۱۰ اصل برای حل بحران افغانستان

سیدحسین موسویان؛ پژوهشگر ارشد دانشگاه پرينستون آمريکا - وقایع اتفاقیه: جنگ آمريکا در افغانستان ۱۵ سال طول کشيده و به طولاني‌ترين جنگ آمريکا تبديل شده، بدون اينکه چشم‌اندازي براي خاتمه آن وجود داشته باشد. آمريکا و متحدانش از سال ۲۰۰۱ و بعد از ساقط‌کردن طالبان، براي ساماندهي اوضاع افغانستان تلاش کرده‌اند اما وضعيت به‌گونه‌اي وخيم‌تر شده که در اوايل سال ۲۰۱۷، دولت افغانستان حدود ۵۲ درصد خاک کشور را کنترل و مابقي در اختيار طالبان و القاعده و ديگر گروه‌هاست.

از عمق فاجعه همين بس که در عمليات تروريستي اخير طالبان، ۱۴۰ نظامي افغاني کشته و ۶۰ نفر زخمي شد و رئيس‌جمهوري افغانستان، عزاي ملي اعلام کرد و بيش از ۶ هزار و ۷۰۰ نيروي نظامي و امنيتي افغانستان در سال ۲۰۱۶ کشته شدند. تلاش‌هاي اوباما، رئيس‌جمهوري سابق آمريکا براي حل بحران افغانستان از طريق نظامي بي‌نتيجه ماند و لذا در دوره رياست‌جمهوري خود، نيروهاي آمريکا را از صد هزار نفر به ۹ هزار نفر کاهش داد. اکنون دولت ترامپ به‌جاي راه‌حل سياسي، به‌دنبال افزايش اقدامات نظامي است.

چند روز بعد از اينکه آمريکا از «مادربمب‌ها» در افغانستان استفاده کرد، مک مستر، مشاور امنيت ملي آمريکا به افغانستان سفر کرده و قول افزايش حمايت‌هاي نظامي به دولت کابل داد. اکنون زمان آن فرارسيده که همه بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي به‌دنبال يک طرح جامع صلح باشند. جيمز متيس، وزير دفاع آمريکا اخيرا اظهار کرد: «در هر نقطه منطقه که مشکلي باشد، شما ردپاي ايران را خواهيد ديد.» ظاهرا ايشان فراموش کرده که در سال ۲۰۰۱، آمريکا صرفا با کمک ايران توانست طالبان را ساقط کند اما در پاسخ اين همکاري، ايران را «محور شرارت» خواند و تلاش کرد ايران را درحاشيه قرار داده و با اين سياست موجب وخيم‌ترشدن اوضاع افغانستان شد. اکنون نيز متيس، وزير دفاع براي گفت‌وگو درمورد استراتژي جديد آمريکا به افغانستان سفر کرده است.

صلح و ثبات پايدار در افغانستان درصورتي به‌دست خواهد آمد که قدرت‌هاي منطقه‌اي و جهاني بر سر اين ۱۰ اصل توافق و همکاري کنند:

۱- افغانستان نبايد ميدان تقابل گروهاي دست‌نشانده ديگر کشورها باشد. دراين‌راستا دولت کابل هم بايد يک رابطه متوازن با همه قدرت‌هاي تأثيرگذار برقرار کند.

۲- افراط‌گرايي و خشونت با منشأ داخلي و خارجي، بايد به‌عنوان مهم‌ترين تهديد ثبات افغانستان تلقي شده و دولت مرکزي اين کشور نيز براي مقابله با اين پديده مورد حمايت جدي قرار گيرد.

۳- دولت وحدت ملي افغانستان به زعامت اشرف غني و عبدالله به حمايت نياز دارند اما بايد اختلافات داخلي خود را هم مرتفع کنند. قدرت‌هاي خارجي مي‌توانند ميانجي مصالحه باشند و به برقراري يک «گفت‌وگوي ملي» در افغانستان کمک کنند.

۴- تنش‌هاي ژئوپوليتیک بين سه کشور هند، پاکستان و افغانستان بايد توسط جامعه جهاني مديريت شود. رقابت هند و پاکستان بر سر کشمير بر مشکلات افغانستان افزوده، ضمن اينکه اشرف غني، رئيس‌جمهوري افغانستان هم پاکستان را متهم به جنگ اعلام‌نشده با افغانستان کرده است.

۵- مواد مخدر و فساد، دو چالش عمده مانع برقراري يک دولت مرکزي قوي در کابل، بايد ريشه‌کن شود. در سال ۲۰۱۶ ميزان رشوه به دولتي‌ها بيش از کل درآمد دولت افغانستان بود؛ کشت خشخاش ۱۰درصد و کشت ترياک ۴۳ درصد افزايش داشت.

۶- براي برخي از همسايگان، افغانستان آب‌انبار منابع آبي است؛ بنابراین تأسيسات و منابع آبي افغانستان بايد به‌گونه‌اي توسعه يابد که از سهم همسايگان کاسته نشود. توزيع عادلانه آب با همسايگان، جزء لاينفک ثبات و امنيت اين کشور خواهد بود.

۷- همسايگان بايد توسعه اقتصادي افغانستان را دستاوردي مثبت تلقي کنند. تأمين جايگاه افغانستان در ترانزيت آسيايي- اروپايي ضروري است. دراين‌راستا، تحقق قرارداد ايران- هند- افغانستان درمورد توسعه بندر چابهار، موجب خواهد شد افغانستان به خليج‌فارس و درياي عمان دسترسي پيدا کند.

۸-تأمين کمک‌هاي انسان‌دوستانه مناسب براي افغانستان مهم است. براي چند دهه، اين کشور بزرگ‌ترين منبع صدور مهاجر و پناهنده به دنيا بوده، به‌نحوي‌که ايران و پاکستان ۹۵ درصد اين بار را به دوش کشيده‌اند. ايران به‌تنهايي سه ميليون مهاجر افغان را براي چند دهه ميزباني کرده و يک استراتژي و برنامه براي بازگشت داوطلبانه و استقرار مجدد ميليون‌ها مهاجر و آواره افغان ضروري است.

۹- هر طرحي براي ثبات افغانستان بايد دربرگيرنده صلح جامع، آرامش و حفظ شئونات ملت افغانستان باشد که دراين‌راستا و درنهايت خروج نيروهاي خارجي از افغانستان ضروري است.

۱۰- به‌جاي تشکيل ائتلاف‌هاي چندگانه توسط برخي از کشورها، افغانستان نيازمند يک ائتلاف هماهنگ و پايدار بين‌المللي است. به اين منظور تشکيل ائتلاف گروه کشور‌هاي ۴+۵ با حضور پنج عضو دائم شوراي امنيت و چهار کشور منطقه‌اي ايران، پاکستان، هند و افغانستان، براي اقدامات همه‌جانبه هماهنگ پيشنهاد مي‌شود. تلاش‌هاي ديپلماتيک بايد به ريشه‌ها و علل و نه معلول‌ها بپردازد. صلح در افغانستان نيازمند مشارکت مؤثر و هماهنگ قدرت‌هاي منطقه و جهاني است، نه انداختن بمب