سایه سنگین آیت الله بر انتخابات

فرارو: هاشمی رفسنجانی همه اتفاقات انتخاباتی را تجربه کرده است. وی در طول حیات سیاسی خود سابقه پیروزی، شکست، رد صلاحیت و رکورد تاریخی رای آوری را داشته است. البته این موارد اثرگذاری او در صحنه آشکار انتخابات بوده است و اگر بخواهیم کارنامه او را بررسی کنیم نمی‌توانیم از تاثیرگذاری‌ پشت صحنه اکبر هاشمی رفسنجانی را نادیده بگیریم.

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در طول حیات سیاسی خود دو بار در انتخابات مجلس شورای اسلامی، ۵ تجربه حضور در رقابت مجلس خبرگان رهبری، ۴ بار تجربه ثبت نام در انتخابات ریاست جمهوری داشته است. تجاربی که می‌تواند لقب مرد انتخاباتی را به او بدهد.

پیروزی‌های آیت‌الله

مجلس شورای اسلامی؛ نام هاشمی در اولین نمایندگان راه یافته تهران به مجلس هم دیده می‌شود. هاشمی در سال‌هایی که هنوز شورای نگهبان شکل نگرفته بود و به بیانی دیگر رقابت گروه‌های مختلف جدی‌تر از دوره فعلی بود، توانست به مجلس راه یابد و رای مردم را به خود اختصاص دهد.

مجلس خبرگان رهبری؛ هاشمی رفسنجانی در تمامی انتخابات‌های ادوار مجلس خبرگان حضور داشته و پیروز آن نیز بوده است. اما آخرین حضور آیت‌الله در انتخابات مجلس خبرگان رهبری به اسفند ۱۳۹۴ باز می‌گردد که با رای بیش از ۲ میلیون ۳۰۰ هزار تایی هاشمی، در حوزه انتخابیه تهران، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بیشترین رای تاریخ انتخابات مجلس خبرگان را به نام خود ثبت کرد.

ریاست جمهوری؛ هرچند هاشمی رفسنجانی چهار مرتبه برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد اما تنها دو بار به عنوان پیروز انتخابات به کسوت ریاست جمهوری رسید. آیت‌الله در دو انتخابات سال ۶۸ و ۷۲ به پیروزی رسید و برای دو دوره پیاپی مسئولیت ریاست قوه مجریه را عهده‌دار شد.

شکست‌ها و مردودی‌های آیت‌الله

مجلس شورای اسلامی؛ مجلس ششم را می‌توان برای هاشمی رفسنجانی بدترین تجربه انتخاباتی دانست. وی در این انتخابات آراء پایینی را کسب کرد و پیش از نهایی شدن شمارش آراء چندین بار در رتبه ۳۰ رای مردم تهران قرار داشت. البته این انتخابات با حواشی بسیاری نیز همراه بود.

با نهایی شدن آراء هاشمی رفسنجانی توانست به عنوان نماینده مردم تهران به مجلس راه یابد. اما رای پایین او، موجب شد وی در مراسم افتتاحیه مجلس از نمایندگی مردم تهران انصراف دهد. هاشمی در این انتخابات حدود ۷۰۰ هزار رای داشت و سی‌امین نفر شد و آراء او با نفر اول لیست تهران، محمدرضا خاتمی، بیش از یک میلیون رای فاصله داشت.

ریاست جمهوری؛ هرچند هاشمی رفسنجانی بارها در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام‌کرد اما تنها دو بار توانست کلید‌دار ساختمان پاستور باشد اما راه نیافتن اکبر هاشمی رفسنجانی به قوه مجریه هم چندان ساده نبود و مانند شکست یا عدم راهیابی بسیاری از نامزدها قابل اغماض نیست.

هاشمی رفسنجانی در انتخابات ۱۳۸۴، خود را برای رقابت‌های انتخاباتی ثبت نام کرد و تایید صلاحیت شد. انتخابات ۱۳۸۴ نامزدهای سرشناسی چون مهدی کروبی، مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده در کنار هاشمی رفسنجانی به رقابت با محمدباقر قالیباف، محمود احمدی‌نژاد و علی لاریجانی از جبهه اصولگرایی پرداختند.

این انتخابات برای اولین بار به دور دوم کشید، و هاشمی رفسنجانی در مقابل محمود احمدی‌نژاد قرار گرفت و در نهایت فضای جامعه دو قطبی شد و محمود احمدی‌نژاد پیروز انتخابات شد.

اما این تنها تجربه ناموفق آیت‌الله در انتخابات ریاست جمهوری نبود. هاشمی رفسنجانی بار دیگر در سال ۱۳۹۲ در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد اما این بار به رقابت‌ها نرسید و با سد رد صلاحیت روبرو شد. رد صلاحیتی که سخنگوی شورای نگهبان درباره علت آن توضیحی نداد.

صحنه‌گردانی در پشت صحنه

هاشمی اما مرد صحنه و پشت صحنه انتخابات ایران بود. او اگر در انتخاباتی حضور نداشت به نحوی مردم را به مشارکت در انتخابات دعوت می‌کرد.

در آخرین نمونه می‌تواند به تاثیرگذاری او در انتخابات ۹۲ اشاره کرد. زمانی که وی با سد رد صلاحیت روبرو شد برخلاف تصور بسیاری، سکوت کرد و در عوض مردم را دعوت به مشارکت در انتخابات و رای به حسن روحانی کرد. دعوتی که از عوامل کلیدی رای آوری حسن روحانی بود.

اما بدون تردید سرلیستی اکبرهاشمی رفسنجانی در لیست مجلس خبرگان تهران هم در رای آوری ۱۵ نفر از ۱۶ نفر لیست موثر بود، شاید حتی بتوان از تاثیر غیرمسقیم وی بر ورود تمامی لیست مجلس شورای اسلامی تهران به مجلس هم حرف زد.

جوادی حصار: هاشمی موافق قهر در انتخابات نبود

محمدصادق جوادی حصار، فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره رویکرد و موضع هاشمی رفسنجانی نسبت به مقوله مشارکت در انتخابات گفت: «آقای هاشمی گفتمانی نسبت به موضوع مشارکت در انتخابات داشتند که همچنان تئوری و نظریه ایشان در باب مشارکت به قوت خودش باقی است.»

جوادی حصار گفت: «ایشان اعتقاد داشتند تعیین سرنوشت مردم در کشور باید از طریق صندوق‌های رای انجام شود و مردم باید در هر شرایطی برای تاثیر در امور جاری کشور مشارکت فعال داشته باشند و مردم هم به واسطه صندوق‌های رای است که می‌توانند و این فرصت را دارند، نظرشان را تحمیل کنند.»

جوادی حصار تاکید کرد: «یعنی آیت‌الله هاشمی اعتقاد داشتند که با قهر و دوری گزیدن از صندوق‌های رای ره به جایی نخواهیم برد، این راهبردی بود که آقای هاشمی برای پیشبرد روند اصلاحات ایران تعریف کرده بود و خودش نیز بدان عمل می‌کرد و علاوه بر آن، برای پیوستن دیگران به این راهبرد فعالیت و بستر سازی می‌کرد.»

وی در پاسخ به این سوال که آیا فقدان آیت‌الله می‌تواند به تداوم این مسیر خدشه وارد کند، گفت: «الان آن راهبرد تغییری نکرده، بلکه برای اعتلای نظریه علاقمندان به مشی و روش وی باید موثرتر از قبل در انتخابات‌ها شرکت کنند و راهبردهای انتخاباتی و شیوه تعامل با دستگاهای حکومتی را از او بیاموزند و به آن عمل کنند.»

جوادی حصار در خصوص جایگزین آیت‌الله هاشمی برای هدایت و راهبری جریان اعتدال و اصلاحات گفت: «به نظر من، در باب جایگزین آقای هاشمی در میان اصلاح‌طلبان و اعتدالیون، همچنانکه در گذشته اصلاح‌طلبان بر گفتمان اصلاحی ‌خودشان همت می‌گماشتند، الان هم باید همان گفتمان را دنبال کنند. شخصی که به نظر من در شرایط کنونی در حوزه رفتار سیاسی-اجتماعی در اردوگاه اصلاح‌طلبان و بعد در اردوگاه اعتدالیون نقش محوری داشته باشد، آن شخص رئیس دولت اصلاحات خواهد بود چرا که اجماع بیشتری پیرامون ایشان در اردوگاه اصلاح‌طلبان وجود دارد.»

وی گفت: «اگر بخواهیم شخص محور نباشیم و ترکیبی به وضعیت نگاه کنیم، همان ترکیبی که قبلا وجود داشت با نقش‌آفرینی اساسی آقایان هاشمی، رئیس دولت اصلاحات، حسن خمینی و روحانی و در مرتبه بعدی آقای ناطق نوری امروز نیز همچنان قابل پیگیری است؛ هرچند این اضلاع پنجگانه متاسفانه یکی از ضلع‌های خود را از دست داده است ولی به نظرم همچنان چهارضلع این ترکیب می‌توانند نقش راهبری و رهبری خود را ایفا می‌کنند.»

جوادی حصار در خصوص اینکه آیا فقدان آیت‌الله هاشمی منجر به تاخیر افتادن گفتمان اصلاح‌طلبی خواهد شد یا خبر گفت: «گفتمان اصلاحی، پایداری و قوامی سیستماتیک دارد که می‌توانیم با تعامل دیگر روش‌های سیاسی آن را قوام دهیم.»

وی در پاسخ به این سوال که آیا در شرایط فعلی موضوع نگران کننده برای اصلاح‌طلبان وجود دارد یا خیر گفت: «جریان اصلاحات را هیچ چیز نمی‌تواند نگران کند ما دغدغه اینکه بخواهد در حوزه اصلاح‌طلبان اختلافی پیش بیاورد را نداریم. مادامی که آقای هاشمی بودند تعامل از جانب اصلاح‌طلبان اتفاق می‌افتاد. حال اینکه در اردوگاه اعتدالیون و حامیان دولت چقدر می‌توانیم به همدلی دست پیدا کنیم به نقش آقای روحانی در شرایط غیاب آقای هاشمی بر می‌گردد؛ البته این شرایط و دستیابی به اجماع به نقش‌آفرینی آقای حسن خمینی و تا حد زیادی ناطق نوری هم بر می‌گردد.»

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در خصوص میزان پایبندی جریان اعتدال به اردوگاه اصلاح‌طلب در شرایط فقدان محوریت آیت‌الله هاشمی گفت: «اگر هوش و فراست و آینده‌نگری در مجموعه اعتدالیون وجود داشته باشد که حتما وجود دارد، متوجه خواهند شد که جدایی اردوگاه اعتدالیون از مجموعه اصلاح‌طلبان بیش از آنکه بخواهد اصلاح‌طلبان را آسیب‌پذیر کند، به مجموعه اعتدالی صدمه خواهد زد.»

وی گفت: «اعتدال در حقیقت از اردوگاه اصلاح‌طلبی مدد گرفت که پیروزی شد و بدون تردید تداوم این پیروزی منوط به پایداری حمایت اصلاح‌طلبان از اردوگاه اعتدالیون است و من آرزو می‌کنم همچنان این حمایت‌ها حفظ شود و باقی بماند. من امیدوارم این پیوند منجر به شادی و آسوده خاطر بودن روح آقای هاشمی هم شود و به طور حتم به سود منافع ملی نیز تمام خواهد شد.»