تحول در حمل و نقل در پسابرجام

روزنامه آرمان- نوشین ایزدپناه: صنعت حمل و نقل هرکشوری بیانگر وضعیت اقتصادی و میزان توسعه آن کشور است، به نحوی که این صنعت را باید یکی از عوامل مهم در توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و… هرجامعه‌ای به شمار آورد. براین اساس و باتوجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران، نقش این صنعت را در توسعه همه جانبه کشور به خوبی می‌توان تبیین کرد.

وجود دریاچه خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب، داشتن خط آهن شمال به جنوب، مشهد به بندرعباس و همچنین قرار گرفتن در مسیر پرتردد هوایی، همه از عواملی است که نقش ترانزیتی ایران را در خاورمیانه به خوبی نشان می‌دهد.همراه با رونق اقتصادی چند سال اخیر، رشد تجارت جهانی نیز به طور مستمر تداوم یافته و امروزه به میزان قابل توجهی رسیده است. صنعت حمل و نقل نیز به عنوان جزء تفکیک‌ناپذیر تجارت جهانی درحال رشد بوده، به گونه‌ای که امروزه هزینه لجستیک (مدیریت و کنترل جریان محصولات و خدمات، از منابع تولید تا بازار مصرف) در سطح جهانی حدود ۷/۹ الی ۳/۱۱‌درصد بهای تمام شده محصول است و این‌درصد درحال حاضر در ایران حدود ۴/۱۹درصد است که خود نشان‌دهنده وجود ظرفیت‌های عظیم در صنعت حمل و نقل و لجستیک است.

تحریم حمل ونقل یکی از اهداف اصلی غرب علیه ایران بود تا از این طریق به تجارت خارجی و در نتیجه اقتصاد ملی کشور فشار وارد کند. در این میان حمل و نقل دریایی که پیشانی تجارت خارجی کشورمان به شمار می‌رود با تنگناهای بسیاری روبه رو بوده است. شرکت‌های بین‌المللی و خطوط معتبر منافع اقتصادی مشترکی با کشورهای تحریم‌کننده دارند، در نتیجه در دوران تحریم، این شرکت‌ها به دلیل نگرانی‌هایی که داشتند فعالیت خود را در ایران کاهش دادند و تعداد قابل توجهی از آنها از حضور در بنادر ایران خودداری کردند. نتیجه این کاهش حضور، افزایش هزینه‌های حمل و نقل برای ما بود، چون کالا را با واسطه وارد می‌کردیم. در واقع حمل و نقل کالا از طریق کشورهای واسطه هزینه‌های تمام شده حمل و نقل دریایی و کالا را افزایش می‌داد. ازسوی دیگر با خودداری شرکت‌های بیمه خارجی از ارائه خدمات به کشتی‌هایی که عازم بنادر ایران بودند، مشکلاتی در زمینه تردد خطوط کشتیرانی به مقصد بنادر ایران به ‌وجود آمده بود.

مسعود کرباسیان، رئیس گمرک ایران در مورد آثار تحریم بر این صنعت می‌گوید: تا قبل از برجام شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی بزرگ و خطوط معتبر کشتیرانی بین‌المللی مخصوصا اروپایی مجبور بودند برای رساندن کالا به ایران به امارات رفته و در ادامه محموله‌های خود را با استفاده از کشتی‌های کوچک‌تر و رویه ترانشیپمنت از بنادر حوزه خلیج فارس به بنادر ایران منتقل کنند که این امر باعث افزایش هزینه‌های حمل و نقل و در نهایت بهای تمام شده کالای وارداتی در عبور از مرزها می‌شد.

از سوی دیگر صادر‌کنندگان نیز مجبور بودند برای حمل دریایی ابتدا کالای خود را به یکی از بنادر کشورهای مجاور نظیر امارات انتقال دهند و سپس با استفاده از خطوط کشتیرانی بین‌المللی به مقاصد ذیربط منتقل کنند، در حالی که پس از اجرای برجام، هزینه حمل و نقل و تخلیه بار کشتی‌ها در بنادر نیز کاهش قابل توجهی یافته است و با اجرا شدن برجام کشتی‌های ایرانی و خارجی به راحتی در تمام بنادر دنیا و همچنین خلیج فارس تردد می‌کنند. در شرایط کنونی باید با شتاب بیشتری روند حمل ونقل دریایی توسعه یابد. در حوزه حمل و نقل هوایی نیز مسیرهای جدید پروازی به طور مستقیم برای حمل بار و مسافر ایجاد شده است.

کارنامه دولت یازدهم در حوزه حمل و نقل

قرارداد بی‌سابقه خرید ۲۳۸ فروند انواع هواپیمای مسافری با شرکت‌های مطرح صنعت هواپیماسازی جهان، امکان سوختگیری هواپیماهای ایرانی در فرودگاه‌های اروپا، حضور سرمایه‌گذاران خارجی در طرح‌های راهسازی و از سرگیری فعالیت ۱۳ شرکت کشتیرانی بین‌المللی به بنادر ایران بخشی از دستاوردهای کشورمان بعد از توافق با ۱+۵ در حوزه صنعت حمل و نقل ایران است. آنچه در صنعت هوایی ایران در دولت یازدهم رخ داد، در چهار دهه گذشته سابقه نداشته است. به عبارت دیگر خرید هواپیمای دست اول از شرکت‌های ایرباس و بوئینگ نشان می‌دهد ایران توانسته است در این حوزه کاملا از ظرفیت‌های ایجاد شده بهره ببرد و دیوار بلند تحریم‌ها را فروبریزد.

اکنون ایرباس‌های تازه از راه رسیده، با آسمان ایران آشنا شده‌اند و حجم بالای پرواز این ایرباس‌های تازه نفس نشان می‌دهد ظرفیت‌ها در این حوزه تا چه اندازه است. آمارهای ارائه شده نشان می‌دهد پیش از هزارو۷۰۰ پرواز داخلی و بین‌المللی در دوره تعطیلات نوروزی توسط هواپیمایی‌جمهوری اسلامی ایران انجام شد و ضریب اشغال صندلی هواپیماها در این مدت به ۸۰‌درصد رسید. بر این اساس از ۲۵ اسفند سال ۱۳۹۵ تا پایان ۱۵ فروردین سال جاری، هواپیمایی هما با انجام یک‌هزار و ۷۲۲ پرواز، بیش از ۳۰۰‌هزار مسافر را در مسیرهای داخلی و خارجی جابه‌جا کرد. سهم پروازهای داخلی از این آمار، یک‌هزار و ۸۶ پرواز بود که با این تعداد پرواز، رشد ۱۰‌درصدی را در مقایسه با مدت زمان مشابه سال قبل در جابه‌جایی مسافر داشت.

در مسیرهای بین‌المللی نیز بیش از ۹۰‌هزار مسافر با ۶۳۶ پرواز جابه‌جا شده‌اند و ضریب اشغال صندلی هواپیماها در این مدت به ۸۰‌درصد رسید. همچنین در مدت زمان یاد شده، هواپیماهای ایرباس تازه وارد در مجموع ۲۳۲ پرواز را انجام دادندکه از این میزان ۱۵۷ پرواز با هواپیمای بدنه باریک ۳۲۱ A و ۷۵ پرواز نیز توسط اولین ایرباس ۳۳۰-۲۰۰A پهن پیکر ایران انجام شده است. بی‌شک آنچه رخ داد زمینه ساز تحولاتی بزرگ در حوزه حمل‌و‌نقل هوایی محسوب می‌شود. زمینه‌سازی برای بازپس گیری سهم ایران از بازار صنعت حمل‌و‌نقل هوایی در منطقه و جهان و تسهیل گردشگری ملی و بین‌المللی از جمله این تحولات است. باید توجه داشت در سایر حوزه‌های حمل‌و‌نقل نیز کارنامه دولت قابل قبول بوده است. شاید برای نشان دادن آنچه در بخش ریلی به وقوع پیوسته است، اشاره به اتمام عملیات اجرایی راه‌آهن گرگان - اینچه‌برون جهت انتقال بار ترانزیتی از کشور ترکمنستان و قزاقستان، و افزایش ۶۲‌درصدی جابه‌جایی مسافر حومه‌ای ریلی کفایت کند، اما باید توجه داشت کارشناسان در خارج از مجموعه دولت نیز به این نکته اشاره دارند که در این دوره زمانی سوانح ریلی به شدت کاهش یافته است. گسترش ظرفیت ناوگان دریایی و حمل‌و‌نقل دریایی کشور در دوره فعالیت دولت تدبیر و امید، از دیگر اقدامات موفقیت‌آمیز وزارت راه و شهرسازی محسوب می‌شود.

رشد ۹‌درصدی ظرفیت ناوگان دریایی نفتی کشور و رسیدن به ۱۵‌میلیون تن ظرفیت، رشد ۱۰‌درصدی ظرفیت تخلیه و بارگیری بنادر تجاری و رسیدن به ۲۰۹‌میلیون تن ظرفیت، بهره‌برداری از ۳۹ پروژه توسعه و تجهیز بنادر به ارزش تقریبی سه‌هزار و ۲۷۲‌میلیارد ریال، بهره‌برداری از ۱۴ موج شکن بنادر کوچک چند منظوره در سواحل جنوب کشور و بهره‌برداری از بزرگ‌ترین پایانه مسافری دریایی کشور در بندر شهید حقانی استان هرمزگان از جمله این دستاوردهاست.

در بخش جاده‌ای نیز احداث بیش از پنج‌هزار کیلومتر زیرساخت جاده‌ای شامل آزادراه، بزرگراه و راه اصلی و بیش از پنج هزارو۸۰۰ کیلومتر راه روستایی از جمله این تلاش‌های مهم است. در عین حال با هدف کاهش نرخ تصادفات و ایمن‌سازی جاده‌های کشور حذف و اصلاح تعداد یک‌هزار و ۹۳۲ نقطه - مقطع و تقاطع پرتصادف در راه‌های شریانی و استقرار سامانه ثبت تخلفات عبور و مرور در راه‌های شریانی کشور در ۵۰۰ محور مهم نیز اقداماتی است که در جهت ایمن‌سازی راه‌ها و کاهش تلفات جاده‌ای به انجام رسیده است.