زلزله در بورس تهران

شهروند نوشت: بانکی‌هایی که تا دیروز زیان خود را پشت صورت‌های مالی سودده مخفی کرده بودند حالا با دستور تازه بانک مرکزی ناچار شده‌اند صورت‌های مالی واقعی را به بازار سرمایه عرضه کنند تا نمادهایی که حدود ٦ ماه از توقف‌شان می‌گذرد، دوباره بازگشایی شود. این اتفاق که با بازگشایی نماد بانک ملت و ریزش‌ هزار واحدی شاخص بورس در هفته گذشته کلید خورد، همچنان بورس را متاثر کرده و ریزش شاخص‌ها را در نخستین روز هفته جاری هم داشت.

این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که شنیده‌ها حاکی از بازگشت زودهنگام نماد بانک تجارت و صادرات به بورس است. رخدادی که گفته می‌شود زلزله‌ای دیگر در بازار سرمایه ایجاد می‌کند. حالا حدود ٥‌میلیون سهامدار خرد بازار سرمایه نگران زیان‌های سنگینی هستند که صورت‌های مالی غیرواقعی بانک‌ها به آنها تحمیل کرده است. در همین ارتباط دیروز ١٥٠ فعال بازار سرمایه به حسن روحانی رئیس جمهوری نامه نوشتند و از افشا نشدن واقعیت‌های مالی بانک‌ها در سال‌های گذشته گلایه کردند. بانک‌های زیان‌دهی که به گفته کارشناسان راه درازی تا اصلاح ساختار و سوددهی در پیش دارند.

بورس باز هم قرمزپوش شد

بازگشایی دوباره نمادهای بانکی که از چند روز پیش شاخص بورس را با افت مواجه کرده بود، روز گذشته هم تأثیر منفی خود را بر شاخص‌ها برجا گذاشت. پس از ریزش‌ هزار واحدی شاخص بورس در نخستین روز بازگشایی نمادهای بانکی روز گذشته هم شاخص کل بورس ۳۳۴ واحد ریزش کرد. دیروز شاخص کل بورس در سایه فضای منفی ناشی از بازگشایی نمادهای بانکی به کانال ٧٧‌هزار واحدی عقب‌نشینی کرد و با ٣٣٤ واحد افت در جایگاه ٧٧‌هزار و ٧١٤ پله‌ای قرار گرفت.

نماد بانک‌ها که حدود ٦ ماهی متوقف مانده بود، روز چهارشنبه ششم بهمن با بازگشایی نماد بانک ملت دوباره آغاز به کار کرد اما به دنبال آن ارزش سهام و شاخص‌های بورسی ریزش کرد. این اتفاق در روز شنبه هم ادامه پیدا کرد و تلقی کارشناسان این است که بازگشایی نماد معاملاتی بانک صادرات و بانک تجارت و بازگشت این دو شرکت بزرگ بانکی به بورس باز هم موجب ریزش بازار خواهد شد. این درحالی است که‌ هادی اخلاقی، مدیرعامل بانک ملت بخشی از کاهش قیمت سهام این بانک در روز بازگشایی نماد معاملاتی را ناشی از احتساب افزایش سرمایه و رقیق شدن تعداد سهام در کنار کاهش میزان درآمد پیش‌بینی شده در بودجه ‌سال مالی ٩٥ می‌داند و می‌گوید: بانک ملت با به‌کارگیری استراتژی مدیریت هزینه، توانسته هم‌اکنون وضع مناسب را در گزارش عملکردی ٩ ماهه خود فراهم کند. از این رو رویکردی که بانک ملت تا پایان‌سال جاری در پیش گرفته، باعث خواهد شد تا روند دستیابی به اهداف در نظر گرفته شده با شیب مثبت و سرعت بیشتری به پیش برود.

نامه فعالان بازار سرمایه به سیف

در همین حال روز گذشته ۱۵۰ فعال بازار سرمایه در نامه‌ای به گفته‌های هفته پیش رئیس‌کل بانک مرکزی واکنش نشان داده و اعلام کردند در برابر فاجعه بانک‌ها، بانک مرکزی همان‌قدر مسئولیت پاسخگویی دارد که سازمان بورس وظیفه حمایت از سهامداران را دارد.

ولی‌الله سیف در همایش سیاست‌های پولی گفته بود که بورس مکانی برای قیمت‌گذاری و ریسک بوده و سهامداران خرد به این نکته آگاه هستند. بنابراین گله‌مندی از نوسانات قیمتی و تغییرات شاخص، منطقی به نظر نمی‌رسد. با توجه به این‌که سازمان بورس پس از مدیریت و حسابرسان مستقل بانک‌ها، رکن سوم مسئول است، انتظار می‌رود در مورد بانک‌ها با دقت و حساسیت بیشتری عمل کند. چراکه شفاف‌سازی یکی از مأموریت‌های این نهاد است.

١٥٠ فعال بازار سرمایه در این نامه آورده‌اند که نوسانات منفی سهام بانک‌ها و دود شدن چند ‌هزار ‌میلیارد تومان از ثروت سهامداران، جای گله‌مندی دارد و خطاب به سیف نوشته‌اند که «ما در طول سال‌ها با مفهوم ریسک و انواع آن آشنا شده‌ایم. می‌دانیم نوسان در بازارهای جهانی ممکن است منجر به تغییر سودآوری شرکت‌هایمان شود. می‌دانیم ممکن است نرخ بهره در بازار پول تغییر کند و ارزشگذاری سهام در بازارسرمایه نیز با تغییراتی مواجه شود. نیک می‌دانیم ممکن است کارخانه‌ای که سهامدارش هستیم شبانه آتش بگیرد و تمام دارایی‌مان سوخت شود ولی، تغییر ذائقه یک‌شبه بانک مرکزی در رابطه با استاندارد‌های صورت‌های مالی، بانک‌ها را در رسته سوء مدیریت‌ها طبقه‌بندی می‌کنیم نه ریسک‌ها.»

در بخش دیگری از این نامه آمده است: «هیچ‌کس با شفاف شدن صورت‌های مالی بانک‌ها مخالف نبوده است و نیست آنچه مورد اختلاف است، نحوه انجام این کار و انداختن تمام هزینه این شفاف‌سازی به دوش سهامداران بانک‌هاست. مشکلاتی که در ٤٠‌سال برای بانک‌ها به وجود آمده است و همه از آنها خبر داریم می‌توانست جای یک ساعت در چند ‌سال و با برنامه‌ریزی و حمایت دولت و بانک مرکزی مرتفع شود.»

سهامداران خرد قربانی اصلی هستند

اما درحالی فعالان بازار سرمایه از اتفاقات و ریزش سهامی که در بورس اتفاق می‌افتد، نگران هستند که به اعتقاد غلامرضا سلامی، کارشناس بورس، سهامداران خرد قربانی اصلی این ماجرا هستند که گول اطلاعات ظاهری منتشر شده توسط بورس را خورده‌اند و بنابراین حق دارند که نگران و معترض باشند.

سلامی در این رابطه به «شهروند» می‌گوید: در رابطه با این موضوع، دستگاه‌های نظارتی بانک مرکزی و بورس هستند و هرکدام از اینها که اطلاع داشتند یا متوجه شده بودند که این اطلاعات با واقعیت منطبق نیست، باید به موقع واکنش نشان می‌دادند اما این کار را نکردند. به گفته این کارشناس بورس به این دلیل که دولت از این بانک‌ها هم مالیات و هم سود سهام می‌گیرد، به نوعی بانک مرکزی و بورس از اعلام این موضوع که اطلاعات منطبق با واقعیت نیست، خودداری کرده‌اند.

سلامی معتقد است که از آن‌جا که دولت سهامدار اصلی بانک‌های، ملت، تجارت و صادرات بوده عصاره این بانک‌ها را کشیده و الان اگر دولت بخواهد، اصلاحی انجام بدهد باید هم سرمایه هنگفتی را به آنها تزریق کند و هم بدهی خود به آنها را پرداخت کند.

در همین حال کامران ندری، کارشناس بانکی معتقد است که در این ماجرا سهامداران عمده هم متحمل زیان شده‌اند و به «شهروند» توضیح می‌دهد که نگرانی سهامداران خرد بیشتر از این جهت است که در مجمع عمومی بانک‌ها حق رأی ندارند و نمی‌توانند تأثیرگذار باشند اما سهامداران عمده دارای حق رأی و تأثیرگذاری هستند.

تأثیر منفی بر شاخص سهام مقطعی است

اما شاید یکی از نگرانی‌های سهامداران خرد از این جهت باشد که این ریزش سهام به دنبال بازگشایی نماد بانک‌ها تا کجا می‌تواند ادامه پیدا کند و همین مسأله دامنه نگرانی آنها را وسیع‌تر می‌کند. سلامی با اشاره به این‌که سهام بانک‌های تجارت، ملت و صادرات از نظر ارزشی رقم بالایی را تشکیل می‌دهد، می‌گوید: مشاهده کردیم زمانی که نماد بانک ملت باز شد، بر شاخص بورس تأثیر منفی زیادی گذاشت و قاعدتا زمانی که نماد بانک‌های تجارت و صادرات هم باز شود، اثر کاهندگی بر شاخص کل می‌گذارند.

به گفته این کارشناس بورس بازگشایی هرکدام از این نمادها در همان مقطع زمانی تأثیر کاهندگی بر شاخص بورس خواهند داشت اما این اثر مقطعی است و روند نزولی ادامه پیدا نمی‌کند.

بانک‌هایی که سال‌ها خود را سودده نشان داده بودند، پس از ابلاغیه بانک مرکزی در مورد اصلاح صورت‌های مالی بانک‌ها مشخص شد که زیان‌ده هستند. درواقع نماد بانک‌ها از این جهت از شش ماه پیش بسته شد که بانک مرکزی از آنها خواست که در چارچوبی که برای آنها مشخص کرده و منطبق با استانداردهای جهانی حسابداری است، صورت‌های مالی خود را اصلاح کنند اما بانک‌ها در مقابل این اصلاح مقاومت کردند و این موضوع را نپذیرفتند و به همین دلیل نمادهایشان در بورس بسته شد.

کامران ندری، کارشناس بانکی در این ارتباط می‌گوید: به دلیل این‌که تا پیش از این صورت‌های مالی بانک‌ها شفاف نبود، مدیران عامل بانک‌ها واقعیت‌ها را برعکس جلوه می‌دادند و زیان را سود نشان می‌دادند. البته در این رابطه سازمان حسابرسی هم در حد انتظار ظاهر نشد و به‌رغم این‌که حسابرسان می‌دانستند وضع بانک‌ها مناسب نیست، برای اصلاح صورت‌های مالی بانک‌ها پیشقدم نشدند.

واکنش بازیگران بازار سهام مهم است

در همین حال ندری تأثیر بازگشایی نماد بانک‌ها بر شاخص سهام را منوط به واکنش بازیگران بازار سهام می‌داند و این‌گونه توضیح می‌دهد که اگر این بانک‌ها منطبق با اصول حرفه‌ای عمل کنند، این پیام مثبت را خواهد داد که در آینده این بانک‌ها می‌توانند وضع بهتری داشته باشند. البته به شرط این‌که به غیر از اصلاح صورت‌های مالی، مدیریت بانک‌ها برنامه‌ای را ارایه دهند مبنی بر این‌که می‌خواهند بانک‌ها را از وضع فعلی خارج کنند.

به گفته ندری در هفته جاری در صورتی که نماد بانک‌های تجارت و صادرات هم بازگشایی شود و این بانک‌ها زیان‌ده باشند، بر شاخص سهام تأثیر منفی خواهند گذاشت اما اگر مدیران عامل این بانک‌ها برنامه‌های اصلاحی داشته باشند و تغییرات لازم را در ساختار بانک‌ها ایجاد کنند، در آینده وضع تغییر می‌کند و قیمت سهام آنها افزایش پیدا می‌کند.