بنعالي ييلدريم، نخستوزير تركيه سرانجام پس از مدتها تنش در روابط ميان آنكارا و بغداد طي روزهاي آينده راهي عراق ميشود تا در ديدار با مقامهاي عاليرتبه اين كشور، زمينههاي بهبود روابط ميان تركيه و عراق را مهيا سازد. اين سفر نيز در شرايطي صورت ميگيرد كه تنش در روابط ميان تركيه و عراق در سالهاي اخير و به ويژه در ماههاي گذشته به اوج خود رسيده است.
سيامك كاكايي پژوهشگر مسائل تركيه در اعتماد نوشت: بنعالي ييلدريم، نخستوزير تركيه سرانجام پس از مدتها تنش در روابط ميان آنكارا و بغداد طي روزهاي آينده راهي عراق ميشود تا در ديدار با مقامهاي عاليرتبه اين كشور، زمينههاي بهبود روابط ميان تركيه و عراق را مهيا سازد. اين سفر نيز در شرايطي صورت ميگيرد كه تنش در روابط ميان تركيه و عراق در سالهاي اخير و به ويژه در ماههاي گذشته به اوج خود رسيده است.
با اين وجود، به نظر ميرسد گفتوگوي تلفني هفته گذشته رجب طيب اردوغان، رييسجمهور تركيه و حيدر العبادي، نخستوزير عراق يكي از نخستين تلاش تركها براي كاهش درگيريها و اختلافاتشان با عراقيها باشد و سفر رييس دولت آنكارا نيز در اين راستا قابل تحليل است. تركيه در ماههاي اخير تحت تاثير تحولاتي كه در منطقه رخ داده، تلاش كرده است تا تغييرات و اصلاحاتي در سياست خارجي در مناطق پيرامونياش ايجاد كند.
اين تغيير سياست، ابتدا در سوريه و با نزديك شدن به ايران و روسيه همراه شد و اينك به نظر ميرسد زمان اصلاح روابط با عراق فرارسيده باشد. تركيه و عراق همواره در سالهاي گذشته، روابطي سينوسي و پر فراز و نشيبي را داشتهاند كه در سالهاي اخير، سير تنشهاي آن صعودي بوده است. اين تنشها حتي در دوره نخستوزير العبادي هم كه تلاش داشته نسبت به دوره نوريالمالكي با تعامل بيشتري رفتار كند، ادامه داشته است. شاخصه آن تنش در روابط نيز حضور نظامي تركيه در شمال عراق است كه بغداد آن را نقض حاكميت ملي خود دانسته و به انتقاد از آن پرداخت و به همين خاطر هم از تركها به شوراي امنيت سازمان ملل متحد شكايت كرد. با آنكه مقامهاي تركيه در ماههاي گذشته اعلام كردهاند كه قصد حضور دايمي در بعشيقه و در مجموع، شمال عراق را ندارند و تنها با هدف مبارزه با تروريسم در آنجا حضور دارند، چشمانداز روشني نسبت به خروج از اين مناطق وجود ندارد و ابهامات در اين خصوص بر روابط دو كشور سايه انداخته است.
همچنين دولت مركزي بغداد انتقاد جدي نسبت به مناسبات و ارتباطات آنكارا با گروهها و جريانهاي مختلف حاضر در عراق دارد. بهطور مثال، دولت عراق، تركيه را به دليل نوع روابط و مناسباتش با اقليم كردستان عراق مورد شماتت قرار ميدهد. بغداد معتقد است نوع روابط تركيه با عراق بايد گرمتر از مناسبات آنكارا و اربيل باشد. آنها معتقد هستند كه تركها در سالهاي گذشته نوع نگاهشان به عراق، مداخلهجويانه بوده است و اين رويكرد مداخلهجويانه از سال ٢٠١١ به اينسو تشديد هم يافته و بر فرآيندهاي سياسي موجود در عراق تاثير گذاشته است. موضوع مهم ديگري كه در روابط فيمابين عراق و تركيه اثرگذار بوده، تلاش دولت و ارتش عراق براي آزادسازي موصل از دست نيروهاي وابسته به داعش است. در اين خصوص، تلاش دولت عراق براي آزادسازي، نوع و شيوه آزادسازي، چينش نيروها در آينده موصل و نحوه تعامل با جريانهاي مختلف از مسائل مهم و مورد توجه براي تركها بوده و به همين خاطر هم بود كه آنها تلاش داشتند تا در عمليات آزادسازي موصل مشاركت داشته باشند.
بديهي است كه در شرايط كنوني نيز تركيه ميكوشد در روند آينده موصل اثرگذار باشد و همين مساله براي دولت عراق حساسيتبرانگيز است. يكي از ديگر موضوعات مهم براي آنكارا، مساله كردها است كه در شرايط كنوني به مهمترين مساله امنيت ملي و سياست خارجي اين كشور تبديل شده است. آنكارا بهشدت از قدرتگيري و افزايش وزن كردها در شمال سوريه، رشد حضور نيروهاي كردي در موصل و اتصال آنها به يكديگر نگران است و به احتمال بسيار زياد، ييلدريم در سفر خود به بغداد در اين باره با مسوولان عراقي رايزني خواهد كرد.
با اين وجود، ترميم روابط ميان آنكارا و بغداد، امر بسيار دشواري است. تركيه در سالهاي اخير سياست تهاجمي را درباره عراق و سوريه تجربه كرده و همين مساله نيز براي او چالشبرانگيز شده است و مسائلي را براي آنها ايجاد كرده كه امروز با آنها دست به گريبان است. سفر نخستوزير تركيه براي ترميم در اين روابط و كاستن از آن چالشها است.
البته احمد داووداغلو، نخستوزير پيشين تركيه نيز براي كاستن از آن تنشها، اقداماتي را انجام داد ولي آن تلاشها موجب برونرفت از بحران در روابط ميان دو كشور نشد چون تركها در آن زمان، حاضر به تغيير راهبرد خود در عراق نشدند. بخش عمدهاي از راهبرد تركيه در عراق مبتني بر حضور نظامي در شمال اين كشور و دخالتهايي است كه بسترهاي خطرناكي براي اين كشور ايجاد كرده و بغداد نيز آن راهبرد را مداخلهجويي در امور خود قلمداد ميكند. با اين حال، بخش عمدهاي از سفر ييلدريم به بغداد متمركز بر روابط آتي دو كشور، چگونگي تعامل با يكديگر و همكاري و كمك تركها به عراق است. به هر حال تركيه نه تنها براي عراق يك همسايه است بلكه شريك اقتصادي نيز محسوب ميشود. انتظار بغداد در حسن همجواري تركيه با عراق و مهيا ساختن زمينهها براي توسعه مناسبات تجاري و گسترش همكاريهاي اقتصادي است.
به نظر ميرسد دستيابي به اين مسائل و به عبارت ديگر، ترميم و عاديسازي روابط دو كشور در پرتو مهمترين چالش آنكارا و بغداد يعني حضور نيروهاي نظامي تركيه در شمال عراق باشد. اگر تركها نيروهاي نظامي خود را از شمال عراق خارج نكرده يا فرجهاي زماني براي انجام اين كار به دولت عراق اعلام نكنند؛ آنگاه ميتوان گفت كه چشمانداز روشني هم براي بهبود در روابط دوجانبه ميان عراق و تركيه نيز شكل نخواهد گرفت.
بيترديد هرگونه بهبود روابط ميان عراق و تركيه منوط به دادن تضمينهاي مشخص از سوي آنكارا به بغداد در اين باره است اما با توجه به اينكه تركيه از منظر راهبردي در منطقه در تنگنا قرار گرفته است و نگرانيهاي شديدي درخصوص مسائل كردي دارد و تصور ميكند حضور نظامي در شمال عراق و سوريه ميتواند آنها را از تنگنا خارج ساخته و نگرانيهايش را رفع كند، اينكه آنكارا بخواهد از رويكردهاي مداخلهگرايانهاش در سوريه و عراق دستبكشد، دور از انتظار محسوب و موجب ميشود تا اين سفر، به يك سفر ديپلماتيك و مبتني بر تعارفات باشد مگرآنكه ارادهاي غالب در تركيه براي حل مسائلش با همسايگان شكل بگيرد.
پ
برای دسترسی سریع به تازهترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر