عواقب ده‌ گانه حمله نظامی آمریکا به سوریه

خبرآنلاین: معاون اسبق سیاست خارجی شورای عالی امنیت ملی و پژوهشگر و مدرس در دانشگاه پرینستون طی مقاله ای در هافینگتون پست به بررسی حمله موشکی آمریکا در سوریه می ‌پردازد.

یک هفته بعد از حمله موشکی ترامپ به سوریه، مایه تعجب نیست که حمله مذکور موجب افزایش تنش ها در بحران سوریه و جسورتر کردن نیروهای هرج و مرج طلب دراین کشور شده است. لاکن هنوز باید منتظر عواقب بیشتر این اقدام ماند. تا اینجای کار، همه شواهد و قرائن حاکی از شانس بیشتر بی ثباتی و شانس کمتر دیپلماسی را میتوان دید، ضمن اینکه احتمال بروز یک جنگ فراگیر درخاورمیانه هم بیشتر شده است.

حمله به پایگاه نظامی در سوریه درمقطعی رخ داد که واشینگتن تحت فشار شدید متحدین منطفه ای خود برای مقابله با نفوذ ایران قرارگرفته، کنگره و سازمان امنیت داخلی آمریکا(اف.بی.آی) درحال رسیدگی به روابط احتمالی پشت پرده ترامپ و روسیه بودند، ایران به انتخابات ریاست جمهوری نزدیکتر می شد و دولت و معارضین سوریه برای اولین بار وارد مذاکرات مستقیم جهت یافتن راه حل سیاسی شده بودند.

حمله نظامی آمریکا دینامیک را به سمت تقابل بیشتر سوق داد. حمله ترامپ به سوریه می تواند منادی ده پیامد زیرباشد که همه این عواقب دریک مجموعه، می تواند شرایطی غامض تر ازحمله آمریکا به عراق را پدید آورد.

۱- تخریب امیدها به بهبود روابط آمریکا با روسیه و افزایش ریسک امنیت بین الملل

با روی کارآمدن ترامپ، امیدی برای بهبود روابط آمریکا و روسیه به وجود آمد که درصورت تحقق، می توانست عامل تعیین کننده ای درمدیریت بحران های منطقه همچون سوریه، افغانستان،یمن و مبارزه با تروریسم باشد. تردیدی نیست که درسال های اخیر بحران های جاری خاورمیانه به خاطر تقابل دو قدرت بزرگ تشدید شده است. فشارهای داخلی به ترامپ درمورد وابستگی به روسیه، مانعی برای پیشرفت در روابط دو کشور شده است و یکی از عوامل حمله نظامی ترامپ به سوریه هم رفع این اتهام بود. فرزند ترامپ تصریح کرد که حمله به سوریه اگر هیچ خاصیتی نداشت، اثبات کرد که ما وابستگی به روسیه نداریم. باید منتظر نتایج گفتگوهای تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا در روسیه ماند. پوتین اظهار نمود که بی اعتمادی بین دو قدرت افزایش یافته و تیلرسون هم تصریح کرده که روابط به پایین ترین حد تنزل یافته است. به هرصورت مطمئنا تکرارحمله به سوریه، شانس همکاری مسکو-واشینگتن را منتفی و اوضاع خاورمیانه را وخیم تر خواهد کرد.

۲- زمینه چینی برای مداخلات خطرناک آمریکا با متهم کردن اسد

درسال ۲۰۱۳، پس از استفاده از سلاح شیمیایی درسوریه، فضای مشابه در آمریکا به وجود آمد و متحدین عرب آمریکا به ویژه عربستان سعودی، فشار به اوباما آوردند که برای ساقط کردن اسد به سوریه حمله کند. اما اوباما تحت فشار قرار نگرفت تا اینکه جیمزکلاپر مدیر سازمان اطلاعات ملی آمریکا و گزارش سازمان ملل، مقصر بودن دولت اسد را مورد تردید قرار دادند. این بارهم نه تنها روسیه و ایران، بلکه اسکات ریتر آمریکایی، افشاء کننده عدم وجود تسلیحات کشتار جمعی درعراق، نیز مقصر بودن اسد را مورد تردید قرار داده اند. اما در حادثه اخیر، ترامپ بلافاصله اسد را متهم و بلادرنگ به تاسیسات نظامی دولت سوریه حمله کرد. این رفتار ریسک تکرار جنایات مشابه را افزایش می دهد زیرا درصورت مقصر نبودن اسد، ترامپ پیامی به تروریست ها و کشورهای حامی انها داد که با تکرار جنایت مشابه، می توانند آمریکا را برای تکرار حملات نظامی به سوریه به استخدام درآورند. پوتین نیز در همین مورد هشدار داده است. درچنین وضعیتی، آمریکا جنگ جدیدی به نمایندگی نیروهای شروری به راه خواهد انداخت که قادرند عملیات شرورانه ای باهزینه دیگران براه بیاندازند.

۳-فقدان مشروعیت حملات نظامی درغیاب هیئت مستقل حقیقت یاب

وزیر خارجه ایران درتماس های تلفنی با وزرای خارجه روسیه، عمان، الجزایر و موگرینی مسئول سیاست خارجی اروپا، خواستار تشکیل کمیته بین المللی حقیقت یاب برای تشخیص عامل جنایت و مجازات آن شده است.اکنون تهران به دنبال تشکیل کمیته حقیقت یاب است تا پشت پرده جنایت سلاحهای شیمیایی درسوریه را برای جهانیان روشن نموده، اثبات کند که اقدام آمریکا، تجاوز غیرقانونی به یک کشور عضو سازمان ملل بوده و واشینگتن رادر مقام پاسخگویی قراردهد. مسکو قبلا اقدام آمریکا را تجاوز خوانده ، خواستار رسیدگی کامل توسط سازمان خلع شیمیایی شده و لذا دراین مسیر با تهران متحد است. مخالفت آمریکا با تشکیل کمیته حقیقت یاب، اثبات ادعای تهران-مسکو تلقی و معلوم خواهد شد که دست واشینگتن ازاسناد معتبر یرای اثبات مقصربودن اسد، خالی است و حمله نظامی مشروعیت نداشته است.

۴-ناکامی تلاش برای احیاء سیاست یکجانبه گرایی آمریکا

یکجانبه گرایی آمریکا درحمله نظامی به افغانستان و عراق و نیز ناتو به لیبی، موجب هدر رفتن تریلیون ها دلار ثروت آمریکا ، از دست رفتن جان هزاران آمریکایی و کشته و آواره شدن میلیون ها شهروند بی گناه در منطقه و مهمترین عامل بی ثباتی های اخیر منطقه و رشد تروریسم لجام گسیخته شد. این واقعیتی بود که ترامپ دردوران انتخاباتی و اخیرا تیلرسون وزیرخارجه آمریکا هم بیان کرد. اوباما نیز بدان واقف بود و لذا سعی کرد سیاست یکجانبه گرایی آمریکا را به چند جانبه گرایی سوق دهد که نمونه موفق ان حل بحران هسته ای ایران از طریق دیپلماسی چندجانبه گرایی بود. حمله نظامی اخیر ترامپ، اقدامی به سمت بازگشت به روند یکجانبه گرایی امریکاست که موجب تکرار عواقب وحشتناک گذشته برای امریکا و منطقه و جامعه جهانی خواهد بود.

۵-گسترش هرج و مرج با تعقیب سیاست تغییر رژیم

بعد از جنگ جهانی دوم، آمریکا سیاست تغییر رژیم را دربسیاری از کشورها دنبال و عملیاتی کرد. اساسی ترین اختلاف ایران با آمریکا هم درمورد تعقیب همین سیاست درایران است. سیاست تغییر رژیم آمریکا در کشورهایی همچون عراق و لیبی هم نتایج شومی برای آمریکا و جهان به جا گذاشت. اوباما اولین رییس جمهور امریکا بود که رسما اعلام کرد سیاست تغییر رژیم درایران را دنبال نمی کند و پشیمانی خود درمورد لیبی را نیز بروز داد. ترامپ هم اولین رییس جمهور امریکا بود که سیاست گذشته واشینگتن درمورد تغییر رژیم را تقبیح و قول داد که این سیاست را کنار خواهد گذاشت. اما ترامپ در صد روز اول ریاست جمهوری با حمله نظامی به سوریه، تردید ها درمورد بازگشت آمریکا به سیاست سنتی تغییر رژیمها را زنده کرد. سیاست تغییر رژیم آمریکا در تمام موارد نتیجه ای بجز بی ثباتی نداشته است. استمرار این سیاست توسط آمریکا به معنی گسترش بی ثباتی در منطقه و جهان خواهد بود.

۶-نتیجه معکوس درصورت قراردادن روسیه در شرایط سخت

آمریکا درمنطقه دارای متحدین و پایگاه های نظامی متعدد است اما روسیه یک پایگاه نظامی درسوریه دارد که متحد اصلی مسکو می باشد. سقوط اسد، اعتبار جهانی و منطقه ای روسیه را بطور کل خدشه دار خواهد کرد به ویژه در شرایطی که مسکو به دنبال تقویت نفوذ منطقه ای است. اتهامات واشینگتن درمورد تلاش مسکو برای از بین بردن آثار حملات شیمیایی نیز برای پوتین توهین آمیز است. استمرار حملات نظامی آمریکا به ویژه اگر نیرو یا تجهیزات روسی مورد اصابت قرار گیرد، واکنش سیستم های دفاعی موشکی روسیه را اجتناب ناپذیر خواهد کرد درغیر اینصورت موجب بی اعتباری توان سیاسی و صنایع تسلیحاتی روسیه خواهد شد. درحقیقت ترامپ، با حمله نظامی به سوریه، مسکو و واشینگتن را درشرایطی قرارداده که قدرت تصمیم گیری برای هر دوطرف دشوارتر شده واحتمال افزایش تنش با ظرفیت عواقب هولناک بیشتر شده است.

۷-گسترش سلاح های کشتارجمعی با سیاست های دوگانه آمریکا

برخورد سیاسی، دوگانه و گزینش واشینگتن با تسلیحات کشتار جمعی نیز عواقب منفی گسترده ای داشته و خواهد داشت. در دوران تجاوز عراق به ایران، آمریکا و اروپا مواد و تکنولوژی به کارگیری تسلیحات شیمیایی را دراختیار صدام گذاشتند و تا آخر جنگ به او اجازه استفاده دادند. این فاجعه موجب کشته و مجروح شدن بیش از ۱۰۰۰۰۰ شهروند وکودک ایرانی و هزارن شهروند عراقی شد. تنها درحلبچه عراق ۵۰۰۰ هزارشهروند عراقی شامل صدها کودک کشته شدند. این سابقه بر ادعای جدید آمریکا در مورد استفاده از سلاح های شیمیایی، سایه می افکند. حمله نظامی آمریکا به سوریه به بهانه کشته شدن ۷۰ شهروند سوری به سوریه، نشان از رفتار دوگانه آمریکاست. برخورد ابزاری آمریکا با موضوع سلاح شیمیایی با هدف دستیابی به اهداف سیاسی خود، نه تنها امیدها به عاری سازی جهان از سلاح کشتار جمعی را برباد می دهد بلکه موجب گسترش به کارگیری سلاح های کشتار جمعی می گردد.

۸- برخورد گزینشی آمریکا موجب گسترش قربانی شدن شهروندان بی گناه

چند روز قبل از حادثه سلاح شیمیایی درسوریه، ۲۰۰ شهروند عراقی درموصل براثر حمله هواپیماهای آمریکایی کشته شدند، داعش نیز ۳۳ شهروند سوری دریک نقطه و ۱۲ شهروند درنقطه ای دیگر را سربرید. طبق گزارش موسسه ایروار، بیش از ۱۰۰۰ شهروند عراقی و سوری در ماه مارس ۲۰۱۷ قربانی حملات هوایی آمریکا شدند. واشینگتن هیچ اقدام عملی جدی درمقابل این فجایع انسانی به خرج نداد اما همزمان برای کشته شده ۷۰ شهروند سوری دست به عملیات نظامی زد. این برخورد دوگانه نشان می دهد که واشینگتن از کشته شدن شهروندان بی گناه به طورگزینشی و برای پیشبرد اهداف سیاسی استفاده می کند. استمرار این روند موجب افزایش شهروندان قربانی درمنطقه و جهان خواهد شد.

۹- خشم تهران از اقدامات تقابلی ترامپ بر اثر فشار اعراب

امروزه درواشینگتن همه فهمیده اند که کشورهای عرب خلیج فارس، دولت ترامپ رابرای مقابله با به اصطلاح نفوذ ایران، تحت فشارقرارداده و به او می گویند که اگر سر مار رانمی توانی بزنی، دمش را بچین. تلفن ترامپ با پادشاه سعودی بعد ازحمله به سوریه هم درهمین چهارچوب است. ایده "جنگ از آمریکا و پول از اعراب" نه تنها بحران های منطقه را افزایش بلکه جان آمریکایی ها درسراسر جهان را به خطر خواهد انداخت. ضمن اینکه ایران نیز ساکت نخواهد نشست و ظرفیت های منطقه ای خود از جمله در عراق و سوریه را علیه آمریکا به کارخواهد گرفت تا هزینه دشمنی آمریکا با ایران بالا رود.

۱۰- نقض منشور سازمان ملل توسط آمریکا زمینه ساز عبور دیگران از خط صلح

طبق منشور سازمان ملل، شورای امنیت تنها ارگان مسئول یرای تشخیص موارد تهدید صلح و امنیت جهانی و تعیین مجازات است. تصمیمات یک جانبه آمریکا، نقض آشکار منشور سازمان ملل و موجب بی خاصیت و بی اعتبارکردن این سازمان شده که عواقب آن برای صلح و امنیت جهان قابل تصور نیست زیرا هر قدرتی به خود اجازه خواهد داد که یکجانبه تصمیم و عمل کند. ضمن اینکه بسیاری درآمریکا معتقدند اقدام ترامپ نقض قانون اساسی آمریکا هم بود.

با حمله نظامی به پایگاه نظامی در سوریه، ترامپ آمریکا را درمسیر خطرناکی قرار داده است. آمریکا در پرتگاه یک جنگ جدیدی قرار گرفته که عواقب آن بدتر از باتلاق عراق خواهد بود ضمن اینکه رنج مردم سوریه را افزایش خواهد داد. واقعیت این است که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و فقط از طریق سیاسی قابل حل است. ترامپ متاسفانه ، به جای دیپلماسی، خط نظامی را تقویت می کند.