جواب نداد، درخواست طلاق غیابی دادم، تا فهمید اعلام حضور کرد که نتونم طلاق بگیرم، اما بعدش دوباره گم شد. موندم چکار کنم، مدام غیبش می‌زنه و پیداش می‌شه.۱۰۰ تومن دادم دادگاه. شاید برای خیلی‌ها پولی نباشه ولی برای من خیلیه.

گفتند شاهد و ضامن بیار، با بدبختی بردم. مهریه رو بخشیدم. همه چیز رو دادم حالا حکم صادر شده اما اگر باز سر و کله‌اش پیدا بشه باز یک سال دیگه معطل می‌شم. گناه زن هایی مثل ما چیه؟ یکی بیاد تحقیق کنه اگه درباره وضعم دروغ گفتم پای خودم. نزدیک ۲ ساله از یارانه هم محروم شدیم.»

شهناز سجادی، حقوقدان در گفت‌و‌گو با ما از شرایط طلاق غیابی می‌گوید: «زوجه‌هایی که زوج ترک‌شان کرده، باید راه قانونی را برای طلاق طی کنند. اگر در شرایط ضمن عقد زوج از ابتدا متعهد شود که بعد از ۶ ماه ترک یا ندادن نفقه زوجه، مجاز به درخواست طلاق است حتی پیمودن راه‌های دیگر الزامی نیست. یعنی تنها با اثبات این واقعه به دادگاه حکم طلاق جاری می‌شود. راهکار دیگر اینکه اگر زنی دادخواست طلاق بدهد و اعلام کند ۶ ماه است زوج نفقه نداده و ترک زندگی خانوادگی کرده یا در شرایط عسر و حرج است و این را اثبات کند، حکم طلاق صادر می‌شود.»

او تأکید می‌کند: «در این شرایط زوجه با کمک مددکار دادگاه باید از طریق تحقیق گم شدن شوهر را اثبات کند یا ضامن‌های زوجه این مسأله را طرح و اثبات کنند. همه این‌ها تا حدی زمان‌بر است چون زوج حضور ندارد، تصمیمات دادگاه چندین بار آگهی می‌شود، برای اینکه کسی نتواند دادگاه را فریب دهد. هر چند بعد از جاری شدن طلاق غیابی شوهر می‌تواند برای واخواهی اقدام کند.»

به گفته او در گذشته شرایط این نوع طلاق سخت‌تر هم بوده چراکه زن مجبور بود در شهری که شوهرش سکونت داشت درخواست طلاق بدهد اما الان به موجب قانون خانواده، زن اختیار دارد در محل سکونت خودش طرح شکایت کند. ساره، مریم وحکیمه می‌گویند خواسته زیادی ندارند. آنها فقط می‌خواهند زودتر به وضعیت‌شان رسیدگی شود و از بلاتکلیفی دربیایند. می‌گویند کاش کمی هم ما را درک کنند.