قانونی به نام زنان به کام مردان

روزنامه شهروند: موافقان و مخالفان از قانون بازنشستگی زنان با ٢٠ سال سابقه کار می‌گویند.

وضع زندگی امروزه به‌خصوص در کلان‌شهرها به گونه‌ای است که کار کردن مرد به‌تنهایی نمی‌تواند کفاف زندگی را بدهد و زن‌ها مجبورند همپای مردها کار کنند تا بتوانند از پس مخارج زندگی برآیند.

امروز در اکثر کشورهای پیشرفته ٨٥‌درصد زنان ٢٥ تا ٤٩‌سال درکنار زندگی خانوادگی خود، زندگی حرفه‌ای‌شان را نیز دنبال می‌کنند. مادران شاغل عموما تلاش می‌کنند از پرستار بچه یا مهدها یا اطرافیان برای هماهنگ‌کردن کار و کودکشان، کمک بگیرند. در گذشته‌هایی نه‌چندان دور مردم زندگی‌های بسیار ساده داشتند، دسته‌جمعی زندگی می‌کردند و خبری از چشم‌وهم‌چشمی‌های امروزه نبود، کارها همه مردانه بود و زنان به دلیل داشتن جسمی ضعیف امور خانه را به دست گرفته بودند اما کم‌کم با پیشرفت جامعه و به‌وجود آمدن کارهایی که زنان هم می‌توانستند انجام دهند یا تنها زنان برای آن کارها مناسب بودند، آنها نیز به جامعه راه یافتند ولی همچنان نقش خود را در منزل به‌عنوان همسر و مادر حفظ کردند. به این ترتیب امروزه ما در جامعه با زنانی مواجه هستیم که هم خانه‌دار هستند و هم کارمند و کارگر و فشار مضاعفی را تحمل می‌کنند. معمولا در این شرایط استرس زیاد می‌شود و اگر رسیدگی به والدین سالمند و مشكلات مالی هم اضافه شود، زندگی شخصی زنان به‌شدت مختل می‌شود. كنترل اوضاع و ایجاد تعادل تنها راه برگرداندن شادی به زندگی است كه البته كار راحتی هم نیست اما شدنی است.

چندی پیش لایحه‌ای در دستور کار مجلس با عنوان بازنشستگی زنان با ٢٠‌سال سابقه کار قرار گرفت. این لایحه پس از گذراندن مراحل قانونی سرانجام طبق مصوبه كميسيون تلفيق لايحه برنامه ششم و براي تامين نظر شوراي نگهبان، برای بازنشستگی بانوان نیز شرایط سنی به موارد قبلي اضافه شد و بازنشستگی آنها با ۲۰‌سال سابقه و ۲۰روز حقوق با شرط ۵۰‌سال سن به تصویب رسید.

قانون بازنشستگی پیش از موعد در تأمین اجتماعی

بسیاری از کارگران و بیمه‌شدگان پس از سال‌ها کار و تلاش به دلیل رسیدن به شرایط و سنی که قانون فرد را بازنشسته می‌داند، بازنشسته می‌شوند. برخی دیگر به دلیل اشتغال در کارهایی که عمدتا سخت و زیان‌آور است نظیر خبرنگاری، کار در معادن یا اشتغال در مناطق بد آب‌وهوا دچار فرسودگی و پیری زودرس شده و قبل از رسیدن به سن مورد نظر یا داشتن سابقه کامل بازنشسته می‌شوند و دسته‌ای دیگر از بیمه‌شدگان به دلیل شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مثل بحران بیکاری یا تورم نیروی کار در بنگاه‌ها از سوی دولت به شکل زودهنگام بازنشسته می‌شوند.

براساس قانون بازنشستگی پیش از موعد تأمین اجتماعی، بیمه‌شدگان مشمول قانون کار در صورت داشتن حداقل ۵۵‌سال تمام سن و سابقه پرداخت ۲۰‌‌سال یا بیشتر حق بیمه می‌توانند با اطلاع کتبی به کارفرما درخواست بازنشستگی خود را به سازمان تأمین اجتماعی حوزه محل کار خود تسلیم کنند تا طبق‌ مقررات این قانون، مستمری بازنشستگی آنان برقرار شود. با توجه به این نکته حال در این قانون، زنان تنها ٥‌سال زودتر می‌توانند درخواست بازنشستگی دهند.

طبق تبصره ۴ بند ٢ ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی نیز زنان بیمه‌شده شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون کار می‌توانند با داشتن ۲۰‌سال سابقه کار و ۴۲‌سال سن به شرط پرداخت حق بیمه در طول مدت اشتغال خود با ۲۰ روز حقوق بازنشسته شوند.

قانون بازنشستگی زنان با ٢٠‌سال سابقه کار به نفع آنان نخواهد بود

در دنیای امروز، روزبه‌روز تعداد بیشتری از زنان وارد بازرگانی می‌شوند. درحال‌حاضر میلیون‌ها زن در جهان در مشاغل گوناگون فعال هستند و میلیون‌ها زن که در بیرون کار نمی‌کنند، در خانه به حرفه‌های دستی و تولیدی می‌پردازند و این رقم مدام بیشتر می‌شود.

بهمن کشاورز، حقوقدان و رئیس سابق اسکودا در پاسخ به این سوال که قانون بازنشستگی زنان با ٢٠‌سال سابقه کار با محدودیت سنی ٥٠‌سال که اخیرا به تصویب رسیده، آیا به نفع زنان است، به «شهروند» گفت: پیش از این شاید کمتر یا بیشتر مرخصی زایمان خانم‌ها را افزایش داده‌اند، این امر شاید برخی از خانم‌ها را شاد و راضی کند اما بنده همان زمان عرض کردم این امتیاز باعث خواهد شد که جامعه نسوان و خانم‌ها به‌طورکلی از نظر استخدامی در موقعیت منفی قرار گیرند و سازمان‌ها ترجیح دهند به جای خانم‌ها از آقایان استفاده کنند.

این حقوقدان برجسته در ادامه افزود: قانون بازنشستگی اخیر نیز به‌نظر من چنین تاثیری خواهد داشت، زیرا سازمان‌ها و ادارات ترجیح می‌دهند حداکثر استفاده را از کارمندان خود ببرند، به‌ویژه ‌که ٥٠سالگی سن پختگی افراد است و از آن به بعد است که می‌توانند از یک‌سو کار خود را به بهترین وجه و بدون نقص انجام دهند و از دیگر سو اطلاعات خود را به افراد تازه‌کار منتقل کنند. از این‌رو به‌نظر می‌رسد بازنشستگی پیش از موعد خانم‌ها در ٥٠سالگی هرچند با ٢٠‌درصد حقوق در تحلیل نهایی به نفع جامعه زنان نیست، هر چند ممکن است هم‌اکنون افراد مشمول را راضی و شاد کند. نظام ما درنهایت نظام مبتنی‌بر سرمایه‌داری است و در چنین نظامی هدف، استفاده هرچه بیشتر از نیروی انسانی با هزینه کمتر است، بنابراین چه بخش خصوصی و چه دولتی ترجیح خواهند داد دیگر خانم‌ها را استخدام نکنند.

این قانون تنها به نفع عده‌ای خواهد بود

در رابطه با کار حرفه‌ای زنان در هر جامعه مسائلی هست که مختص آنهاست. زنان اغلب اوقات ناگزیر هستند حجم وسیعی از مسئولیت‌های مربوط به خانه و شغلشان را با تردستی شگفت‌انگیزی انجام دهند. برای همین زنان شاغل بیش از مردان محتاج انعطاف‌پذیری هستند. به علاوه خصوصیات روحی و روانی زنان، نگرش متفاوت آنان به مسائل و تفاوت شیوه مدیریت زنان با مردان باعث می‌شود تا در تمام حوزه‌ها شاهد تفاوت‌هایی در رابطه با کار زنان شاغل باشیم.

بهشید ارفع‌نیا، حقوقدان و استاد دانشگاه با اشاره به این موضوع که این قانون تنها می‌تواند به نفع عده‌ای باشد به «شهروند» گفت: ٢٠روز حقوق برای شخصی که به‌طور مثال مشکلاتی دارد و نمی‌تواند به کار ادامه دهد و فکر می‌کند که بهتر است کنار برود ولی تا ٣٠‌سال کاری باید به روند کار ادامه می‌داد، از آن جهت به نفع او خواهد بود که می‌تواند کنار برود ولی طبیعتا حقوقش دوسوم می‌شود، یعنی از کل یک ماه فقط ٢٠روز حقوق به او تعلق می‌گیرد. پیش از این ما بازنشستگی پیش از موعد را داشتیم که براساس آن مردها با ٢٥‌سال و زنان با ٢٠‌سال سابقه می‌توانستند بازنشسته شوند ولی آن برای مدت ٥ ساله کوتاه بود و بعد از آن تمدید هم نشد. طبق آن قانون، افراد حقوق کامل هم دریافت می‌کردند.

در آن‌صورت بسیار خوب بود و آن قانون بیشتر به نفع کسی بود که بازنشسته‌شده ولی درحال‌حاضر در مورد قانون اخیری که به تصویب رسیده است می‌توان گفت بیشتر به نفع کسانی خواهد بود که مشکلات خانوادگی دارند یا فکر می‌کنند باید بیشتر به زندگی و خانواده‌شان برسند و اگر چنین قانونی نبود امکان استفاده از چنین چیزی را نداشتند ولی درحال حاضر با وجود این قانون راضی هستند با حقوق کمتر کنار بکشند که سابقه کاری‌شان هم از بین نرود و شاید به همین‌خاطر بود که این قانون را تصویب کردند.

این حقوقدان با اشاره به این مورد که در اصلاحیه آخری که مجلس ارایه داده است، محدودیت سنی ٥٠‌سال درنظر گرفته شده، گفت: کسی که جوان‌تر است و از سن پایین‌تر شروع به کار می‌کند که هیچ‌وقت نمی‌خواهد کنار بکشد و هر قدر هم مشکلات خانوادگی داشته باشد، ترجیح می‌دهد کار کند ولی این قانون به این صورت است که اگر ٥٠‌سال گذشت و با این وجود اگر شخص باز هم می‌خواست که بازنشسته شود بتواند این کار را انجام دهد. البته نباید این موضوع را فراموش کرد که این قانون خیلی به نفع همه زنان نیست، مگر کسی که احساس کند نمی‌خواهد کار کند.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که بسیاری از شغل‌ها نیازمند کسب تجربه است و افراد برای به دست آوردن تجربه باید سابقه کار بالایی داشته باشند تا بتوانند به پست‌های بالاتر دسترسی پیدا کنند، اگر این قانون بخواهد روزی همه‌گیر شود یا کسی از آن استفاده کند آن فرد، مقام و شغل‌های بالا را از دست می‌دهد و از یک‌طرف هم امکان دارد بسیاری از کارخانه‌ها و مشاغل دیگر زنان را استخدام نکنند، حال تکلیف زنان چه خواهد بود، گفت: اتفاقا در این مورد برعکس است. شاید کارفرمایان به نظرشان بیاید که بهتر است با وجود این قانون آدم‌های تازه‌نفس را که در سن پایین‌تر هستند، استخدام کنند و ممکن است یک کارخانه نخواهد شخصی تا خود ٣٠سالگی کارش را ادامه دهد. کسی که در ٥٠سالگی، ٢٠‌سال سابقه کار دارد اگر بخواهد روند طبیعی بازنشستگی را طی کند تا ٦٠سالگی باید کارش را ادامه دهد. قانون آنچنانی نیست و چیزی به نفع خانم‌ها نیست ولی اگر خانمی بخواهد استفاده کند می‌تواند و این موضوع برای خانم‌هایی که احساس می‌کنند نمی‌توانند تا ٣٠‌سال یک کاری را ادامه دهند، خوب است و تنها بدی آن این است که حقوق کمتری دریافت می‌کنند که همین ممکن است بسیاری را منصرف کند.

موافقان و مخالفان قانون بازنشستگی با ٢٠‌سال سابقه کار برای زنان

این قانون هم مانند تمام قوانین دیگر، موافقان و مخالفانی داشت. برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و همچنین کارشناسان حوزه بیمه و زنان موافق این قانون بودند. موافقان این قانون معتقدند با تصویب نهایی و اجرایی‌شدن این مصوبه، آن گروه از زنان شاغل که از سن بازنشستگی خود هم راضی هستند به‌صورت اختیاری می‌توانند بازنشسته شوند و به امور زندگی خود برسند. همچنین استفاده از شرایط بازنشستگی برای زنان شاغل دستگاه‌های دولتی با سابقه ٢٠سال، کاملا اختیاری است و در صورتی که قانون بشود برای زنان شاغلی اجرا می‌شود که با مشکلات عدیده‌ای همچون بیماری یا پرستاری از بیمار در شرایط اضطراری به سر می‌برند و شرایط کار برای آنان دشوار است. زنانی که با ٢٠‌سال سابقه کار بازنشسته می‌شوند تنها حقوق ٢٠روز کاری را دریافت می‌کنند و این امر، مشکلی را برای صندوق‌های بیمه ایجاد نخواهد کرد.

نمایندگان موافق این قانون اعلام کرده‌اند که در این طرح منبع مالی تعریف شده و آن همان حق بیمه‌هایی است که از سوی کارکنان به صندوق‌های بیمه پرداخت می‌شود، همچنین این طرح موجب کاهش حضور اجتماعی زنان نمی‌شود، چراکه کارفرمایان قرار نیست حقوق بازنشستگی به کارکنان بدهند و این امر برعهده صندوق‌های بیمه است که در صورت مدیریت درست منابع مالی، آنان هم به هیچ مشکلی در این زمینه برنخواهند خورد.

اما واکنش‌ها در جامعه نسبت به مصوبه بازنشستگی زنان با ٢٠‌سال سابقه کار، دو طیف افراد را دربرمی‌گیرد. طیفی که از این مصوبه حمایت و استقبال می‌کنند و طیفی که مخالفان سفت و سختی هم دارد. مخالفان این مصوبه شامل ٢گروه، صندوق‌های بازنشستگی و برخی فعالان حوزه زنان هستند.اما مخالفان اجرای طرح بازنشستگی زنان با ٢٠‌سال سابقه کار، این طرح را طرحی تبعیض‌آمیز برای زنان شاغل در دستگاه‌های دولتی می‌دانند و معتقدند که اجرای این طرح، تبعات زیادی به دنبال خواهد داشت. همچنین اجرای این طرح در گروه زنان، باعث تغییر توازن جنسیتی در بازار کار می‌شود که برگشت‌پذیر نیست.

جامعه‌شناسان مخالف نیز اعتقاد دارند اجرای طرح بازنشستگی زنان با ٢٠‌سال سابقه کار باعث می‌شود تا تعداد زیادی از زنان از بازار کار خارج شوند.