مصلحت‌اندیشی نباید جای قضاوت عادلانه را بگیرد
مردی آرام که همیشه با لبخندی پر از مهر به ارباب رجوع می‌نگریست و کهولت سن هرگز باعث نادیده گرفتن حق و عدالت از سوی او نشد. صریح بود و با قاطعیت بر بی‌عدالتی‌ها قلم می‌کشید. آیت‌ا... احمد محسنی گرکانی متولد گرکان از توابع آشتیان است.
قانون نوشت: مردی آرام که همیشه با لبخندی پر از مهر به ارباب رجوع می‌نگریست و کهولت سن هرگز باعث نادیده گرفتن حق و عدالت از سوی او نشد. صریح بود و با قاطعیت بر بی‌عدالتی‌ها قلم می‌کشید. آیت‌ا... احمد محسنی گرکانی متولد گرکان از توابع آشتیان است.
وی با تحصیل در علوم حوزوی، در زمان مبارزات قبل از پیروزی انقلاب با استفاده از فن خطابه به روشنگری فساد طاغوت پرداخت. وی پس از پیروزی انقلاب، مسئولیت‌های سیاسی مهمی از جمله امامت جمعه تویسرکان، اراک و تربت حیدریه، قاضی و ریاست شعبه نهم دیوان عالی کشور، بازرس دادگاه‌ها و دادسراهای انقلاب تهران و نمایندگي خبرگان رهبری در دوره سوم از استان مرکزی را بر عهده داشته است. چهار سال بر صندلی ریاست نهادی تکیه زد که حکمش ارزشی برابر با قانون داشت. هرچند مجتهد و قاضی‌القضات دو سالي است كه از ديوان رفته است اما ارتباط خوب او با رسانه‌ها به موردی فراموش‌نشدنی در ذهن اصحاب رسانه بدل شده است.
در واپسین روزهای ریاستش بر مسند عالی‌ترین نهاد قضایی کشور، در گفت وگویی با او به بررسی بایسته‌های شغل قضاوت پرداختیم تا آخرین رهنمودهای ایشان را برای قضات و مخاطبان «قانون» به رشته تحریر درآوریم. ایشان نیز به روال سایر گفت‌وگوها، خیلی مختصر و مفید به سوالات ما پاسخ داده‌اند.
شغل قضاوت بخش زیادی از وقت قاضی را می‌گیرد و این فرد کمتر می‌تواند به خانواده خود رسیدگی کند. آيا شما نيز با این مشکل مواجه بوده‌اید؟ قضات باید چه راهکاری را انتخاب کنند تا شغل‌شان آسیبی به زندگی خانوادگی وارد نکند؟
هر شخص حقیقی یا حقوقی حسب شغلی که دارد چه قضایی یا غیر قضایی، وقت شبانه روزیش باید تقسیم شود؛ بخشی از آن برای نیایش و عبادت خدای تبارک و تعالی، بخشی برای خانواده و فرزندان، صله رحم و پیوند خویشاوندان و ارحام؛ بخشی برای خدمت به اجتماع در محیط و فضای کار طبق مسؤلیتی که متعهد شده است؛ بخشی نيز برای استراحت و تفریح. بنابراین قاضی دادگاه مانند سایر مسؤلین اوقاتش را تقسیم‌بندی عادلانه می‌کند. سوال شما اختصاص به قاضی ندارد؛ به همه مسئولین نظام و آنانکه شغل آزاد دارند تسری دارد.
برخی از قضات معتقدند این شغل نوعی بدبینی به جامعه در ذهن قاضی ایجاد می‌کند.نظر شما چیست؟
وقتی مردم در شهر‌ها و روستا‌ها مشکل قضایی پیدا می‌کنند، اگر اختلافات و کشمکش‌ها ادامه داشته باشد چه بسا به ریختن خون یکدیگر منجر شود. اسلام قاضی مجتهد یا ماذون را جهت صلح و سازش و حکم عادلانه منصوب کرده که اجتماع دچار قانون جنگل نشود. بنابراین اجرای حکم قاضی بدبینی ایجاد نمی‌کند بلکه مردم را خوش‌بین و خوشحال نيز می‌کند که اسلام پناهگاهی برای رفع ظلم به نام دادگاه عمومی تاسیس کرده است تا مشاجرات و منازعات در آنجا حل و فصل شود.
بسیار دیده شده که وقتی فرد مهمی در همسایگی مردم باشد، آن‌ها توقع دارند که آن فرد برخی از مشکلات‌شان را برطرف کند. این موضوع حتما برای قضات نيز پیش می‌آید. به نظر شما در این باره قضات چه واکنشی باید داشته باشند و چه کار باید انجام دهند؟
افراد مهم و بزرگواری که در همسایگی شما باشند در حل مشکلات شما کمک می‌کنند یا راهنمايی می‌کنند. قضات محترم نيز، همین روش را دارند. در هر جا که باشند بدون توقع، رفع ظلم یا راهنمایی می‌کنند ان‌شاءا... .
یکی از مشکلاتی که برای قضات ایجاد می‌شود مساله تهدید شدن از سوی یکی از طرفین پرونده است. این موضوع احساس ناامنی را برای قاضی و البته خانواده وی ایجاد می‌کند. دستگاه قضایی راهکاری برای کاهش این مشکل دارد؟
در قضاوت عادلانه هنگامی‌که طرف مقابل حقی نداشته و محکوم شده باید منصفانه داوری به‌حق را بپذیرد. قاضی زمانی که می‌بیند حق خواهان از بین رفته و به او ظلم شده، حکم به‌حق را با قدرت و شجاعت صادر کند و از هیچ تهدیدی نهراسد. دستگاه قضا با اقتدار باید جایگاه قضات را تامین کند و امکانات امنیتی برای آنان فراهم کند.
وقتی کلمه رشوه به گوش‌تان می‌خورد چه احساسي به شما دست می‌دهد؟ نحوه برخورد با قاضی‌اي که رشوه می‌گیرد چگونه باید باشد؟
در مورد رشوه روایات اسلامی در بیان مفهوم آن و گیرنده رشوه و دهنده رشوه، برنامه سنگینی صادر کرده که به بیان چند روایت اکتفا می‌کنیم. امام صادق علیه السلام فرمودند: «رشوه در صدور حکم، ظلم و جور است و قاضی‌ای که در صدور حکم به ناحق رشوه بگیرد کافر شده است».از رسول گرامی اسلام در کتاب الامامه والبصیره نقل شده خداوند رشوه دهنده و رشوه گیرنده و واسطه بین آن‌ها را لعن کرده و از رحمت خود محروم نموده است. رسول خدا فرمودند: «رشوه گیرنده به بهشت نمی‌رود و از بوی عطر بهشت نيز محروم می‌شود». رشوه گرفتن قاضی در صدور حکم ظالمانه، باعث کافر شدن به خدای بزرگ می‌شود. رشوه دهنده و رشوه گیرنده هر دو در جهنم معذب خواهند بود. از روایات بالا استفاده می‌شود رشوه حرام است و بنابراین با توجه به روایات فوق هر مسلمان با اعتقادی از رشوه احساس خطر می‌کند. وظیفه مسئولان گزینش قضات است تا در صورتی که رشوه گرفتن قاضی برای صدور حکم ناحق ثابت شود، او را به محکمه انتظامی قضات برای مجازات معرفی کند.
مرخصی قضات گاهی باعث می‌شود پرونده‌ای ماه‌ها به تاخیر بیفتد. برخی از موارد نظارتی بر این موضوع وجود ندارد. بهترین راهکار برای مقابله با انباشته شدن پرونده‌ها به این شکل چیست؟
برای رسیدگی به پرونده‌های مسن دستگاه قضايي باید با تدبیر قضايي، آن‌ها را کاهش دهد.
با توجه به علمی که قضات دارند خبرنگاران علاقه زیادی دارند تا از علم آنان بهره ببرند اما قضات معدودی هستند که به این کار تن می‌دهند. شما رابطه قضات با رسانه‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید و فکر می‌کنید چطور می‌شود این رابطه را بهبود بخشید؟
با توجه به اینکه قضات محترم علم قضایی دارند چنانچه خبرنگاران یا رسانه‌های عمومی از آنان برای اینکه مردم از قوانین قضایی اسلامی آگاهی پیدا کنند، تقاضا کردند از نظر اخلاقی اطلاع‌رسانی فرهنگ قضا مانعی ندارد.
مطالعه چه کتبی را به قضات توصیه می‌کنید؟
کتاب‌های قانون قضای اسلامی که فعلا در اختیار قضات است به این شرح است:
۱- قانون مدنی ایران ۲- قانون آيین دادرسی کیفری ۳- قانون آيین دادرسی مدنی و قانون مجازات اسلامی. قضات محترم مخصوصا آنان که جدیدا پست قضایی به آن‌ها محول شده از این کتاب‌ها استفاده کنند و مواد آن را به دقت مطالعه و در حافظه خود جای دهند.
از نگاه حضرتعالی جایگاه ارباب رجوع در دستگاه قضا چگونه است و رفتار قضات با ارباب رجوع (اعم ازمتهم، شاکی و وکیل طرفین و...) چگونه باید باشد؟ و با قضات متخلف چگونه باید برخورد کرد؟
با نگاه به کرامت انسانی، روسای دادگاه‌ها و مسئولان ارشد نظام با ارباب رجوع با اخلاق اسلامی باید برخورد داشته باشند.
نقش دیوان عالی کشور در این بین چگونه است؟
دیوان عالی کشور هنگامی‌که فرجام‌خواهان، فرجام‌خواهی می‌کنند حکم ماهوی صادر نمی‌کند بلکه تنها به صورت شکلی رسیدگی می‌کند و اگر در احکام بدوی یا تجدید نظر اشتباهی تشخیص داد آن حکم را نقض می‌کند. دیوان عالی کشور طبق اصل ۱۶۱ قانون اساسی، بر اجرای صحیح قوانین در محاکم نظارت می‌کند و ما بر پرونده‌های زیادی در دیوان عالی نظارت کرده و متخلفین را به دادگاه محکمه قضات معرفی کرده‌ایم.
آیا مصلحت‌اندیشی می‌تواند مانع رسیدگی عادلانه به یک پرونده باشد؟
بنده مصلحت اندیشی را به هیچ وجه تجویز نمی‌کنم که جای قضاوت عادلانه را بگیرد.
توصیه شما برای گسترش زندگی قانون‌مدار در جامعه چیست؟
توصیه حقیر به برادران گرامی به ویژه جوانان عزیز کشور اسلامی‌مان این است که با سرمایه جوانی از آموزش مکتب قرآن و معارف اهل بیت خاندان پیامبر اعظم اسلام (ص) غفلت نکنند و هرگز از آن فاصله نگیرند. جوانان و دانشجویان عزیر اگر می‌خواهید زندگی سالم و بانشاط داشته باشید، زندگی سالم و نظام سلامت زیر سایه پر مهر و محبت ائمه طاهرین علیهم السلام است که عالی‌ترین و جامع‌ترین دستورات اخلاقی و فرهنگ آداب اجتماعی در آینه اخبار و گفتار ناصحانه و دل‌سوزانه ایشان برای همگان به یادگار گذارده شده است. داشتن زندگی سالم با اجرای قوانین نظام دینی و فرهنگ قضا و اخلاق مغایرتی که ندارد هماهنگ نيز هست.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر