تئاتر شهر ديگر تئاتر شهر نيست!

جوان نوشت: مجموعه تئاتر شهر در بهمن ۱۳۵۱ با روي صحنه رفتن نمايش باغ آلبالو نوشته آنتوان چخوف و به کارگرداني آربي به عنوان مدرن‌ترين سالن تئاتر تهران افتتاح شد. موقعيت مرکزي اين مجموعه در جغرافياي پايتخت و انطباق معماري آن با مفاهيم هنر تئاتر و نيز مدرن بودن اين مجموعه باعث شد به سرعت به قطب اصلي هنر تئاتر در کشور تبديل شود. تئاتر شهر ابتدا تنها براي اجرا در تالار اصلي ساخته شده بود ولي بعدها سالن‌هاي ديگري نيز در کنار آن تعبيه شد و در کل با پنج سالن به کار خود ادامه داد.

سالن‌هاي فرعي تئاتر شهر بارها به دليل بازسازي و حتي ملاحظات امنيتي به لحاظ استحکام آن تعطيل و مجدد بازگشايي شد و در حال حاضر هم اجراي نمايش در سالن‌هاي فرعي اين مجموعه سروشکل کاملاً منظمي ندارد. ساخت و توسعه سالن‌هاي تئاتر در مکان‌هاي ديگري از شهر باعث شده با مراجعه به اين سالن‌ها تا حدودي عطش تماشاي تئاتر در بين بخشي از مخاطبان اين هنر فروکش کند. به خصوص که بسياري از کارگردان‌هاي اسم و رسم‌دار تئاتر نيز از روي صحنه بردن کارهاي‌شان در مجموعه‌هاي جديد‌التأسيس استقبال مي‌کنند و از اينکه انحصار سالن‌هاي تئاتر از سلطه مديريت دولتي اين مجموعه درآمده و بشکند، استقبال مي‌کنند.

البته موضوع نظارت وزارت ارشاد همچنان بر همه سالن‌ها ادامه دارد و تغييري در اين‌باره رخ نداده است، اما همين که تيم‌هاي تئاتري، ديگر مانند سال‌هاي نه‌چندان دور ماه‌ها معطل ارائه سالن از سوي مرکز هنرهاي نمايشي نمي‌مانند و نياز خود را از طريق سالن‌هاي تازه‌تأسيس تأمين مي‌کنند، موضوعي است که براي تئاتري‌ها مثبت تلقي مي‌شود. اعتراض به رعايت نکردن عدالت در ارائه سالن‌هاي تئاتر جزو اتفاقات تکراري سال‌هاي اخير است که از سوي بخش عمده‌اي از اهالي تئاتر همواره انجام شده است و همزمان با توسعه سالن‌هاي تئاتر خصوصي در شهر تا حدودي اين مطالبات فروکش کرده است. يکي از سالن‌هاي تئاتر خصوصي که در سال‌هاي اخير تأسيس و با استقبال خوبي هم مواجه شده و تا حدودي توانسته جاي خالي سالن‌هاي تعطيل شده تئاتر شهر را پر کند، مجموعه تئاتر باران است که از فرصت پيش آمده به خوبي استفاده کرد و با توجه به نزديکي به اين مجموعه، بخشي از مخاطبان هنر تئاتر را جذب کرد. البته ساخت و توسعه سالن تئاتر موضوعي است که شهرداري‌ها نيز به آن ورود کرده‌اند و در اين‌باره شهرداري تهران اقدام به ساخت مجموعه تئاتري خاوران کرد؛ مجموعه‌اي که بخشي از اهالي تئاتر موقعيت مکاني آن را مناسب ندانستند و استقبال گرمي از آن نکردند.

اگر اين گزاره را که تئاتر هنري با مخاطب خاص است، بپذيريم لاجرم بايد قبول کنيم که مخاطب عمده اين هنر در بخش‌هاي مرفه‌نشين شهر بيشتر بوده و با وضع اقتصادي فعلي نبايد از مردمان پايين شهر انتظار داشت براي هنر تئاتر هزينه کنند. رونق مجموعه تئاتري ايرانشهر طي يک دهه اخير را نيز بايد از دلايل کم‌رونق شدن تئاتر شهر دانست. مجموعه ايرانشهر به لحاظ موقعيت جغرافيايي که در قلب يک مجموعه فضاي سبز شهري قرار گرفته، علي‌القاعده جايگاه جذاب‌تري براي مخاطبان تئاتر قلمداد مي‌شود. هرچند تئاتر شهر نيز در حاشيه پارک دانشجو قرار دارد، اما ايرانشهر از موقعيتي دنج‌تر و خلوت‌تر برخوردار است و سازگاري بيشتري با روحيه افرادي دارد که مخاطب هنر محسوب مي‌شوند.

تأثير مديريت ضعيف مجموعه تئاتر شهر در سال‌هاي اخير به عنوان يکي از دلايل کاهش رونق اين مرکز هنري نبايد از نظر دور بماند. اقدام به بازسازي و تعمير تئاتر شهر داستان جنجالي سال‌هاي اخير بوده و هنوز هم اين تعميرات تکميل نشده است. متأسفانه کار بازسازي اين مجموعه در هر دو باري که اتفاق افتاد زير نظر افراد و کارشناساني که اشراف کامل بر موضوع معماري هنر دارند، انجام نشد و در اين مسئله سياسي‌کاري‌ها و ملاحظات غيرکارشناسانه نيز دخالت کرد و باعث شد به‌رغم هزينه‌هاي سنگين نتيجه مطلوبي حاصل نشود. در کل همانطور که مجموعه سنگلج پس از ساخت مجموعه تئاتر شهر در اوايل دهه 50 تقريباً به محاق رفت، به نظر مي‌رسد رونق مجموعه ايرانشهر و سالن‌هاي خصوصي و دولتي در جاي‌جاي شهر تهران تا حدودي جايگاه مجموعه تئاترشهر را از قطب تئاتر پايتخت تنزل داده است .