مجتمع تجارت جهانی فردوسی ناایمن است؟

صبح نو نوشت: «احتمال ریزش سازه مرکز تجارت جهانی میدان فردوسی تهران»، «حکم توقف فعالیت مجتمع تجارت جهانی فردوسی»، «فرجام یکسال کشمکش با مرکز تجارت جهانی فردوسی»، «بهره برداری از مجتمع تجاری جنجالی متوقف شد»، «مرکز تجارت جهانی فردوسی روی سر مراجعانش خراب می‌شود؟»، « تا ایمن و مقاوم نشود، اجازه فعالیت نمی‌دهیم»، «استفاده غیرقانونی از عنوان «مرکز تجارت جهانی» در ساختمان فردوسی» و... آنچه خواندید تیترهایی‌ هستند که اسفندماه سال ۹۴ در رسانه‌های گوناگون منتشر می‌شدند و از این خبر می‌دادند که مرکز تجارت جهانی فردوسی که در جنوب شرق این میدان در حال ساخت بود، از همان ابتدای کلید خوردن گودبرداری‌اش نیز حاشیه‌هایی داشت تا جایی که در ابتدا مشخص نبود مالک آن دولتی یا خصوصی است. به همین دلیل موج‌های گوناگونی به همراه داشت. حالا با گذشت این روزها بعد از ریزش ساختمان پلاسکو باز هم ساختمان‌هایی مانند این مرکز تجاری مورد توجه قرار گرفته و این سؤال را به وجود آورده که ساختمان مرکز تجارت جهانی فردوسی چرا با وجود ممانعت شهرداری و شورای شهر و اعلام ناایمن بودن آن از نظر استحکام سازه‌ای، باز به ساخت خود ادامه داده و در حال حاضر واحدهای تجاری آن با مجوز شهرداری مشغول فعالیت هستند؟ در این گزارش برای آن که به این سؤال پاسخ دهیم سری به این مرکز تجاری زده و سپس با آقای پرویز سروری، عضو شورای شهر تهران به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

قصه از کجا شروع شد؟

مال سازی در سال‌های اخیر پایتخت را فرا گرفته است. به طوری که در هر گوشه شهر مراکز تجاری بزرگی سردرآورده‌اند؛ اما ساختمان مرکز تجارت جهانی فردوسی از مال‌هایی بود که از همان ابتدا تا به امروز با خود حاشیه‌هایی را هم به همراه داشته. حدوداً سال ۹۰ بود که در جنوب شرق میدان فردوسی گودبرداری ساختمانی آغاز شد که بعد از مدتی متوجه شدیم این گودبرداری برای ساخت مرکز تجارت جهانی فردوسی است. با وجود آن که تصور می‌شد این مرکز از سوی بخش دولتی ساخته می‌شود اما معلوم شد که صاحب این پروژه مردی به نام آقای ابوالفضل کلایی، مدیرعامل شرکت ساختمانی «ارتفاع گستران ساختمان» است. یکی از حاشیه‌های ابتدایی این مرکز روی نام آن بود که رییس مرکز تجارت جهانی در اسفندماه سال ۹۳ اعلام کرد استفاده از عنوان مرکز تجارت جهانی از سوی مالکان مرکز فردوسی غیرقانونی است.

آقای سبزعلی پور درباره این موضوع اینطور توضیح داده بود: «مرکز تجارت جهانی ایران طی سه سال اخیر هشدارهای زیادی را به مالکان این پاساژ مبنی بر عدم استفاده از عنوان مرکز تجاری ارائه کرده است.

مرکز تجارت جهانی یک مرکز بین‌المللی است که زیر نظر اتحادیه جهانی در نیویورک فعالیت می‌کند، هنگامی که پیشوند مرکز تجارت جهانی روی ساختمانی حک می‌شود، باید هماهنگی‌های لازم و موافقت‌ها با اتحادیه جهانی صورت گیرد و این عنوان در مرکز تجارت جهانی ایران نیز ثبت شود؛ اما این پاساژ در فردوسی هیچ یک از توافقات و معیارهای مرکز تجارت جهانی را ندارد و حتی از این اتحادیه استعلامات لازم صورت گرفت و آن‌ها اعلام کردند که هیچ گونه ارتباطی میان این ساختمان و اتحادیه صورت نگرفته است.

فقط با اضافه کردن پیشوند مرکز تجارت جهانی می‌توان قیمت هر متر این مجتمع را چندین برابر کرد و این در حالی است که هیچ یک از شاخص‌های مرکز تجارت جهانی را ندارد.» بعد از این اعتراض‌ها بود که تابلوی آن برای مدتی برداشته شد؛ اما این موضوع فقط حاشیه این مال عظیم الجثه در کنج میدان فردوسی نبود. بلکه چند روز بعد آقای محمدمهدی تندگویان، نایب رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر پرده از نا ایمن بودن ساختمان مرکز تجارت جهانی فردوسی برداشت. او در جلسه‌ای غیرعلنی از شورای شهر اعلام کرده بود: «از همین جا اعلام می‌کنیم که این پروژه فاقد الزامات ایمنی است و هر لحظه امکان ریزش آن وجود دارد.»

سپس چند روز بعد در جلسه علنی این شورا گفته بود: «در مرحله فعلی امکان اصلاح ساختمان مرکز تجارت جهانی در خیابان فردوسی به منظور تأمین امنیت ساختمان امکان پذیر است.» آنطور که در آن روزها مشخص شد تندگویان نسبت به این موضوع از ۷ ماه قبلش هشدار داده بوده و گزارش‌هایی درباره تخلفات سازه‌ای در این ساختمان مرکز تجارت جهانی فردوسی به کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر رسیده بود.

او در همین زمینه گفته بود: «حدود هفت ماه قبل، بررسی فنی این مجتمع در دستورکار کارشناسان کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران قرار گرفت. این مجتمع در موضوعات گوناگون از جمله تخلفات ساختمانی ماده ۱۰۰ نیز مشکلاتی دارد، به‌رغم برگشت پرونده ملک از کمیسیون مذکور برای رفع تخلفات و اخذ جرائم به منطقه، متأسفانه نه فقط رفع تخلفات بنا اعمال نشد، بلکه صاحب ملک توانسته نسبت به اخذ پروانه اقدام کرده و همچنان به ادامه کار بپردازد. متأسفانه، پس از بررسی و بازدیدهای صورت گرفته از پروژه در حال ساخت، در کمیسیون به قطعیت دریافتیم که در پروسه ساخت و ساز، آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی ساختمان نه فقط به طور کامل رعایت نشده بلکه در مواردی کاملاً مغایر است.»

نقشه صوری بوده یا نه؟

بعد از اعلام ناایمن بودن ساختمان مرکز تجارت جهانی فردوسی، مالک این ساختمان نشست خبری برگزار کرده و گفته بود: «نامه‌های ارائه شده از شهرداری موجود است و مشکلی وجود ندارد و ابهامات این پروژه به دلیل فعالیت همان گروه اخاذ بوده است، این که می‌گویند سازه دچار مشکل است باید بگوییم که آخر مرداد ماه امسال دوباره پروانه گرفته‌ایم و این درحالی است که اخاذان از ما درخواست مبالغی چون 5 میلیارد تومان داشته و از مقامات می‌خواهیم به جای این که با ما برخورد کنند پاسخ آنها را بدهند.» اما باز هم تندگویان بعد از برگزاری این نشست گفته بود که آن نقشه‌ها تماماً صوری بوده و فقط برای گرفتن پروانه مورد استفاده قرار گرفت.

بلوک‌هایی که مانع فعالیت مجتمع شدند

ماجرا تا جایی پیش رفت که چندین ماه ساخت و واگذاری مغازه‌های داخل مجتمع به تعویق افتاد به طوری که هر کس از کنار این ساختمان عبور می‌کرد با بلوک‌هایی مواجه می‌شد که شهرداری آنها را مقابل درب ساختمان قرار داده بود. آقای سعید غفرانی، رییس سازمان نظام مهندسی استان تهران در اردیبهشت‌ماه سال گذشته با بیان این که مالک این مجتمع، نقشه‌های ساختمان را ارائه کرده است، گفته بود: «اشکالاتی در نقشه ساختمان تجارت جهانی فردوسی وجود داشت که در حال بررسی است. به گفته رییس سازمان نظام مهندسی استان تهران، اصلاحیه نقشه‌های ساختمان تجارت جهانی فردوسی تا پایان تیر ماه ارائه می‌شود. بررسی‌های لازم درباره تقویت ایمنی ساختمان در حال انجام است تا به طور کامل ایمنی آن حاصل شود. سازمان نظام مهندسی برای اصلاح نقشه ساختمان تجارت جهانی فردوسی تا پایان تیرماه به مالک فرصت داده است.» از آن زمان تا شهریورماه امسال همچنان بلوک‌های بتنی مقابل ساختمان قرار داشتند تا این که بالاخره بلوک‌ها برداشته و ساختمان به روند قبلی خود بازگشت.

اگر مشکل دارد چرا شهرداری پایان کار داد؟

حالا با گذشت این مدت و به دلیل وقوع حادثه پلاسکو، سری به این مجتمع زدیم تا درباره حواشی پیش آمده سؤالاتی از کسبه آنجا مطرح کنیم. یکی از صرافان در این زمینه می‌گوید: «چندان نگران ناایمن بودن ساختمان نیستیم. بالاخره دعوایی بوده بین شهرداری و مالک و گویا با هم به توافق رسیده‌اند.» صاحب صرافی دیگر معتقد است پایان کار گرفتن ساختمان نشان از ایمن بودن آن دارد:‌ «وقتی شهرداری با تمام حاشیه‌هایی که وجود داشت بالاخره پایان کار این ساختمان را صادر می‌کند، یعنی مشکلی وجود ندارد. ما هم اینجا مشغول به کار هستیم و فکر نکنم حادثه‌ای این ساختمان تازه ساز را تهدید کند. الان نگرانی بیشتر برای ساختمان‌های قدیمی است.»

مجتمع تجارت جهانی فردوسی با مجوز قانونی و دستور دادستان راه اندازی شد

به جز طبقه هم کف و طبقه اول ساختمان مرکز تجارت جهانی فردوسی و همچنین بخش فودکورت و بخش‌های اداری که طبقات چهارم به بالا هستند، همچنان بیش از سه طبقه ساختمان خالی است و فعالیتی در آنها انجام نمی‌شود. با یکی از مسوولان ساختمان تجاری که به هیچ عنوان تمایل نداشت نامی از او آورده شود درباره حواشی و بازگشایی ساختمان تجارت جهانی فردوسی صحبت کردیم. او گفت: «اتفاقاتی که سال گذشته رخ داد مربوط به مسائل مالی بین شهرداری و مالک این ساختمان بود. برای همین شایعه‌ای پیش آمد که این ساختمان موارد ایمنی در ساخت را رعایت نکرده است. » او با اشاره به این که از اواخر مرداد و اوایل شهریورماه امسال مشکل ساختمان حل شد و بار دیگر روند کاری ادامه پیدا کرد، گفت: «از طرف نظام مهندسی و دادسرا نحوه ساخت ساختمان تأییدیه گرفت. در حال حاضر صفر تا صد ساختمان مورد بررسی قرار گرفته و بعد از این بررسی‌ها متوجه شدند ساختمان هیچ مشکلی ندارد و به همین دلیل شهرداری محکوم شد.

چون سازمان نظام مهندسی، ارشدترین مرجع تشخیص سلامت ساختمان این مکان را تأیید کرده و شهرداری فقط در زمینه بهره برداری و جواز باید ورود کند. نظام مهندسی تمام نقاط ساختمان را مورد بررسی قرار داد و همین اتفاق زمانبر بود؛ اما درنهایت تأیید اساسی و مکتوب داده شد. مغازه‌ها الان با مجوز شهرداری مشغول به کارند، پس مشکلی وجود ندارد. مجتمع تجارت جهانی فردوسی با مجوز قانونی و دستور دادستان راه اندازی شد.»

دوباره می‌خواهند برای این مجتمع حاشیه سازی کنند؛ اما...

این مسوول که تمایل نداشت نامی از او آورده شود درباره حادثه پلاسکو و حواشی بعد از آن گفت: «ریزش ساختمان پلاسکو بسیار تأسف آور بود. به همین دلیل مالک ساختمان اعلام کرد برخی از مغازه‌داران پلاسکو می‌توانند تا زمانی که جای ثابت پیدا کنند در اینجا کاسبی خود را ادامه دهند. ساختمان‌های دیگر که الان صحبت درباره آن است ساختمان‌هایی‌اند که مورد بررسی قرار نگرفته‌اند و جای شک و شبهه دارند؛ اما وقتی این فضا مورد بررسی و تأیید قرار گرفته پس هیچ مشکلی ندارد. الان که این حادثه رخ داده بار دیگر می‌خواهند برای این مجتمع حاشیه سازی کنند که واحد حقوقی این ساختمان نسبت به این موضوع واکنش نشان می‌دهد. در حال حاضر پرونده حاشیه‌های این ساختمان تمام شده است. حاشیه‌هایی که هزینه زیادی را برای سازنده آن دربرداشته که نمی‌خواهد به میزان آن اضافه کند.»

پروسه اخطار تا اصلاح برای شهرداری خیلی طولانی است

آقای پرویز سروری، عضو شورای شهر تهران در گفت و گو با «صبح نو» درباره ساختمان مجتمع تجارت جهانی فردوسی گفت: «مرکز تجارت جهانی در فردوسی متأسفانه تخلفاتی در ساخت و ساز داشته. همچنین پارکینگ‌هایی که باید بسازد را تأمین نکرده بود. به همین دلیل مناقشه‌ای بین شهرداری و مالک پیش آمد که نهایتاً شهرداری مانع ادامه فعالیت آنها شد تا نواقص و مشکلات مهندسی برطرف شود. مالک به همین علت از شهرداری شکایت کرد و شهرداری نیز محکوم شد.

تا آنجایی که من اطلاع دارم یکسری توافق‌هایی برای اصلاح چند مورد صورت گرفت؛ اما متأسفانه این روند باعث شد اصلاحاتی که باید صورت بگیرد، به شکل مناسبی نباشد.» او با انتقاد از این که شهرداری برای اعلام اخطار و جلوگیری‌ها باید پروسه زمانبری را طی کند گفت: «آن‌هایی که خیلی اصرار دارند شهرداری بعد از اخطارهایی که انجام می‌دهد اقدام فوری صورت دهد یک مورد علاءالدین را مثال می‌زنم که شهرداری و شورا یک سال و نیم تلاش کرد تا یک طبقه اضافه برداشته شود چون خطرات جدی داشت؛ اما متأسفانه شاهد بودید که پس از سال‌ها با دخالت در حکم دادستان که دستور تخریب آن طبقه را داده بود، از طرف شورای تأمین و فرمانداری نقض و متوقف شد.»

3 هزار ساختمان پرخطر در پایتخت وجود دارد

به گفته سروری باید از حادثه پلاسکو درس بگیریم: «نباید اجازه ندهیم این روند معیوب ادامه پیدا کند. برخی از دوستان معتقد هستند معیوب نیست و تفسیرهای غلطی از قانون صورت می‌گیرد؛ اما من معتقدم همین که تفسیرهای غلطی صورت می‌گیرد نشان می‌دهد فرایندی را که باید منجر به رفع خطر شود و ایمن سازی ساختمان‌ها، کارگاه‌ها و مراکز تولید باعث خواهد شد تا کمتر شاهد چنین حادثه‌هایی باشیم. حادثه دردناکی که متأسفانه با شهادت جمعی از بهترین فرزندان کشور منجر شد.

باید چنین مواردی در مجلس، دولت و شهرداری حل شود و این مجمع الجزایر ناپیوسته‌ای که از این فرایند شکل گرفته به یک مجمع الجزایر متصل و نظام مند درکشور تبدیل شود. ما باید از این آشفتگی خارج شویم.» این عضو شورای شهر تهران با تأکید بر وجود 3 هزار ساختمان پرخطر در پایتخت گفت: «در حال حاضر 3 هزار ساختمان وجود دارد که به عنوان ساختمان‌های پرخطر از 17 هزار بازرسی صورت گرفته است. تازه اینها ساختمان‌های پرخطرند و ساختمان‌های کم خطر خیلی بیشتر از این تعداد خواهد بود. پلاسکو یکی از آن ساختمان‌ها بود. 3 هزار ساختمان مانند یک بمب بالقوه در حال انفجار، تهران و مردمش را تهدید می‌کنند. ادامه این فرایند معیوب و پرتفسیر نمی‌تواند منجر به یک فرایند قابل قبول برای رفع این خطرات باشد. اگر ما از این فرصت استفاده نکنیم، پلاسکو هم فراموش می‌شود و همچنان ادامه روند این مراکز پرخطر می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و تأسف‌های آتی ما شود.»