کسی پاسخگوی بحران فارغ التحصیلان بیکار نیست

خبرگزاری فارس: برنامه ثریا در آستانه انتخابات به بررسی چرایی کاهش رشد علمی کشور و افزایش بیکاری فارغ التحصیلان و ضرورت ایجاد تحول واقعی در آموزش عالی کشور در دولت آینده پرداخت. در سالهای اخیر پرداخت. نقد کارآمدی آموزش عالی، عدم ارتباط آموزش ها با بازار کار، عدم ارتباط پژوهش ها و پایان نامه ها با حل مسائل و نیازهای کشور و همچنین چرایی تعطیل شدن برخی اولویتهای فناوری و پروژه های مهم تحقیقاتی کشور بویژه در حوزه فضایی از جمله موضوعات مطرح شده در ثریا بود. نکات مهم و محورهای مطرح شده در این برنامه ثریا به شرح زیر بود:

دولت آینده باید آموزش عالی را متحول کند

- کسی پاسخگوی بحران فارغ التحصیلان بیکار در ایران نیست؟!

- دانشگاه ها خود را مسوول اشتغال نمیدانند!

- مسوولان دولتی می گفتند در سال ۹۵ ، سه پرتاب ماهواره خواهیم داشت، اما یکی هم پرتاب نشد!

- از ترس تحریم و تشر آمریکایی ها، پرتاب ماهواره شریف را از روی سکوی پرتاب جمع کردند!

- وقتی اشک دانشجویان و اساتید پروژه ماهواره شریف جاری می شود...

- محفوظات دانشگاهی بهره هوشی دانشجو را کم می کند

- در سه سال اخیر جایگاه علمی دانشگاه های اصلی ایران در رتبه بندی جهانی یک طبقه سقوط کرده است

این برنامه با حضور محمد مهدی نژاد نوری، استاد دانشگاه و معاون پژوهشی اسبق وزارت علوم و رضا روستا آزاد، رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف میزان تحقق نقشه جامع علمی کشور را مورد ارزیابی قرار داد.

*جوانان عمر، وقت و پولشان را در دانشگاه هزینه می­کنند اما بیکار هستند

محسن مقصودی در ابتدای برنامه از میهمانان پرسید آیا ریلی که آموزش عالی داشته است درست بوده یا خیر؟ چرا که جوانان ما دردانشگاه ها عمر و وقت و پولشان را هزینه کرده‌اند اما در نهایت بیکار هستند و این مشخص می‌کند که آموزش ما سیستم صحیحی ندارد.

محمد مهدی نژاد نوری، استاد دانشگاه و معاون پژوهشی سابق وزارت علوم در پاسخ اظهار داشت: نسل کنونی دانشگاه‌های دنیا نسل دانشگاه‌های کار آفرین است. خصوصیات این دانشگاه ها این است که در چرخه اقتصادی و قدرت کشورشان دخیل هستند.

دانشگاه‌ها وقتی کارآفرین باشند براساس کاری که ایجاد می­‌کنند اشتغال فراهم می­‌شود و دانشجو دیگر نمی‌­گوید «من بیکار هستم»! به عنوان مثال ستاد توسعه فناوری نانو در کشور شکل می­‌گیرد و درحالی که هیچ زمینه‌­ای برای جذب دانشجویان این رشته نیست زمینه­‌ها را مهیا می­‌کنند و نهایتا صنعت و اقتصاد مبتنی بر نانو شکل می­‌گیرد و عده‌­ای در آنجا مشغول به کار می­‌شوند. دانشگاه‌­های ما دانشگاه‌­های کارآفرین نیستند.

*دانشجویانی هستند که نمره خوب می­گیرند اما کار بلد نیستند

ممکن است خیلی از دانشجویان ما در دانشگاه نمره خوب بگیرند اما وقتی وارد بازار کار می­شوند احساس بیگانگی با شرایط کاری می­کنند و علت این امر این است که دانشگاه و سیستم آموزشی به مهارتهای لازم برای برآورده کردن نقش دانشجویان در طول زمان تحصیل نپرداخته است. مشکل اصلی در دانشگاه، سازکارها، روندها، مهارتها و محتوای آموزشی آن است.

وی افزود: اعتبار وزارت علوم ما در سال ۹۵ حدود ۹هزار میلیارد تومان بوده است که حدود ۱۶ درصد از دانشجویان را پوشش داده است یعنی این ۱۶ درصد در دانشگاه سراسری بوده­اند و مابقی در دانشگاه­های دیگر؛ این پول را کشور هزینه می­کند و ما باید در قبال این پول ما به ازا و خروجی مناسب داشته باشیم. بخش تحصیل یک حلقه از زنجیره است و باید در طرف مقابل بازار کار را آماده کنیم.

محسن مقصودی با ارائه اسلایدی آمار ۳۱ کشور در حوزه مقایسه بیکاری فارغ التحصیلان و بیکاری عمومی ارائه کرد و گفت: در اکثر کشورها نرخ بیکاری عمومی بالاتر از بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی است اما در میان این ۳۱ کشوری که در این پژوهش بررسی شده اند، تنها در چهار کشور برعکس است که ایران هم جزء این چهار کشور است و وضعیت ایران در بین این چهار کشور هم بدتر از همه است یعنی بیکاری فارغ التحصیلان در ایرن ۶۰ یا ۷۰ درصد بیشتر از بیکاری عمومی جامعه است.

*دانشگاه‌­های ما خودشان را متولی اشتغالزایی نمی‌­دانند

رضا روستا آزاد، رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سوال که آیا دانشگاه­های ما خودشان را متولی اشتغال می­دانند یا خیر اظهار داشت: متاسفانه واقعیت این است که دانشگاه­های ما خودشان را متولی اشتغالزایی نمی­دانند. محتوای آموزشی دانشگاه­ها و جذب نیروهایشان حدود صد در صد با دنیای واقع بی ارتباط است. دانشجوهای ما فرصت برای فکر کردن و به عمل آوردن آموزه­هایشان ندارند.

وی اظهار داشت: یکی از همکاران ما به آمریکا رفته بود و برای من گزارشی تهیه کرد و گفت فلان دانشگاه برای ارائه دوباره به گچ و تخته یا وایت برد و ماژیک برگشته­اند و دلیلش هم این است که با این روشهای ارائه پیشرفته مثل پاورپوینت استاد سریع از مباحث می­گذرد و ذهن جوان دانشجو جذب نمی­کند و عقب می­ماند. جالب این است که نظام آموزشی رصد می­کند که همین تکنولوژِ وقتی باعث ایجاد فاصله بین استاد و دانشجو می­شود سریعا متوقف می­شود.

روستاآزاد همچنین با ذکر خاطره­ای از یک دانشجو که کار عملیاتی کرده بود و از درس استاد عقب ماند و درس را پاس نکرد تصریح کرد: سیستم آموزشی واقعا ایراد دارد. بنده بعنوان رئیس دانشگاه متاسفانه بارها به دانشجویان عرض کردم که متاسفانه نظام دانشگاهی به گونه­ای است که دانشجو نباید فکر کند و فقط باید یسری مباحث را حفظ کنید.

محمد مهدی نژاد نوری گفت: این طرح های کلان ملی که رهبر انقلاب هم به آنها اشاره کردند، ۴۰تا طرح در سال ۹۰ بود که با همکاری همه دستگاههای اجرایی کشور تهیه شد و در شورای عالی عطف تصویب شد که اساسا یکی از اهداف عمده­اش این بود که دانشگاه­ها را به سمت دانشگاه کارآفرین سوق بدهد اما وقتی دانشگاه ها درگیر مسائل اصلی و موردنیاز کشور بشوند بدیهی است که مهارت ها افزایش پیدا می­کند و صنایع جدید مبتنی بر نیازهای جدید ایجاد می­شود و کسب و کارهای جدید ایجاد خواهد شد.

محسن مقصودی گفت: بسیاری از پروژه­هایی هستند که بخش خصوصی برایش نمی­صرفد که سرمایه گذاری کند اما در همه دنیا دولت­ها بطور ویژه این پروژ­ه­ها را جلو می­برند.

*مسئولین می­‌گفتند که ما سال ۹۵ سه تا پرتاب خواهیم داشت که یکی هم پرتاب نشد!

مهدی نژاد نوری تصریح کرد: آمریکا در سال ۲۰۱۶ برای تحقیق و توسعه ۴۵۳ میلیارد دلار کنار گذاشته‌­اند؛ با جود اینکه این کشور بخش خصوصی قدرتمندی دارد اما بازهم شاهد هستیم که دولت سرمایه­‌گذاری می­‌کند. فقط دولت فدرال در دانشگاه جان هابکینگز دو میلیارد دلار به دانشگاه می‌­دهد چراکه این این دانشگاه در مرحله اولیه است و به مرحله اقتصادی نرسیده است اما دولت برای آن آینده روشنی را ترسیم کرده­ است.

محسن مقصودی با نمایش دادن نقشه جامع علمی کشور گفت: یکی از بندهای اصلی و اولویت‌های الف در حوزه فناوری، فناوری هوا فضا است که متاسفانه در سال‌های اخیر به آن بی‌مهری شده است.

مهدی نژاد نوری در همین خصوص گفت: فناوری فضایی فرصت­‌های بی­نهایتی در اختیار ما­ می­‌گذارد چرا که الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر و هزاران مبحث دیگر در آن دخیل هستند و نباید تحت هیچ شرایطی دچار رکود شود اما متاسفانه مسئولین می­‌گفتند که ما سال ۹۵ سه تا پرتاب خواهیم داشت که یکی هم پرتاب نشد و این باعث دلسردی دانشجویان می­‌شود.

*پرتاب نکردن ماهواره شریف‌ست؛ از ترس تحریم و تشر آمریکایی‌­ها

رضا روستا آزاد در خصوص پرتاب ماهواره شریف ست گفت: البته اسم این ماهواره به دلیل ترس از تحریم به «دوستی» تبدیل شد! بهمن ماه سال ۹۵ این ماهواره به موشک بسته شد تا پرتاب بشود و روی سکو هم رفت اما بعد از اینکه ـمریکا (بعد از روی کار آمدن ترامپ) به ایران هشدار داد، ماهواره دوباره به آشیانه برگشت و سردار حاجی زاده هم با گلایه گفتند "با یک تشر آمریکایی­ها موشک ماهواره­برمان را به انبار بردند".

وی در خصوص شرایط تیم ماهواره شریف ست گفت: ۱۵۰نفر در مدت سه سال آموز‌ش‌های نابی دیدند اما دلم می­‌خواست وقتی که جلوی رونمایی و پرتاب شریف ست را گرفتند شما از اشک و گریه­ این دانشجویان و اساتید گزارش تهیه می‌کردید. همان زمان من با ریاست جمهوری مکاتبه کردم که آخر حرفشان این بود که این کارها به شما ربطی ندارد و ظاهرا بحث برجام مطرح بوده است. می‌گفتند پروژه پرتاب انسان به فضا کاری بسیار جاه‌طلبانه است!

مهدی نژاد نوری نیز در همین زمینه گفت: وقتی که بناشد خیلی از پروژ­ه‌­های فضایی و غیره انجام نشود برای هرکدام بهانه­‌ای می‌تراشیدند، مثلا می­‌گفتند پروژه پرتاب انسان به فضا کاری بسیار جاه‌طلبانه است! درصورتی که توجه نمی‌­کنند این کار دریایی از فناوری و دستاوردهای جانبی ایجاد می­‌کند. آمریکایی‌­ها جنگ ستارگان را مطرح کردند اما مگر جنگ ستارگان داشتند اما با کمک آن توانستند کلی فناوری‌های نرم و سخت را در کشورشان ایجاد کنند. امروز ما می­‌بینیم این­ها از سلاح­‌های لیزری روی ناوهایشان استفاده می­کنند و ما در آن زمان می­‌گفتیم که فانتزی است اما عملی شد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: ما که در این حوزه­‌ها عقب هستیم و باید فاصله ها را جبران کنیم نباید در گام‌­های اول با این مسائل اقتصادی برخورد کنیم.

*کارها فقط با روحیه جهادی و بسیجی پیش خواهد رفت

روستا آزاد گفت: کارها فقط با روحیه جهادی و بسیجی پیش خواهد رفت؛ اگر شما یک کاری کردی و ما به ازای آن ۱۶ تا مطالبه حقوق، مزایا و غیره داشتید کار پیش نخواهد رفت. هرجا بدون چشم داشت کار انجام شده است کار خوب جلو رفته است. مورد داشتیم که شخصی خواسته رئیس دانشکده بشود و قبل از حضورش اطرافیانش گفتند که فلانی با این حقوق­‌ها نمی­تواند کار کند و باید برای ایشان فوق­العاده‌­هایی در نظر بگیرید!

مهدی نژاد نوری اظهار کرد: فقط دانشگاه شریف با این مسئله مواجه نیست بلکه علم و صنعت، خواجه نصیر طوسی و حتی دانشگاه امیر کبیر هم با این مشکل مواجه است که همه طرح‌­هایشان روی زمین مانده است. واقعا دانشگاهی به بزرگی امیر کبیر نباید چندتا پروژه­ کلان داشته باشد؟

اگر ایرادی به بعضی از پروژ­ها دارند نباید همه را حذف کنند

محسن مقصودی گفت: اکثر افرادی که در یکی از پروژه­های امیر کبیر کار می­‌کردند به اسپانیا و کانادا و غیره رفته بودند و حتی بعضا کشورهای حوزه خلیج فارس این­ها را جذب می­‌کنند.

مهدی نژاد نوری اظهار داشت: ما اگر بفهمیم در فلان گوشه یک معدن طلاست همه بسیج می‌شوند و هزینه می­‌کنند که معدن را استخراج کنند، آیا نیروی جوان تحصیلکرده با انگیزه یک معدن عظیم طلا نیست و ما باید با پروژ­ه‌­ها زمینه فعالیت را برای این دانشجویان فراهم کنیم.

مجری برنامه تصریح داشت: حتی اگر ایرادی به بعضی از پروژ­ها دارند نباید همه را حذف کنند بلکه برخی را اصلاح کنند و برخی را جایگزین کنند.

مهدی نژاد نوری تصریح کرد: برای حذف کردن پروژه­‌ها نباید یکطرفه تصمیم گرفت بلکه باید کسی که یک پروژه را تعریف کرده است حضور داشته باشد و گزارش بدهد و بعد از آن تصمیم گیری بشود.

روستا آزاد ادامه داد: ما چند وقت پیش به هند رفتیم و در بمبئی از یک آزمایشگاه در بمبیی که جاذبه توریستی‌­اش فقر شهرش هست بازدید کنیم و مسئولین علمی گفتند ما هیچ محدودیت مالی نداریم چراکه حکومت می­‌گوید ما هرچقدر به این فقرا بدهیم به جایی نمی­‌رسد اما اگر به از بین رفتن فقر امیدوار باشیم باید این منابع را در حوزه دانش و تجاری‌سازی صرف کنیم.

محسن مقصودی گفت: قرار بود موضوع برنامه بحث فناوری و توانمندی دفاعی باشد که به هر دلیلی این برنامه لغو شد و ماهم متوجه نشدیم که علی رغم کسب مجوز چه دلیلی داشت؟! همچنین پیگیری­‌های زیادی کردیم که در این برنامه در خدمت وزیر علوم و یا نماینده وزارت علوم باشیم که یا نخواستند یا نتوانستند و یا مقدور نشده است.گزارش‌­های دبیرخانه شورای انقلاب فرهنگی را در خصوص نقشه جامع علمی که دستگاه‌­های مختلف مثل معاونت علمی و وزارت بهداشت رضایت داشتند و اما از وزارت علوم ناراضی بودند و گویا فقط وزارت علوم در آمایش رشته­ها همکاری کرده است که آنهم هنوز ابلاغ نشده است.

*محفوظات دانشگاهی بهره هوشی دانشجو را کم می­کند

رضا روستا آزاد، رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت: شما اگر چهار سال یک جوان را تحت یک نظام آموزشی قرار بدهید که این جوان بهره­ای نمی‌­برد و فقط محفوظات جمع می­‌کند، انتظار دارید بعد از چهار سال برای ذهن و هوش جوان چه اتفاقی بیافتد؟

وی افزود: طبق یک گزارشی بهره­ هوشی ایرانی­ها درحال کم شدن است؛ شما وقتی در مدت طولانی وزنه سنگین بلند می­کنید دچار آسیب جسمانی می­شوید که این ماجرا کم شدن بهره هوشی تبعات سیستم آموزشی نادرست است.

*وزارت علوم، فرهنگستان و شورای انقلاب فرهنگی عزم جدی برای تغییر آموزش عالی ندارند

محسن مقصودی تصریح کرد: فقط نزدیک به ۱۶ درصد آموزش عالی ما آموزش رایگان و دولتی است و مابقی خصوصی است و برای مردم هزینه دارد. با این همه هزینه یک خانواده می‌­بیند فرزندش فوق لیسانس یا دکتری دارد و بیکار است. چه مسئولی باید بگوید که پادشاه آموزش عالی ما لخت است؟ گویا همه این عیوب را می‌­دانند اما کاری نمی­کنند و دانشجوها از رشته‌­شان بالا می­‌آیند و نهایتا استاددانشگاه می‌­شوند؛ متاسفانه برخی از دانشجویان تنها افق‌شان این است که استاد دانشگاه بشوند. آیا عزم برای تغییر این سیستم وجود دارد؟

روستا آزاد تصریح کرد: نه وزارت علوم، نه فرهنگستان و نه شورای انقلاب فرهنگی عزمی برای انجام این کار ندارند. هرکسی در یک فضای کلیشه­‌ای مشغول به کار است.

مجری ثریا گفت: به نظر من باید تحول نظام آموزش عالی کشور یکی از برنامه­‌های اصلی کاندیداهای ریاست جمهوری باشد.

محسن مقصودی گفت: مسئله ریزگردها چندسال است امان ملت را بریده است؛ ما چندتا کار دانشگاهی قوی در این حوزه کرده‌­ایم؟

*بخش زیادی از متون درسی زائد است

مهدی نژاد نوری خاطرنشان کرد: ما یک مرکزی را در دانشگاه چمران ایجاد کرده بودیم؛ سازمان محیط زیست همکاری کرد و چندتا دانشگاه همکاری کردند و حدود ۱۶ میلیارد بودجه نقدی گرفتیم که با تغییر دولت این برنامه­ها یکسال با رکود مواجه شد و پشتیبانی­ها هم قطع شد و نهایتا آنجاهم کار جلو نرفت.

مقصودی تصریح کرد: واقعا بخش زیادی از متون درسی ما زائد است؛ مثلا بنده در دوره لیسانس در یکی از دانشگاه های خوب کشور، رشته عمران خوانده­ام که کلی دروس ریاضی و فیزیک پایه را هم پاس کردیم که یکی از اساتید خوب ما گفتند شما در این رشته پنج عمل اصلی ریاضی را بلد باشید کفایت می­کند و باید پروژه­های عمرانی را عملیاتی ببینید اما گاها دوستان فارغ التحصیل می­شوند و چهار بار یک ساختمان را ندیده بودند و بعد از چهارسال باید از کارگر جوشکاری و بتن ریزی را یاد بگیرند. در علوم انسانی هم اوضاع خیلی بدتر است و متون درسی باید اصلاح شود.

*در سه سال اخیر جایگاه علمی دانشگاه­های اصلی ایران در رتبه بندی جهانی یک طبقه سقوط کرده ­است

مهدی نژاد نوری تصریح کرد: در یکی از رتبه بندی های معتبر دنیا که تلویزیون هم اخبارش را پخش کرد، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ تقریبا همه دانشگاه­های ما یک طبقه افت کرده­اند که ۷۰ درصد این طبقه بندی به مباحث پژوهشی ارتباط دارد یعنی وضعیت پژوهشی دانشگاه­های ما درحال نزول است.مثلا دانشگاه شریف و دانشگاه علم و صنعت در رتبه بندی سال (۲۰۱۵-۲۰۱۶) در رتبه بین ۴۰۱ تا ۵۰۰ دانشگاه های برتر دنیا بودند و هر دو در رتبه بندی ۲۰۱۶-۲۰۱۷ در طبقه ۵۰۱ تا۶۰۰ قرار گرفته اند و یک طبقه در دانشگاه های دنیا افت کرده اند. رتبه دانشگاه شریف در آسیا از ۵۲ به ۷۱ تنزل پیدا کرده و رتبه علم و صنعت از ۵۷ به ۹۲ در آسیا افت کرده است. دانشگاه های صنعتی امیر کبیر، صنعتی اصفهان، شهید بهشتی، خواجه نصیر و... همه یک طبقه افت کرده اند دراین رتبه بندی و این بسیار تامل برانگیز است. ما بادی به سمت دانشگاه کارآفرین حرکت کنیم.

مجری برنامه گفت: باید دانشگاهی در کشور موفق باشد که بگوید امسال ده مسئله اصلی کشور را حل کردم بطور مثال در رابطه با بحث طلاق رشته­های علوم انسانی دانشگاه تهران بگویند ما طرحی را پیاده کرده­ایم که بعد از یکسال توانستیم ۱۰درصد طلاق را در فلان شهرستان کاهش بدهیم. این کارکردها باید خروجی دانشگاه های ما باشد.

*پرسنل تحقیق و توسعه شرکت‌های خودروسازی بزرگمان کاری نمی‌­کنند!

مهدی نژاد نوری خاطرنشان کرد: آیا ایران خودرو، سایپا و یا مخابرات ما چیزی به اسم تحقیق و توسعه واقعی دارند که مثلا یک مدلی را ارائه بدهند؟ یک جایی مثل ایران خودرو باید یک تشکیلاتی به اندازه یک دانشگاه داشته باشد. چرا باید مردم چشمشان به واردات ماشین­های خارجی باشد.

مقصودی گفت: ما بعد از چهل سال دوباره به سراغ فرانسه رفتیم و همان شرکت‌­هایی را آوردیم داخل که در زمان تحریم ما را رها کردند و ما با اینها قرارداد محرمانه بسته‌­ایم.

روستا آزاد گفت: در ایران خودرو به غیر از قسمت تولید که کارگران باید صبح تا شب کار کنند بنده از پرسنل شنیدم که در قسمت تحقیق و توسعه بیکاره بیکار هستند! اگر بخواهیم درآمدهای ارتباط با صنعت را زیاد کنیم باید بگویم که ما طی ۷ سال آن را از نیم میلیارد تومان به ۶۵ میلیارد تومان رساندیم یعنی ۱۳۰ برابر یعنی نرخ رشد ۱۰۰ درصد اما الان صحبت از نرخ رشته ۴ یا ۵ درصد است. ما به رکورد سه و نیم مقاله به ازای هر استاد در سال رسیدیم.

مقصودی گفت: ما در سال ۹۱ یک برنامه‌­ای با حضور روستا آزاد رفتیم که به شدت انتقادی بود اما بحث این است که یک زمانی مانند الان راهبردها مشکل دارد که رهبر انقلاب باید اینقدر تذکر بدهند. سیستم آموزش عالی ما بیمار است و واقعا نیاز به یک جراحی دارد و این بیماری حاصل همه دولت­‌هاست.

*کاری نکنیم که خانواده­ها به نظام آموزشی بی اعتماد شوند

روستا آزاد اظهار داشت: خانواده­‌های ما اعتماد می­‌کنند و جوانانشان را به این سیستم آموزشی می­‌سپارند اما باید بدانیم که همیشه اینگونه نخواهد ماند؛ من نگران هستم که مردم به این برسند که هزینه کردن برای فرزندانشان در این سیستم آموزشی خروجی نخواهد داشت و آن موقع ما یک معضل بزرگی خواهیم داشت و تا بیش از این دیر نشده است باید برای نظام آموزشی کاری کنیم.

محسن مقصودی، مجری برنامه ثریا در پایان گفت: انشاالله مسئولین و رئیس جمهور آینده از هر طیف و هرجناحی هست کمک کنند تا تحول در آموزش عالی اولویت اصلی باشد، بگونه‌ای که دانشگاه‌ها به اشتغال و اقتصاد مقاومتی و حل مسائل مردم کمک کنند.