کاهش ارتباط کلامی در خانواده‌ های ایرانی

روزنامه آرمان: کاهش ارتباطات کلامی در خانواده نشان می‌دهد که اعضای خانواده‌ها از یکدیگر دور و صمیمیت در آنها کمرنگ شده است، چرا که تشکیل خانواده باید باعث ‌شود افراد به آرامش برسند. در واقع خانواده یکی از مهم‌ترین نهاد‌های اجتماعی است که باید به آن توجه ویژه داشت، چون خانواده سلامت اجتماع را تضمین می‌کند.

از این رو ارتباطات کلامی درون خانواده منجر می‌شود تا اعضای خانواده از فرصت با هم بودن بهترین استفاده را داشته باشند. بنابراین اگر در خانواده‌ها ارتباطات کلامی تقویت شود، حس مسئولیت‌پذیری اعضای خانواده بیشتر می‌شود. در سال‌های اخیر شاهد این هستیم که جوانان نمی‌توانند با افراد مسن مانند پدران و مادر‌ان خود ارتباط کلامی و... درستی داشته باشند و این موضوع مشکلاتی را به وجود می‌آورد و اکنون شاهد آن هستیم که میزان این نوع گفت وگو در کشور کم شده است. شاید یکی از علل عمده آن راهیابی گوشی‌های هوشمند به زندگی باشد که وقت زیادی را از خانواده‌ها گرفته است، اما شیوه‌های تربیتی و چگونگی برقراری رابطه والدین با جوانان نیز در این زمینه نقش قابل ملاحظه‌ای دارد. برای مثال بسیاری از بزرگ‌ترهای خانواده انتظار دارند که کوچک ترها مطیع خواسته‌های آنها باشند.

چنین ادراکی از مفهوم روابط اجتماعی و روابط خانوادگی، نابود کننده اعتماد بین اعضای خانواده است و منجر می‌شود که به تدریج جوانان از خانواده دلسرد شده و به گروه‌های پنهان بروند؛ مساله‌ای که در دل خود تبعاتی را به همراه دارد. این در حالی است که پدران و مادران هوشمند به راحتی می‌توانند از حالت‌ها و رفتار فرزندشان به وضع او پی ببرند و در صورتی که احتمال مشکلی وجود داشت، با تعقل، تدبیر و رفتار سنجیده به کمک او بشتابند، نه اینکه با وی به مشاجره و دعوا بپردازند و وی را تنبیه کنند، چرا که این کار حس اعتماد فرزندان را به والدین نابود خواهد کرد. از سوی دیگر، گروهی از والدین نیز به علت بی‌اعتمادی به شرایط موجود در جامعه سعی در کنترل روابط فرزندان با جامعه دارند و تصور می‌کنند با تسلط در کنترل رفتار و تربیت فرزندانشان هیچ فردی قدرت نفوذ در تغییر رفتار نوجوان و جوان آنها را نخواهد داشت، در حالی که آنها به علت بی اعتمادی که در وجودشان نهفته است فرزند خود را از تجربه و آموزش‌های اجتماعی دور می‌کنند و او را فردی وابسته و بدون استقلال پرورش می‌دهند و موجب می‌شوند که فرزندانشان نیز مانند والدینشان افرادی بی اعتماد و بدبینی شوند.

آگاهی از مراحل رشد کودکان

دی سال گذشته یک کارشناس ارشد روانشناسی بالینی گفت: والدین، فرزندانشان را باید بر اساس شیوه‌های فرزندپروری درست پرورش دهند که لازمه آن آگاهی از مراحل رشد طبیعی بچه‌هاست. به گفته شاپور کردی، والدین باید این آگاهی را داشته باشند که فرزندشان در هر سن و دوره رشد چه نیازهایی دارد تا متناسب با آن، نیازش را برآورده کنند. این روانشناس بالینی به ایرنا گفت: پدر و مادرها در به کارگیری شیوه‌های تربیتی والدین باید تعامل لازم را داشته باشند و در این زمینه از یک الگوی مشترک فرزند پروری مناسب استفاده کنند.

فاصله بین فرزندان و والدین

تیر سال گذشته یک کارشناس اجتماعی گفت که گسترش فضای مجازی در حوزه‌ درون خانواده‌ها تغییرات اساسی ایجاد کرده که از جمله آن می‌توان به کاهش ارتباط والدین با فرزندان، از میان رفتن حریم بین فرزندان و والدین و شکاف نسلی اشاره کرد. فرهاد اسدی اظهار کرد: امروزه در جامعه‌ ما خانواده‌ها در سبد فرهنگی خود با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی و رسانه‌های مدرن روبه‌رو شده‌اند که هر کدام به ‌نوبه‌ خود بخشی از فرایند تاثیرگذاری در خانواده را هدف قرار داده‌اند و بعضی از شبکه‌های ماهواره‌ای به‌طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله‌ خانواده نهاده‌اند و پیام مشترک برنامه‌های این شبکه‌های ماهواره‌ای ترویج خانواده‌های بی‌سامان و لجام‌گسیخته، عادی‌سازی خیانت همسران به یکدیگر و عادی جلوه دادن روابط دختر و پسر پیش از ازدواج است. او با بیان اینکه این فناوری و ابزار جدید هم به‌عنوان یک تهدید محسوب می‌شود و اگر ما نتوانیم به نحوه‌ صحیح این مقوله را مدیریت کنیم جنبه‌های منفی آن متوجه جامعه شده و می‌تواند اثرات منفی زیادی در جامعه داشته باشد، افزود: در گذشته تنها راه انحراف جوانان فضای واقعی بود و پدر و مادر می‌توانستند با کنترل رفتار فرزندان خود در رفت‌وآمد با دوستان ناباب، هم‌کلاسی‌ها و همسن‌وسالان خود بر رفتار فرزندانشان نظارت لازم را انجام دهند، اما امروزه شکل‌گیری فضای مجازی از قبیل ماهواره، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، موبایل و... سبب شده که والدین نتوانند نظارت لازم بر رفتار و کردار فرزندانشان داشته باشند.

این کارشناس معاونت اجتماعی انتظامی ایلام ادامه داد: در واقع رفتار جوانان تحت تاثیر فضای مجازی شکل می‌گیرد و در گذشته نهاد خانواده به‌عنوان اولین نهاد تربیتی و سپس آموزش‌وپرورش به‌عنوان نهاد جامعه‌پذیرکننده، نقش موثر و اساسی در تربیت و شکل‌دهی شخصیت افراد بر عهده دارد، اما امروزه با توجه به نقش پررنگ رسانه‌های مختلف در فضای مجازی تا حدودی زیادی نقش خانواده‌ها و آموزش‌ و پرورش کمرنگ‌ شده است و همین مساله سبب شده به جهت جنبه‌های منفی برخی از این رسانه‌ها رفتار جوانان و نوجوانان تحت تاثیر این ابزارها تغییر کند.

چگونگی تعامل نوجوانان و جوانان با والدین

از آنجا که برای هر مشکلی راه حل خاصی وجود دارد، برای مشکلات نوجوانان و جوانان نیز راه حل‌های مختلفی وجود دارد. اگر خانواده‌ها به مقوله خود ارزشمندی یا عزت نفس نوجوانان و جوانان بها دهند، بسیاری از مشکلات و اختلالات رفتاری فرزندان خود را حل کرده و در شکل گیری شخصیت آنها تاثیر می‌گذارند. اختلاف بین والدین و فرزندان یا همان فاصله بین نسل‌ها موضوعی مهم و مورد توجه روانشناسان است. زیرا از گذشته تاکنون همواره این دو نسل با یکدیگر در تضاد و تعارض بودند و ما اگر خواسته باشیم علل این فاصله را مورد بررسی دقیق قرار دهیم، متوجه خواهیم شد بسیاری از والدین به تصور اینکه نیاز فرزندانشان صرفا در تهیه خوراک و پوشاک مناسب خلاصه می‌شود، از ایجاد جو صمیمانه و ارتباط دوستانه با آنان خودداری می‌کنند، به همین دلیل دائما بین آنها بر سر مسائل مختلف اختلاف به وجود می‌آید. روانشناسان تربیتی معتقدند که پدرها و مادرها به این دلیل نمی‌توانند با فرزندان نوجوان خود روابط صمیمانه برقرار کنند که آنان را با زمان جوانی و نوجوانی خود مقایسه می‌کنند و انتظار دارند مانند فرزندان آن زمان رفتار کنند، حال آنکه خودشان نیز در آن ایام با والدین خود در تضاد بودند و همین مشکل را داشتند.

با وجود این، والدین باید در برخورد با جوانان ملایم و منطقی باشند، هیچ‌گاه نظرات خود را به آنها تحمیل نکنند، تجارب موفقیت‌آمیز آنها را افزایش دهند، فرزندان خود را با الگوهای رفتاری مطلوب آشنا کنند، نسبت به احساسات و عواطف آنها بی‌اعتنا نبوده و توجه داشته باشند که مشاجرات لفظی در خانه در روحیه یا رفتار فرزندان منعکس می‌شود. والدین باید بدانند که به بهانه گفت‌وگو با جوانان اهداف خود را به آنها القا نکنند، تحمل جوانان را برای مواجه شدن با ناکامی‌های اجتماعی افزایش دهند و برای پر کردن اوقات فراغت جوانان اهمیت بسیاری قائل شوند. در واقع باید والدین، نوجوانان و جوانان، هر یک در راستای پر کردن خلاهای ارتباطی بکوشند و با افزایش ارتباط کمی در کانون خانواده، خود را به همدیگر نزدیک کنند.