انتقادهای «محسن هاشمی» از وضعیت شهر تهران

هفته نامه صدا - مینا یوسفی: محسن هاشمی، زمانی که ۱۳ اسفند ۱۳۸۹ از متروی تهران استعفا داد؛ در مراسم سخنرانی خود گفت که از مدیریت شهری خداحافظی نمی کند و در آینده ای نزدیک دوباره باز خواهدگشت؛ اگرچه یک بار در بازگشت و آن هم برای مدیریت شهری ناکام ماند.

او که ۱۳ سال ریاست هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت متروی تهران را بر عهده داشت با آغاز کار چهارمین دوره شورای اسلامی شهر تهران، گزینه اصلی اصلاح طلبان برای شهرداری تهران بود، اما در نهایت با یک رای مغلوب محمدباقر قالیباف شد. حالا در چرخش سیاست های اصلاح طلبان، او که تا همین یک ماه پیش گزینه اصلی اصلاح طلبان برای جایگزینی محمدباقر قالیباف بود، این بار به عنوان سرلیست اصلاح طلبان برای انتخابات پنجمین دوره شورای شهر تهران معرفی شده است.

محسن هاشمی از وضعیت مدیریت شهری تهران انتقاد دارد و می گوید: به عنوان عضو احتمالی شورای تهران برنامه هایی ویژه برای شهر دارم. البته در عین حال او پاسخ روشنی به تمایلش برای شهرداری شدن نمی دهد. در ادامه گفت و گو با محسن هاشمی را چند روز بعد از انتشار لیست کاندیداهای اصلاح طلب در شورا که نام او نیز به عنوان عضوی شاخص در آن به چشم می خورد، می خوانید:

لیست نهایی شده را چگونه می بینید؟ شاهدیم که انتقادهایی به این لیست وجود داشته است؟

بنده به عنوان فردی که بنابر توصیه برخی بزرگان اصلاحات و اعتدال، در انتخابات ثبت نام کردم، نقشی در انتخابات افراد لیست نداشته ام، اما باید این واقعیت را در نظر گرفت زمانی که قرار است از بین حدود 900 کاندیدای متقاضی، تنها حدود سه درصد انتخاب شوند نارضایتی همواره وجود خواهدداشت اما شفافیت معیارها و اقناع افکار عمومی و بدنه اجتماعی اصلاح طلبان می تواند این اعتراضات را کاهش دهد.

در هر صورت موضوع لیست های موازی یا جایگزینی چند نفر در فهرست اصلی، مساله ای است که می تواند موفقیت کل لیست را تهدید کند و موجب رای آوری افراد غیراصلاح طلب شود، البته موضوعات سیاسی و مدنی با شیوه دستوری حل نمی شود و بزرگان اصلاحات راه حل مناسبی برای پاسخ به اعتراضات بدنه اجتماعی دارند.

شما گزینه شهرداری از سوی اصلاح طلبان بودید، چطور شد برای شورا داوطلب شدید؟

عمده انتقاداتی که امروز به ساختار اجرایی مدیریت شهر می شود ناشی از ضعف در عملکرد شوراست، اگر شورای شهر به وظایف خود بدرستی عمل می کرد هیچ یک از معضلات فوق تا این حد حاد نمی شد، ابزار شهروندان برای نقش آفرینی در مدیریت شهری و تحول در رویکردها، شورای شهر است، یعنی رای مردم به نمایندگانشان در شورا پشتوانه و تکیه گاه مدیریت شهری است و اگر قرار باشد تحولی در شهرداری ایجاد شود گام نخست از شورا باید برداشته شود. من به این دلایل برای انتخابات شورای شهر پنجم نامزد شدم.

نظر شما در مورد آینده شورا چیست؟

شورای پنجم مسیر دشوار و سختی را پیش رو دارد، بدهی های انباشته و پروژه های نیمه تمام، پیش فروش تراکم و حاد شدن معضلات اجتماعی از جمله موانع جدی در مسیر شورای آینده هستند، البته برخی از دوستان تعبیر آواربرداری 12 ساله را به کار می برند که من به این اندازه بدبین نیستم و معتقدم کارهای مثبتی نیز در مدیریت شهری انجام شده است که باید مورد قدردانی قرار گیرد اما مسیر آینده مدیریت شهر بسیار مشکل و حساس است.

درصد موفقیت لیست اصلاح طلبان در انتخابات شورای شهر را چقدر می بینید؟

موفقیت لیست بسته به حمایت مردم و بدنه اجتماعی اصلاح طلبان دارد و همان قدر که اقناع این بدنه مهم است حفظ وحدت نیز اهمیت دارد، اگر این دو موضوع اتفاق نیفتد امکان عدم تکرار نتیجه انتخابات مجلس در تهران و تکرار نتیجه ای مشابه انتخابات دوره قبل شورا وجود دارد.

در لیست اصلاح طلبان 30 درصد کرسی ها به زنان و جوانان تعلق گرفته است، به نظر شما جوانان و زنان چه تاثیری در شورا خواهندداشت؟

جوانان و زنان به عنوان اقشار فعال حوزه مدنی، نقش قلب را در جامعه شهری ایفا می کنند و حیات اجتماعی شهر به آنها وابسته است، متاسفانه بعضا ما فرصت ها و سرمایه ها را تهدید تلقی می کنیم. باید سعی کنیم از ظرفیت جوانان و زنان برای فعال سازی حوزه اجتماعی و فرهنگی شهر استفاده کنیم و به جای تصدی گری فعالیت های فرهنگی و اجتماعی توسط شهرداری، این حوزه را به تشکل های مردم نهاد که عمدتا توسط زنان و جوانان فعال شده اند بسپاریم و فقط مدیریت شهری زیرساخت ها و بسترها را فراهم کند.

گزینش زنان و جوانان در لیست شورای شهر اگر براساس معیارهای شفاف و اقناع کننده برای این قشر صورت گرفته باشد و اعضای شورا بدنه اجتماعی خود را حمایت کنند می تواند در قدرت، کارایی و موفقیت شورا بسیار موثر باشد.

نظر شما در مورد عملکرد شورای چهارم چیست؟ دستاوردهای این شورا که قابل ادامه و توسعه هستند کدام ها و نقاط ضعف شورای چهارم که نیازمند اصلاح است، کدام است؟

شورای چهارم نتوانست از اختیارات قانونی خود برای نظارت و سیاستگذاری مدیریت شهری استفاده کند و به همین دلیل شاید نوعی دلسردی در مردم نسبت به کارآمدی نهاد شورا ایجاد شد، البته این شورا در فعال کردن برخی مکانیزم های نظارتی در تفریغ بودجه و حفاظت از باغات و محیط زیست نسبت به گذشته عملکرد خوبی داشته است.

یکی از مواردی که مانع از کار شورا می شد رابطه پر از اصطکاک دولت و شورا در چندین سال گذشته بود، حالا در صورت موفقیت لیست اصلاح طلبان در شورا و تداوم دولت آقای روحانی رابطه بین شورا و دولت چه تغییراتی خواهدکرد؟ ابعاد مثبت و منفی این همسویی چه چیزهایی خواهدبود؟

البته اینکه روابط شورای شهر و دولت از حوزه سیاسی خارج و به تعاملی- کارشناسی و در جهت مصالح شهر تبدیل شد، بهترین حالت است و باید تبدیل به رویه شود. اگر بدنه شورای شهر پنجم تخصصی و کارشناسی باشد و رویکرد دولت نیز براساس مصالح شهروندان باشد تنش ها و گله های گذشته را شاهد نخواهیم بود.

آیا شما هنوز به شهردار شدن فکر می کنید؟ اگر نه گزینه اصلاح طلبان برای شهرداری چه کسی خواهدبود؟

موضوع شهردار شدن بحثی است که مربوط به شورای شهر است و متاسفانه در رسانه ها و محافل سیاسی، به اندازه ای که به عملکرد شهرداری و نقش آن می پردازند به شورای شهر و اهمیت و تاثیر آن پرداخته نمی شود، اگر شورای شهر نقش خود را به خوبی ایفا کند و سیاستگذاری، تصویب بودجه و نظارت را به صورت کامل انجام دهد طبعا شهردار مجری برنامه های شورا خواهدشد.

به عنوان مدیر عامل سابق مترو تهران وضعیت شهر تهران را چگونه می بینید؟

شاید بتوان ضعف در سیستم حمل و نقل عمومی شهر را سرچشمه بسیاری از معضلاتی نظیر ترافیک، آلودگی هوا و تراکم خودرو دانست، با وجود اینکه با اقدامات مناسبی که طی دو دهه گذشته در شبکه مترو انجام شده است، زیرساخت های استفاده از مترو فراهم شده است اما به دلیل ناکافی بودن سرمایه گذاری انجام شده در بخش تامین تجهیزات و تکمیل خطوط، بارگذاری لازم در شبکه مترو انجام نشده است.

لطفا توضیح دهید که شما متروی تهران را در چه شرایطی تحویل دادید و شهردار بعد آن را در شرایطی تحویل خواهدگرفت؟

بنده از سال 1372 در هیات مدیره شرکت مترو و از سال 1376 تا انتهای سال 1389 به عنوان مدیرعامل و تا سال 1392 نیز به عنوان هیات مدیره این شرکت حضور داشتم، طی این بیست سال تقریبا همه خطوط اصلی مترو یا به بهره برداری رسید و یا با استفاده از دستگاه های حفاری و ساخت تونل عملیات آن به صورت جدی آغاز شد، البته در این مدت عملیات حفاری تونل های خط سه، شش و هفت در جریان بوده است اما در جهت بارگذاری و استفاده از ظرفیت کامل این خطوط تجهیزات و واگن کافی باید تامین شود.

به طور کلی عملکرد آقای قالیباف را در 12 سال شهرداری چگونه می بینید؟

آقای قالیباف طی این ۱۲ سال که رکورد تصدی شهرداری تهران را به خود اختصاص داده است، عملکردی داشته دارای نقاط مثبت و منفی که در جای خود باید نقد شود اما در کنار اقدامات گسترده در حوزه ساخت پل و بزرگراه و تونل به نظر می رسد توجه کافی به تجهیزات متحرک و ثابت حمل و نقل عمومی و حفظ محیط زیست و صیانت از سرمایه های فرهنگی ایرانی اسلامی صورت نگرفته است و رویکرد مدیریت شهری عمدتا خودرو محور و سازه محور بوده است تا انسان محور.

تهران در ۱۰ سال گذشته دو برنامه پنج ساله را پشت سر گذاشته است، همچنین برنامه جامع تهران نیز از دیگر اسناد بالادستی بود که چشم انداز توسعه شبکه حمل و نقل و وضعیت میزان درآمدهای پایدار شهر و دیگر زیرساخت های پایتخت را مشخص کرده بود، این برنامه ها چقدر محقق شده اند تاکنون و نظر شما در مورد میزان پایبندی شهرداری به این برنامه ها چیست؟

این برنامه ها کمتر از 30 درصد محقق شده اند و در این 12 سال کاری که شهرداری کرد تنها نوشتن برنامه بود. متاسفانه در این سال ها ضعف نظارت شورای شهر نیز انحراف شهرداری از اسناد بالادستی را هموارتر کرد.

به عنوان سرلیست اصلاح طلبان فکر می کنید شورای پنجم چه اقداماتی را باید در راس کار قرار دهد؟

معضلات اصلی شهر تهران مشخص است، فربه شدن و هزینه های سنگین اداره شهر، ترافیک، آلودگی هوا، ضعف سیستم حمل و نقل عمومی، بارگذاری نامناسب در نقاط شمالی و مرکزی، بافت های فرسوده، آسیب دیدن محیط زیست و نابودی باغات، معضلات اجتماعی و شعاری و غیرمردمی بودن رویکرد فرهنگی مدیریت شهری، از مشکلات امروز تهران است که شورای پنجم باید در جهت کاهش و حل آنها گام بردارد. من برنامه ای برای فعالیت شورا تدوین کرده ام که در صورت موفقیت آن را با دوستان اصلاح طلب شورا در میان خواهم گذاشت.

به برنامه هایتان اشاره کردید، چه اولویت هایی را برای تهران در این برنامه در نظر گرفته اید؟

موسسه مرسر در گزارش خود شرایط زندگی را در بیش از 450 شهر در سراسر دنیا ارزیابی کرده است که متاسفانه پایتخت ایرانی رتبه 199 دنیا را در اختیار دارد. اوضاع وخیم مسکن، وضعیت بحرانی محیط زیستی و دلایل دیگری را می توان در چرایی قرارگیری تهران در فهرست بدترین شهرهای جهان دخیل دانست.

از سوی دیگر سند چشم انداز 1404 با مدیریت شهری در شهر تهران ارتباط مستقیمی دارد و می تواند راهنمای مدیریت شهری در ارائه مدلی مطلوب در مسیر توسعه شهری شهر تهران و نیز بررسی میزان عملکرد مدیریت شهری در سال های آینده باشد اما میزان تحقق این چشم انداز و توان مدیریت شهری در بهره گیری از این ظرفیت در ایفای نقش واقعی خود، در گرو الزامات و تمهیدات دیگری است.

از این رو با عنایت به پتانسیل های بسیار زیاد در حوزه های اجرایی و علمی، باید به تولید، تقویت و ارائه مدل های راهبردی نوین توسعه شهری و ملی پرداخت و با این رویکرد نقش بسزایی را در جهت راهبری غالب حوزه های مدیریت شهری جهانی داشت.

لذا پس از انجام اقداماتی چون تدوین و تکمیل سلسله ای از نظام برنامه های بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت در راستای تحقق سند چشم انداز نظام جمهوری اسلامی ایران باید گام موثری در ترسیم الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت مدیریت شهری تهران و ارتقای آن در راستای تحقق توسعه ملی در افق 1404 برداشت.

اولویت های برنامه تاکتیکی من خدمات شهری، اولویت همیشگی، توسعه فرهنگی، با محوریت صیانت از فرهنگ و هویت دینی و ملی، توسعه حمل و نقل عمومی، با محوریت خطوط ریلی انبوه بر (پکن و سئول)، توسعه شهرسازی و معماری، با محوریت بافت فرسوده و زلزله، توسعه مدیریت، با محوریت شهر الکترونیک، کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی، با محوریت مساجد و سمن ها، غنی سازی اوقات فراغت، با محوریت سلامت و ورزش همگانی، تامین منابع، با محوریت افزایش دریافت عوارض، مالیات و اعتبارات در درازمدت، بهبود ساختار سازمانی، با محوریت کوچک و چابک سازی مدیریت شهری است.