آلودگی و بیکاری؛ سهم خوزستان از نفت

خبرگزاری مهر: سهم ما از نفت چیست؟ جز دود و محدودیت و ایجاد رفاه برای غیربومی ها چیزی ندیدیم. اینها را عباس مزرعه از ساکنان منطقه زویه اهواز می گوید که فاصله خانه او تا نزدیک ترین چاه نفت شاید به چند صد متر نرسد.

سالها نفتی ها نفت استخراج می کنند. زمین را هزاران متر سوراخ می کنند، آلودگی های زمین را بالا می آورند. سفره های زیرزمینی را آلوده می کنند و در نهایت هوای تنفس را از شهروندان می گیرند تا روزانه میلیون ها بشکه نفت استخراج و به فروش برسد. گفته می شود تعدادی از نیروهای متخصص خارجی وقتی وارد شهر امیدیه شدند و آشفتگی‌ ها را دیدند، گفتند گمان می کردیم به شهرهایی می رویم که دست کم سنگ فرش هایشان از طلاست...

میلیون ها خوزستانی در اطراف چاه های نفت زندگی می کنند اما کمترین بهره از نفت به آنها می رسد. خوزستانی ها معتقدند بخش زیادی از نیروهای شرکت های نفت و حفاری را نیروهای غیربومی تشکیل می دهد. بحث بر سر استخدام نیرو در این شرکت ها همواره محل جدل مسئولان این شرکت ها با نمایندگان مردم بوده است. با این حال نفتی ها معتقدند ۷۰ درصد نیروهایشان بومی هستند. آنها همچنین در خصوص وضعیت آلودگی های ایجاد شده بارها قول دادند تا در آینده ای نزدیک از تجهیزات مدرن تر که تولید آلودگی نمی کنند به جای فلرهای نفتی استفاده می کنند.

۷۰ درصد بومی

مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت ‌خیز جنوب مدتی پیش در خصوص استخدام نیروهای غیربومی در شرکت‌ های نفتی گفته بود حدود ٧٠‌ درصد افراد شاغل در شرکت ‌های نفتی که تحصیلات کاردانی دارند، بومی هستند و وضع افراد دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی‌ارشد نیز به همین صورت است. با توجه به سیاست وزارت نفت، باید از توان همه متخصصان داخلی در کشور استفاده کنیم و نمی‌ توان فقط بومی‌ ها را درنظر گرفت. کاردانی‌های غیربومی برخلاف مقاطع بالاتر تمایلی به ماندن در استان ندارند و به همین دلیل تعداد بومی‌ های دارای مدرک کاردانی در پروژه‌های نفتی بیشتر است.


آلودگی و بیکاری؛ سهم خوزستان از نفت

با این حال مردم همچنان باور دارند که نیروهای غیربومی این شرکت ها بیش از نیروهای بومی هستند. چهره شرکت های نفت و حفاری چنان در افکارعمومی مخدوش است که حتی رئیس جمهوری در آبان ماه ۹۵ چهره نفت را چهره ای خشن تعبیر کرد.

روحانی گفته بود خوزستان رنج دیده در دوران جنگ از این به بعد باید روی مهربان نفت را بیشتر ببیند. «چهره منطقه نفتی برای مردم منطقه باید چهره رحمت باشد نه خشونت» این دستور رئیس‌ جمهور بود وقتی داشت طرح‌ های نفتی را افتتاح می ‌کرد. در اهواز و شهرهای خوزستان، از شدت گرد و غبار، گاه حتی نفس کشیدن سخت می‌شود. فلزهای گاز همراه نفت می‌ سوزند و بر آلودگی می‌افزایند. جوانان دشت آزادگان و هویزه و تحصیلکرده‌ های جویای کار استان روی نفت خوابیده خوزستان، کار مناسب می‌خواهند. نفت به خوزستان رسیده، اما مردم از نفت انتظار بیشتری دارند.

«در پنج سال آینده ١٠٠٠ میلیارد تومان در منطقه سرمایه ‌گذاری می‌کنیم. با این سرمایه‌گذاری، چهره خشن فقر از منطقه برداشته می‌ شود.» این را وزیر نفت دولت، در تکمیل دستور رئیس‌ جمهور روحانی گفت اما آمار منتشر شده جای امیدی برای مردم نمی گذارد.

اخیراً مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به افزایش آلودگی فلرهای نفتی در یک سال اخیر بیان کرد: در حال حاضر ۷۷۰ میلیون فوت مکعب گاز در استان خوزستان سوزانده می ‌شود که این وضعیت نگران‌ کننده است.

چرا طرح آماک فراموش شد؟

جواد کاظم نسب الباجی، نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار مهر گفت: آلودگی خوزستان نقطه ۱۰۰ سیبل دارت وزارت نفت است و نفت هنوز به خوزستان ادای دین نکرده است.

وی گفت: مجموعه نفت هنوز به خوزستان و خوزستانی ها ادای دین نکرده است. بیشترین حجم تولید نفت و مشتقات آن در این استان انجام می شود لکن آلودگی تاسیسات نفتی در کنار آلودگی دیگر صنایع و ریزگردها باعث شده است که اهواز در جایگاه اول آلوده ترین شهر دنیا قرار بگیرد.

کاظم نسب الباجی با گرامیداشت ۲۹ اسفند سالروز ملی شدن صنعت نفت و با اشاره به سوال خود در مجلس از وزیر نفت در رابطه با جمع آور نکردن گازهای همراه نفت (طرح آماک) اظهار کرد: این موضوع مهم فراموش شده است در حالی که اغلب مسئولان بر ضرورت اجرای آن تاکید می کنند اما عملا اقدام چشمگیری برای اجرای آن صورت نمی گیرد.

نماینده مردم اهواز در مجلس با بیان اینکه جامعه بین المللی نسبت به موضوع جمع آوری گازهای همراه نفت حساسیت دارد، تاکید کرد: درکنار هدر رفت سرمایه ملی ناشی از سوزاندن گازهای همراه نفت، بخش زیادی آلودگی زیست محیطی تولید می شود که قطعا از وضیعت اسفبار جوی خوزستان و به ویژه اهواز ناشی از همین آلودگی است.

آلودگی و بیکاری؛ سهم خوزستان از نفت

الباجی با بیان اینکه طبق آمار بانک جهانی ایران در کنار کشورهای عراق، آمریکا، نیجریه و روسیه پنج کشوری هستند که بیشترین حجم سوزاندن گازهای همراه نفت را برعهده دارند، افزود: طبق آمارهای وزارت نفت، حجم این گازهای سوزانده شده در سال ۱۳۹۲ حدود ۲۶ میلیون مترمکعب در روز معادل یک فاز پارس جنوبی بوده است. به همین دلیل طی سالهای اخیر توجه بیشتری به این موضوع صورت گرفته است لکن متاسفانه اغلب عملیاتی نشده است و سرمایه گذاران بخش خصوصی و مردم قربان اختلاف برخی وزارتخانه ها و تعلل مسولان می شوند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه سهم نفت در آلودگی محیط زیست خوزستان قابل توجه و قدمت آن به مراتب از ریزگردها بیشتر است، گفت: برای مسئولان وزارت نفت افزایش تولید و صیانت از منابع عظیم نفتی و گازی مهمتر از حفاظت از محیط زیست است که نمونه ملموس آن را می توان خشک کردن بخش زیادی از تالاب هور العظیم برای استخراج نفت است.

عضو فراکسیون امید با بیان اینکه برخی مدیران نفت متخصص تغییر اکوسیستم طبیعی هستند و این امر از سنوات قبل نارضایتی مردمی و تشکل های محیط زیستی را به همراه داشته است؛ ادامه داد: حفاظت از محیط زیست و صیانت از منابع نفتی دو اصل لاینفک هستند که باید همیشه در کنارهم بوده و مورد پاسداری قرار بگیرند چرا که میراثی برای نسل آینده خواهند بود.

منتخب مردم اهواز با اشاره به اینکه وزارت نفت فعلی همیشه به افزایش تولید نفت از یک میلیون به بیش از سه میلیون بشکه در روز افتخار می کند که قطعا جای شکر دارد، اظهار کرد: وزیر نفت باید پاسخگو باشد که این حجم از استخراج نفت با نوسازی کدام تاسیسات و تجهیزات پس از تحریم انجام شده است و آیا دود مشعل های نفتی که شبانه روز در دل اهواز روشن هستند و لایه ابری از دود غلیظ تولید می کنند چه میزان آلودگی به محیط خوزستان تزریق می کنند.

حتی آسمان کم آورد

وی افزود: آلودگی ناشی از افزایش تولید و فلرهای روشن به شدت افزایش یافته و نه تنها اهواز بلکه جنوب استان متاثر از این آلودگی قرار گرفته است و درحقیقت آسمان خوزستان دیگر ظرفیت پذیرش آلودگی نفتی را ندارد.

نماینده مردم اهواز در مجلس همچنین گفت: اگر بخواهیم آلودگی محیط زیست وزارت نفت در کل کشور را به سیبل دارت تشبیه کنیم دقیقا خوزستان و بخصوص اهواز نقطه صد یا هماه سیاه این دارات است که در آلودگی سرامد ولی در رسیدگی و رسیدن به آن کم لطفی و نامهربانی می شود.

دادگاه برای مسببین آلودگی

در کنار نمایندگان مجلس، فعالان محیط زیست نیز همواره نگرانی های خود در برابر حجم تولید آلودگی نفتی را بارها هشدار دادند. هژیر کیانی یکی از همین فعالان است. او در این خصوص به خبرنگار مهر می گوید: سالروز صنعت نفت را در حالی گرامی می داریم که بیش از یک قرن از اکتشاف نفت و فعالیت صنعت نفت می گذرد، صنعتی که در آبادانی و رفاه کشورهای مختلف و حتی نقاط مختلف وطن عزیزمان نقش موثری ایفا کرده و می کند اما آنچه کمتر بدان پرداخته شده است، نه سهم عادلانه مردم و جوامع بومی و محلی خاستگاه تولید نفت بلکه محیط زیست طبیعی و انسانی پیرامون ماشین یک جانبه رو نفت بوده است.

کیانی افزود: این فرآیند بی تفاوتی نسبت به محیط زیست و سلامت مردمان جلگه خوزستان نقطه مقابل واژه '' ملی '' بودن صنعت نفت است! چرا که با در نظر گرفتن شرایط موجود، همواره درآمدها و سود سرشار ناشی از آن برای دولت ها و شرکت ها بوده است که جنبه ملی داشته است هر چند در توزیع عادلانه درآمدهای نفتی در همه ی نقاط کشور نیز تردیدهای اساسی وجود دارد!

این فعال محیط زیست توضیح داد: بدین معنی که آیا سیستان و بلوچستان یا خوزستان و خرم آباد همانقدر از درآمدهای صنعت ملی نفت بهره می برند که تهران و اصفهان و سایر استان های از آن سود می برند؟

بنا براین صنعت ملی نفت هنگامی مفهوم کاملی پیدا خواهد کرد که توزیع درآمدهای حاصل از آن نیز با یک فاصله کمتری در مناطق مختلف توزیع شود که در این مجال و در حیطه بحث ما نیست.

کیانی افزود: به عنوان یک فعال محیط زیست و فرزندی از سرزمین نفت و نخل و بلوط و کارون که درحال سربازی برای ایران عزیز هستم؛ عرض می کنم نفت حداقل برای بسیاری از ما در مناطق نفت خیز دستاورد پایدار و قابل توجهی نداشته است و سهم ما بیش از آنچه دیگران در راستای توسعه از آن سود برده اند آلاینده های محیط زیستی بوده است.

وی با بیان اینکه به دلیل وابستگی شدید اقتصاد کشور ما و منابع درآمدی دولت ها به صنعت ملی نفت و فربه سازی دولت ها و صاحبان قدرت جناح های سیاسی گفت: آنچه در این طناب کشی های بر سر حفظ قدرت و ثروت مغفول مانده است محیط زیست و سلامت مردم خوزستان بوده است.

کیانی همچنین توضیح داد: رها سازی میلیاردها متر مکعب آلاینده های مختلف و گازهای همراه نفت در آسمان استان و بی توجهی و عدم وجود اراده برای حذف این فلرهای خسارت بار و آلاینده در محیط زیست از سوی دولت ها و شرکت های سرمایه داری پیرامون صنعت نفت سند روشنی بر این ادعاست.

وی گفت: از طرفی عدم تغییر یا کاهش نگاه بهره کشی به مناطق نفت خیز بر این بی تفاوتی و تبعیض آشکار در خصوص سلامت مردمان این مناطق افزوده است و جالب تر اینکه مدیران وزارت نفت و شرکت های نفتی به سبب رفاه کامل و درآمدهای سرشار حتی اگر بومی این مناطق هم بوده اند محل زندگی شان را در شهرهای خوش آب و هوا برگزیده اند و طبیعی است که رنج های محیط زیستی مردم و خسارت هایی که بر مردم وارد می شود برایشان ملموس نیست و رعایت مسائل محیط زیستی را نیز نادیده گرفته اند و حتی در برخی جاها برای چند دلار بیشتر فجایعی چون هورالعظیم را نیز به وجود آورده اند، یا میلیاردها دلار از ثروت کشور در مقابل دیدگان اغلب مدیران بی تفاوت این صنعت ملی نسبت به مسائل محیط زیست نابود شده و از بین می رود که نمود عینی آن را در جریان رها سازی گازهای همراه نفت که می توانست برای استفاده نسل های حاضر به کار گرفته شود یا درآمدهای حاصل از آن اندوخته ای برای نسل های آینده شود را شاهد هستیم.

کیانی گفت: تاسف بارتر اینکه پردرآمدترین صنعت کشور و آلاینده ترین صنعت این استان هیچگاه حاضر به اختصاص چند درصد از این درآمدها برای بهبود وضعیت محیط زیستی نبوده اند. ما معتقدیم مدیران صنعت ملی نفت نتوانسته اند از بروز پیامدهای محیط زیستی این صنعت جلوگیری کنند تا جایی که رتبه دهم تولید گازهای گلخانه ای در جهان را می توان برگ سیاه ضد محیط زیستی این صنعت به حساب آورد.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه صنعتی که ملی است ولی مدیران آن نتوانسته اند با اصلاح شیوه ها بهره برداری، به مبانی و اصول صریح قانون اساسی این کشور احترام بگذارند و الزامات اصل پنجاهم قانون اساسی را رعایت کنند مدیران شایسته ای برای این صنعت در بعد رعایت مسایل محیط زیستی نبوده اند ، افزود: امروزه مردم خوزستان از این بی تفاوتی وزارتخانه های مسئول برای حل مسائل محیط زیستی از پتروشیمی ها و پالایشگاه ها گرفته تا فلرهای رها شده در استان خسارت دیده اند و ما به عنوان فعالان محیط زیست از دولت ها می خواهیم در نگاه خود به صنعت ملی نفت و مناطق نفتی تعهدات و الزامات محیط زیستی را سرلوحه خود قرار دهند و برای تحقق سند ملی محیط زیست ابلاغیه رهبر حکیم انقلاب به این تعهدات عمل کنند و برای رفع هر چه سریعتر آلاینده های نفتی اقدام کنند.

کیانی بیان کرد: امیدواریم یک روز نزدیک و در یک دادگاه ویژه تمامی مسببین شرایط موجود محیط زیستی استان خوزستان مورد پیگرد قانونی و بازخواست قرار گیرند و فکر می کنیم آن روز را باید تجلی واقعی و تحقق اصل چهارم سند ملی محیط زیست که به جرم انگاری محیط زیست تاکید شده است، بر شمریم و شاهد اجرای اصل پنجاهم قانون اساسی کشور باشیم.

آلودگی سفره های زیرزمینی

فعالان HSE نیز وضعیت پیش آمده توسط شرکت های نفتی را نگران کننده می دانند. خالد آل کثیر مدرس دانشگاه و نویسنده کتاب در رشته HSE به خبرنگار مهر گفت: هنگام حفاری چاه نفت با توجه به عمق بسیار زیادی که از سه تا ۶ هزار متر حفاری است و با توجه به اینکه در حفاری هر چه بیشتر به سمت زمین برویم کنده های خطرناک حین حفاری از دل زمین خارج و به لایه های بالایی زمین نفوذ می کند.

آل کثیر توضیح داد: بالا آمدن فلزهای خطرناک از دل زمین حین حفاری آلودگی سفره های زیر زمینی را به دنبال دارد. حرکت آب در زیر زمین باعث آلودگی زمین و آب های زیرزمینی می شود. جاری شدن این آب در نهرها باعث بیماری انسان ها و مطمنا این الودگی در روستاهای شرق اهواز وجود دارد.

این مدرس دانشگاه توضیح داد: ذخیره کننده های حفاری در اطراف چاه ها، کنده های حفاری حاوی نفت و گاز و ... را از اعماق زمین که حاوی فلزات سنگین و خطرناکی را در حوزچه هایی در اطراف چاه ها رها می کنند تا خشک شود. این مایعات خطرناک بخشی از آنها در عمق زمین نفوذ می کنند و مجددا وارد چرخه آب های زیرزمینی می شوند.

وی همچنین توضیح داد: بیشتر این آب توسط نور خشک می شوند و به واسطه باد برمی خیزند و در کیلومترها آن طرف تر پخش می شوند و باعث آلودگی خاک، هوا، آب های تالاب ها، مرداب ها و ... می شود. گیاهان و زراعت و محصولات نیز در این فرایند آلوده می شوند.

آل کثیر تاکید کرد: هنگام حفاری، گازهایی تولید می شود که وارد هوا می شوند و این گازها هوا را آلوده می کنند. بعد از نصب لوله جدار چاه، بخشی از گاز در هوا رها یا سوزانده می شود. سوزاندن گاز نتیجه مستقیم آن ایجاد دود و نشست دود حاوی عناصر خطرناک بر روی خاک و زمین های زراعی است که موجب آلودگی محیط زیست کشاورزی می شود. همه این الودگی ها قبل از استخراج نفت و فراوری نفت است که فراوری و پالایش آن نیز داستان دیگری دارد.

وی افزود: ایجاد جاده معابر برای لوله های نفت موجب بهم خوردن محیط زیست نیز شده است. خشک کردن هور برای استخراج نفت و استقرار دستگاه های نفت نمونه بارزی از دستکاری طبیعت است.

باور غلط / سهم ما دود

به گزارش مهر، سال‌ ها این باور غلط وجود داشت که طبیعت به ‌تنهایی توان تصفیه آلودگی ناشی از فعالیت‌ های انسان را دارد ولی با افزایش فعالیت‌ های صنعتی بشر و تولید آلاینده‌ های روزافزون، طبیعت توان احیاکنندگی خود را از دست داده است.

در خصوص بهبود وضعیت آلایندگی نفت، مسئولان این شرکت ها می گویند فلرهای جدید علاوه بر کارکرد بدون دود و صدا در دمای پایین، با استفاده از گازهای اضافی تولید نیرو می‌ کنند.

آنها در خصوص سیستم ساده کنترل فلرهای جدید می گویند این فلرها حداقل تشعشع حرارتی را دارند و دفع مایعات برای نمونه‌برداری‌های لازم از ویژگی‌های مثبت آن‌ها است. با این حال مردم استان معتقدند سهم روزانه ی آنها از نفت دود است و دود...