چرا سرعت رشد بدهی بانک ها بالاست؟
شکاف بین داراییها و بدهی‌های نظام بانکی در ایران، محصول رشد بی‌وقفۀ بدهی‌های (سپرده‌ها) بانک‌ها آن هم درست در شرایطی است که قابلیت رشد داراییها محدود شده است.
شکاف بین داراییها و بدهی‌های بانک‌ها به بیشترین اندازۀ خود در سال‌های مختلف رسیده است. این شکاف، محصول رشد بی‌وقفۀ بدهی‌ها (سپرده‌ها) ی بانک‌ها در شرایطی است که قابلیت رشد داراییها محدود شده است. این واقعیت با یک حقیقت شناخته‌شده در سیستم بانکداری مدرن (بانکداری ذخیره‌جزئی) متعارض است. در ادبیات پولی، حقیقتی شناخته‌شده وجود دارد و آن این است که بانک‌ها در شرایط رکود و رونق به ترتیب پول را منقبض و منبسط می‌کنند.
در شرایط رکودی به سبب افت قابلیت کسب بازدهی، تمایل اندکی به تعریف وام و تسهیلات جدید (خلق پول بیشتر) داشته و در شرایط رونق با ویژگی تورم و رشد حقیقی بالاتر، میل به خلق پول بیشتر از طریق وام‌دهی دارند. این خاصیت که همان «موافق سیکلی‌بودن خلق پول بانکی» است، در متن تشدید و حتی بروز چرخه‌های مرموز تجاری در اقتصاد قرار دارد. در چنین شرایطی انتظار می‌رود بانک‌ها زمانی که وضعیت اقتصادی را نامساعد می‌بینند از سرعت رشد بدهی‌های خود یا همان خلق پول بکاهند.
در ایران طی سال‌های اخیر افت محسوسی در تمامی عوامل مؤثر بر قدرت بازپرداخت تسهیلات بانکی رخ داده است. نرخ تورم کاهش یافته؛ رشد اقتصادی (غیرنفتی) ارقامی اندک بوده؛ بخش سابقاً پربازده مستغلات به خواب رکود رفته؛ و خبری از درآمدهای نفتی که عایدی‌های غیرنرمال برای بخش تجاری ایجاد کند نیست. با این حساب چرا سیستم بانکی همچنان با سرعت سابق به خلق پول ادامه داده است؟
واقعیت آن است که خلق پول بانک صرفاً محصول وام‌دهی جدید نیست. بانک هر نوع پرداخت به اشخاص غیربانکی را با خلق پول کارسازی می‌کند. این پرداخت‌ها شامل چهار جزء هستند: پرداخت وام، پرداخت بهره (به سپرده‌ها)، خرید دارایی، و پرداخت بابت هزینه‌ها؛ آنگونه که موسسات مطالعاتی و تحقیقاتی مبین اعلام کرده، جزء اول (پرداخت وام) متناسب با شرایط رکود و رونق منبسط و منقبض می‌شود. اما ممکن است به سبب قواعد بازی معیوب در سیستم بانکی و همچنین سیاست‌گذاری ناصحیح پولی، نرخ بهره متناسب با شرایط رکود و رونق اقتصاد تغییر نکند.
در ایران بطور مشخص با بروز افت در عوامل بازپرداخت بدهی، نرخ بهره در اثر تداوم بازی بین بانک‌ها و رفتار انقباض در خصوص پایۀ پولی توسط سیاست‌گذار (موسوم به سالم‌سازی نقدینگی)، همچنان بالا مانده است. این بدان معناست که خلق پول از محل پرداخت بهره به سپرده‌ها بی‌توجه به بنیان‌های اقتصادی همچنان بالا مانده است.
به طور خلاصه عامل اصلی در بالابودن سرعت رشد بدهی بانک‌ها و عدم تناسب آن با واقعیت‌های اقتصادی، نه خلق وام جدید بلکه پرداخت بهره‌های بالا به سپرده‌هاست. آنچه در ادبیات موضوع به نام موافق‌سیکلی‌بودن خلق پول بانکی مطرح است، مربوط به وام‌دهی جدید است. حتی در شرایط رکودی نیز ممکن است در عین بی‌میلی بانک به تعریف تسهیلات جدید، رشد نقدینگی از محل پرداخت بهره بالا بماند. این واقعیت شرح صحیح از وضعیت موجود نظام پولی و بانکی کشور است، شرحی که بیان می‌دارد چرا نظام بانکی در باتلاق بحران دارایی‌های سوخته دست و پا می‌زند.
نظر کاربران
نویسنده مطالب فوق از اقتصاد و نظام بانکی هیچ اطلاعی نداشته!