شعله آتش در ایران، بدجور می سوزاند

ماهنامه پیشه و تجارت - معصومه ستوده: در سردترین روزهای زمستان، آتشی به جان تهران افتاد که بعد از گذشت هفته ها، هنوز فراموش نشده است. بلندمرتبه ترین ساختمان تهران در دهه ۴۰، در میان بهت و ناباوری مردم سوخت و به تلی از خاک تبدیل شد. در عرض سه ساعت، ساختمان ۱۵ طبقه، فرو ریخت و تنها اشک و آن و ناله بود که به گوش می رسید. هنوز بعد از گذشت روزها، بهت ناشی از فرو ریختن ساختمانی که به یک درام گسترده اجتماعی تبدیل شد و مرزها را درنوردید، فراموش نشده است. اتفاقی که تا مدت ها به تیتر یک رسانه های جهان تبدیل شد و کارشناسان در مورد علل و دلایل بروز این حادثه نظرات خود را مطرح کردند.

فارغ از دلایلی که منجر به بروز حادثه شد، این رویداد تبعات بسیار زیادی داشت. به دنبال وقوع این حادثه، آتش نشانان مظلوم با دست خالی و بدون چشمداشت، دل به آتش زدند و در آتش بی تدبیری مسئولان برای مدیریت بحران سوختند و جان خود را از دست دادند. تراژدی ۳۰ دی ماه به جز ققنوسانی که همواره در یاد و خاطره مردم به عنوان یک قهرمان باقی خواهند ماند، مصدومان بسیاری داشت که در بیمارستان بستری شدند. مصدومانی که دچار سوختگی شدید شدند. این مصدومان با درد سوختگی از آتش سوختند و گاه آرزو می کردند که ای کاش جان خود را از دست می دادند تا ناچار نشوند که این رنج بی پایان را تحمل کنند؛ کما این که یکی از آتش نشانان به دلیل درصد بالای سوختگی، در بیمارستان جان خود را از دست داد.

روایت مصدومان سوخته حادثه پلاسکو چندان عجیب و غریب نیست. بسیاری از مصدومان سوخته سخنانی مشابه را مطرح می کنند. گاهی ترس از سوختن آنقدر زیاد می شود که فرد ترجیح می دهد که بمیرد اما با سوختگی روزگار خود را نگذراند. در آخرین روزهای دی ماه سال ۹۲ نیز دو کارگر زن که در کارگاه تولیدی پوشاک در خیابان جمهوری کار می کردند، به محض وقوع آتش سوزی، آن قدر از سوختن ترسیده بودند که تصمیم گرفتند از پنجره خود را نجات دهند و ریسک پریدن از پنجره به خیابان را انتخاب کردند تا نسوزند اما به دلیل پرتاب شدن از پنجره جان خود را از دست دادند.

شاید این روایت برای افرادی که تا به حال سوختگی را تجربه نکرده اند اندکی عجیب و غریب باشد اما واقعیت این است که تنها افرادی که سوختگی را تجربه کرده اند می دانند که افراد سوخته شده چه درد و رنجی را تحمل می کنند.

فقدان امکانات

اگر خواسته باشیم تیتری برای کمبود امکانات درمان سوختگی در ایران انتخاب کنیم، بهترین تیتر این است که بیماران سوخته در کمبود امکانات بار دیگر می سوزند. بیماران سوخته به دلیل کمبود امکانات در شهرهای دور افتاده به راحتی جان خود را از دست می دهند. تنها نگاهی به تعداد بیمارستان های سوختگی در کشور و تعداد تخت های اختصاص یافته به این بخش نشان می دهد که این ارزیابی چندان دور از ذهن نیست.

کمبود تخت با استاندارد لازم برای درمان سوختگی، همواره به عنوان یک معضل مطرح شده است. با این حال به نظر می رسد که تعداد تخت های موجود نه تنها کافی نیست، بلکه استاندارد لازم را هم ندارند. محمد آقاجانی معاون درمان وزارت بهداشت به کمبود تخت سوختگی اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر تعداد تخت های سوختگی کشور حدود ۸۰۰ تخت است و بر اساس طرح سطح بندی خدمات درمانی، نیاز کشور به ۲۰۰۰ تخت سوختگی کاملا ملموس و مشهود است.

از زمان آغاز طرح تحول سلامت و با توجه به کمبودهای موجود در زمینه درمان سوختگی، حداقل ۱۸۰ تخت مراقبت های ویژه سوختگی (BICU) در ۱۸ بیمارستان در سراسر کشور توسعه، راه اندازی و ایجاد شده است. همچنین مراکز درمان فوق تخصصی سوختگی در هفت استان راه اندازی شده یا در حال تکمیل است و ۱۴ بخش BICU در سراسر کشور ایجاد، استانداردسازی، تکمیل و تجهیز شده است. در طرح تحول نظام سلامت، هزینه های سوختگی، پوشش و حمایت زیادی شده است. همچنین علاوه بر حمایت مالی برنامه تحول، ۲۳ میلیارد تومان از هزینه بیماران سوختگی توسط وزارت بهداشت پرداخت شده است.»

افزایش عفونت بیمارستانی

درست در شرایطی که معاونت درمان به فقدان و کمبود تخت سوختگی اشاره دارد، این سوال برای بسیاری از مردم مطرح می شود که استاندارد لازم برای درمان مصدومان سوختگی چیست؟ چه ضرورتی دارد که مصدومان سوخته در شرایط خاص درمان شوند؟ آیا نگهداری مصدومان در بیمارستان های جنرال خطرناک است؟

فرهاد حافظی، رییس چهارمین همایش های کشوری سوختگی، به فقدان استاندارد لازم برای درمان مصدومان سوخته اشاره و تصریح کرد: «بر اساس استانداردهای جهانی، هر بیمار سوخته با یک اتاق و دو پرستار باید درمان شود ولی متاسفانه در ایران چنین استانداردی وجود ندارد و به همین جهت مشکلات عفونت بعد از سوختگی علت اصلی مرگ و میر این قبیل بیماران است. بیشتر مرگ و میر بیماران سوخته به خاطر عفونت های بعد از سوختگی است و اشکال ما این است که بیمارستان های مان از نظر بیمار شلوغ است و بیماران خیلی زیادی در آنها بستری هستند و تعداد اتاق های ایزوله که بتوانیم خدمات به آنها بدهیم کم است.»

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه افزود: «برای جلوگیری از عفونت های بعد از سوختگی، لازم است تعداد تخت های بیمارستان های بزرگ سطح کشور اضافه شود و در هر بیمارستان تعداد بیماران به ۱۰ الی ۲۰ نفر محدود شود؛ زیرا در یک بیمارستان با تعداد بیماران بیشتر از حد استاندارد، انتقال عفونت زیادتر می شود و مرگ و میر را بالا می برد و لازم است از این کار جلوگیری کنیم و با ایجاد شرایط استاندارد، خدمات بهتری به بیماران بدهیم.

در حال حاضر با کمبود تخت سوختگی روبرو هستیم و با جمعیت تهران، مرکز سوختگی جوابگوی بیماران نیست و لازم است که حداقل ۱۰ تا ۱۵ بیمارستان در سطح تهران خدمات دیگری را به عنوان سوختگی ارائه دهند تا از جمعیت سوختگی در یک بیمارستان کم شود و از احتمال عفونت زخم از یک بیمار به بیمار دیگر جلوگیری کنیم.»

با این وجود مشاهده می شود که بیماران سوخته در وضعیت بسیار بدی در بیمارستان های تهران در کنار یکدیگر و در اتاق های غیر ایزوله نگهداری می شوند و خبری از استانداردهای جهانی نیست. در شرایطی که تخت لازم برای درمان بیماران در تهران وجود ندارد، شما می توانید تصور کنید که در سایر شهرها وضعیت به چه صورت است.

کما اینکه در آمار تاسف باری اعلام شده است که حدود بیست و دو تا سی هزار نفر از افراد دچار سوختگی شدید می شوند باید در بیمارستان های سوختگی بستری شوند. این در حالی است که از این تعداد سالیانه حدود سه هزار نفر می میرند. با این حال به نظر می رسد که باید اقدامی جدی در این زمینه انجام داد تا بیماران سوخته امروز به معلولان فردای جامعه تبدیل نشوند و بتوانند در صورت زنده ماندن به زندگی طبیعی خود ادامه دهند؛ کما اینکه سوختگی،دومین عامل معلولیت پس از حوادث رانندگی در کشور اعلام شده است.

شاید ترس از افزایش آمار مرگ و میر و معلولان بیشتر موجب شده تا وزارت بهداشت درصدد بر آید تا بودجه بیشتری را برای درمان سوختگی اختصاص دهد و بر تعداد تخت های درمان سوختگی در کشور اضافه کند.

درمان میلیونی

اگر خدای ناکرده دچار سوختگی گسترده شده و زنده ماندید باید دعا کنید که این سوختگی به گونه ای باشد که بتوانید با لباس آن را بپوشانید. در غیر این صورت ناچار هستید تا خود را مرتب به تیغ جراحی بسپارید و تازه مشخص نیست که بتوانید نتیجه خوبی را به دست آورید. به هر حال هزینه ۵ میلیونی برای درمان هر درصد سوختگی در بخش خصوصی موجب شده که بسیاری از بیماران ترجیح بدهند در بیمارستان دولتی اقدام به عمل جراحی کنند.

مصطفی ده مرده ای رییس بیمارستان سوختگی شهید مطهری چندی پیش رایگان شدن درمان بیمارانی که دچار سوختگی شده اند را رسانه ای کرد و گفت: «بیمارستان شهید مطهری و حضرت فاطمه (س) در صورتی که بیمار استطاعت مالی نداشته باشد، خدمات درمانی رایگان به بیمار ارائه می دهد. با همکاری جراحان پلاستیک و انجمن حمایت از هر بیماری که دچار سوختگی شود یا سوختگی قدیمی داشته باشد در صورت عدم استطاعت مالی در بیمارستان شهید مطهری و حضرت فاطمه (س) به صورت رایگان تحت درمان قرار می گیرد.»

وی در ادامه افزود: «سالانه حدود ۲۰۰ تا ۱۵۰ هزار مورد سوختگی در کشور به وقوع می پیوندد و ۲۵ هزار نفر نیز در این رابطه در بیمارستان بستری می شوند؛ ۲ تا ۳ هزار بیمار نیز به دلیل سوختگی جان خود را از دست می دهند. سوختگی سیزدهمین عامل مرگ و میر و بیماری در کشور است. هزینه درمان هر درصد سوختگی در بیمارستان های خصوصی حدود ۵ میلیون تومان است ولی در بیمارستان های دولتی این میزان یک میلیون تومان بوده که ۶ درصد آن را نیز دولت می پردازد.»

عدم حمایت بیمه ها

اگر قرار است که به بیماران سوخته خدمت رسانی بیشتری صورت بگیرد، لازم است تا تعداد تخت های سوختگی در سطح کشور افزایش یابد. با این حال تنها بررسی قیمت راه اندازی یک تخت بیمارستانی نشان می دهد که چرا از راه اندازی تخت سوختگی استقبال نمی شود. ایجاد یک تخت سوختگی در کشور یک تا یک و نیم میلیارد تومان هزینه به دنبال دارد؛ این در حالی است که هزینه ساخت و راه اندازی یک تخت معمولی بیمارستانی بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان هزینهبه دنبال دارد.

فارغ از هزینه بالای راه اندازی تخت سوختگی باید این نکته را مد نظر قرار داد که هزینه بالای جانبی، موجب شده که بخش خصوصی از راه اندازی بخش سوختگی استقبال نکند. به هر حال در سوختگی های بالای ۵۰ درصد تنها راه نجات، استفاده از بانک پوست است. هزینه بهره گیری از بانک پوست بسیار بالا است که با توجه به این که بیشتر افراد ضعیف دچار سوختگی می شوند و ۹۰ درصد قشر سوخته، افرادی هستند که توان پرداخت چنین هزینه ای را ندارند، به همین دلیل از جانب بیمه ها حمایت نمی شوند.

سخن آخر

وزارت بهداشت باید در این راستا اقداماتی را انجام دهد. به این مظنور ضروری است تا انگیزه لازم را برای بخش خصوصی فراهم کند تا ضمن سرمایه گذاری در این حوزه بستری را ایجاد کند که افرادی از قشر ضعیف هم بتوانند از خدمات این بخش استفاده کنند؛ همچنان که این روش در سایر حوزه ها انجام شده و وزارت بهداشت توانسته در قالب طرح خرید خدمت از بخش خصوصی امکانات بخش خصوصی را درخدمت مردم به کار بگیرد. با این رویکرد، این امکان فراهم می شود که بیماران خدمات بهتری دریافت کنند.

اگر تعداد بیماران در بیمارستان سوختگی کاهشپیدا کند، در این صورت عفونت بیمارستانی کاهش یافته و در نتیجه افراد سوخته کمتری فوت خواهند کرد. اگر قرار شود تا از هزینه های آتی در درمان بیماران سوخته کاسته شود، لازم است تا شرایط درمان آنها به صورت همه جانبه فراهم شود. در این صورت هزینه های بیماران در مراحل بعدی کاهش زیادی را تجربه خواهد کرد و در چنین شرایطی، بیمه ها هم از این موضوع استقبال می کنند.