گعده‌های کم فروغ «شیوخ» اصلاح‌ طلب و اصولگرا

فراکسیون روحانیت مجلس دهم یک رکوردار است. این فراکسیون با ۱۷ عضو،‌ کم‌تعدادترین فراکسیون روحانیت در طول ۱۰دوره تشکیل مجلس شورای اسلامی ‌‌است. این فراکسیون کم‌تعداد در مجلس دهم کم‌تحرک نیز ظاهر شده به طوری که بروز و ظهور بیرونی آنها تنها صدور بیانیه ای درباره لغو سخنرانی علی مطهری در روز اربعین در مشهد و دعوت به وحدت و آرامش بوده و پس از آن نیز دیداری با رئیس قوه قضا داشته‌اند، در حالی که عرف این است که این فراکسیون با روحانیون و مراجع مختلف در ارتباط باشد.

این کم‌تحرکی را برخی اعضای فراکسیون تایید و برخی دیگر همچون نصرالله پژمانفر،‌ سخنگوی فراکسیون رد می‌‌کنند. پژمانفر می‌‌گوید که همه چیز را رسانه‌ای نمی‌‌کنند. عبدالحمید خدری، دیگر عضو فراکسیون اما نظر متفاوتی دارد. او می گوید گاهی این فراکسیون کم‌تعداد موثر واقع شده‌اند. زمانی که موضوع رای اعتماد به سه وزیر اصلاح‌طلب پیشنهادی رئیس‌جمهور در مجلس مطرح شد، اصولگراها مخالف آنها بودند و اصلاح‌طلب‌های روحانی، وزرا را به فراکسیون فرا می‌‌خوانند و به گفته خدری توانستند دست‌کم برای دو وزیر فرهنگ و ورزش رای موافق بگیرند.

ترکیب اعضای فراکسیون روحانیت نیز اکثرا با اصولگراهاست. احمد مازنی،‌ مهدی شیخ،‌ مصطفی ذوالقدر و عبدالحمید خدری اصلاح‌طلبان روحانی هستند. محمدمهدی افتخاری نیز با حضور در لیست امید به مجلس راه یافته و اگرچه در فراکسیون مستقلین حضور می‌‌یابد اما همچنان بر عهد خود با لیست امید تاکید دارد. ۱۲ عضو دیگر این فراکسیون همه اصولگرا هستند و توانسته‌اند غالب کرسی‌های هیات رئیسه فراکسیون روحانیت را از ‌آن خود کنند و تنها اصلاح‌طلبی که در جمع هیات رئیسه حضور دارد، مهدی شیخ به عنوان نایب رئیس دوم فراکسیون است.

کم شدن تعداد چه اثراتی داشته است؟

اما این کم شدن تعداد چه تاثیری بر اثرگذاری فراکسیون روحانیت داشته است؟ سخنگوی فراکسیون با اینکه از کم شدن تعداد راضی نیست اما چندان آن را تعیین کننده نمی‌‌داند. نصرالله پژمانفر می‌‌گوید: روحانیت یکی از گروه‌های مرجعی است که در دوره‌های مختلف برای سایر گروه‌ها نقش‌آفرینی کرده،‌ در مجلس نیز همینطور بوده است. در شتاب‌ها و تامل‌هایی که لازم بوده، روحانیت حضور داشته است.

نماینده مردم مشهد نارضایتی از کم بودن تعداد را اینگونه بیان می‌کند: فراکسیون روحانیت به عنوان یک مجموعه ولو کوچک بسیار قوی عمل کرده است، البته به اندازه ظرفیت خودش. طبیعتا اگر این ۱۷ نفر ۱۷۰ نفر می‌‌شد نقش بیشتری داشت اما به اقتضای ۱۷ نفره بودن در مقایسه با ظرفیت‌های ۱۷نفره‌های دیگران به نظر من فراکسیون روحانیت خوب عمل کرده است.

محمد مهدی افتخاری دیگر عضو این فراکسیون،‌ اساسا تعداد را مهم نمی‌‌داند و می‌‌گوید: کم شدن تعداد روحانیون در مجلس انتخابی است که مردم دارند و دست ما نیست. ملاک این است که به فرمایش مقام معظم رهبری، روحانیت زی طلبگی داشته باشد و شأنیت روحانیت را حفظ کند، چه تعدادش کم باشد و چه زیاد.

در کنار آنها عبدالحمید خدری نگاه متفاوتی دارد و معتقد است تاثیر کم شدن تعداد در عملکرد فراکسیون روحانیت در مجلس دهم دیده می‌‌شود. نماینده مردم بوشهر، گناوه و دیلم اظهار می‌‌کند: در ادوار سابق فراکسیون روحانیت یکی از فراکسیون‌های اثرگذار در مجلس بود. آنها در خیلی از مناسبت‌ها،‌ بیانیه‌ها و موضع‌گیری‌های کارسازی داشتند اما متاسفانه در این دوره دیگر مانند قبل تاثیرگذار نیست. خدری توضیح می‌‌دهد: به عقیده من به دلایل تعداد کم و سلیقه‌های مختلف در فراکسیون به اجماعی که باید نمی‌‌رسیم. فراکسیون آنطور که انتظار داشتیم،‌ برنامه مشخصی برای دیدار با مراجع، رهبری و... ندارد و جنب و جوشی که انتظار داریم در آن دیده نمی‌‌شود. اعضای این فراکسیون باید دغدغه مسائل شرعی و اجتماعی را داشته باشند.

جلسه‌های نامنظم

جلسات فراکسیون روحانیت نیز منظم نیست. این عبارت را می‌‌توان از اختلاف در گفتار اعضای فراکسیون دریافت کرد. پژمانفر درباره جلسات می‌‌گوید: ماهی یک جلسه برگزار می‌‌شود، دستورکارهای مختلفی گذاشتند و برنامه‌های مختلفی داشته‌اند.

اما روایت افتخاری، نماینده مردم فومن کمی‌‌ متفاوت است و از برگزاری دو هفته یک بار این جلسات می‌‌گوید: در شرایط کنونی بررسی برنامه ششم توسعه در مجلس وقت‌گیر شده اما قبل از این ما هر دو هفته یک بار جلسه داشتیم و گعده‌های طلبگی‌مان برگزار شده است. همین الان هم داخل صحن مجلس گعده‌های طلبگی چند نفره برگزار می‌‌شود، حتی اگر همه ما با هم نباشیم اما پس از اتمام برنامه توسعه، جلسه‌های ما مستمر خواهد شد.

این نماینده عضو فراکسیون مستقلین توضیح می‌‌دهد: دلیل کم بودن تعداد جلسات ما برنامه‌های مختلفی است که در این مدت مجلس درگیر آنها بوده است. البته بنا به موضوعاتی که پیش آمده نشست‌هایی داشته‌ایم که برخی از آنها به صورت رسمی ‌‌و برخی دیگر به صورت غیررسمی ‌‌برگزار شده است.

شاید توضیحات عبدالحمید خدری کمی ‌‌ماجرا را روشن‌تر کند. به گفته او این فراکسیون بنا دارد هر یکشنبه بعد از تعطیلات مجلس جلسه داشته باشد که با توجه به اینکه مجلس در روال عادی سه هفته کاری و یک هفته تعطیلات دارد، همان ماهی یک بار می‌‌شود اما همین جلسات نیز منظم برگزار نمی‌‌شود چراکه خدری می‌‌گوید که چند باری که رفته، تعداد به نصاب نرسیده و جلسه لغو شده است. نماینده بوشهر می‌‌گوید: فراکسیون روحانیت خیلی وقت است تشکیل جلسه نداده است. در کل حدود چهار جلسه داشته و از انسجامی ‌‌که انتظار داشتیم برخوردار نیست. یکی از جلسات ما برای تصمیم گیری در حاشیه یکی از جلسه‌های علنی برگزار شد که چندان خوشایند نبود. آخرین جلسه،‌ در حاشیه صحن علنی برای بیانیه ماجرای آقای مطهری برگزار شد و بعد از آن هم فقط برای دیدار با آقای آملی لاریجانی دور هم جمع شدیم.

دستور جلسات

اما این جلسات محدود چه برنامه‌ها و دستاوردهایی داشته است؟ افتخاری در این باره می‌‌گوید: تاکنون جلسات تدوین اساسنامه، برنامه‌ریزی برای جلسات تصمیم‌گیری در خصوص اعلام موضع در مناسبت‌ها و موضوعات خاص برگزار شده است. همچنین در جلساتی از شخصیت‌ها جهت تبادل نظر دعوت شده است که نمونه آن دعوت از سه کاندیدای پیشنهادی دولت برای رای اعتماد بود.

پژمانفر عملکرد فراکسیون را بیشتر از اینها توصیف می‌‌کند، او که رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس نیز هست، بخشی از عملکرد فراکسیون روحانیت را با عملکرد کمیسیون فرهنگی گره می‌‌زند و می‌‌گوید: یک بخش از کارهای ما در فراکسیون روحانیت، پیگیری کارهای فرهنگی کشور است که کمیسیون فرهنگی با فراکسیون روحانیت نشست مشترک برگزار می‌‌کند و بخش دیگر ارتباط با سایر گروه‌هاست مانند دیدار با مراجع و گزارش‌هایی که لازم است به آنها داده می‌‌شود در مسائل اجتماعی،‌ سیاسی نشست‌هایی برگزار کرده،‌ به گفت‌وگو می‌نشینیم و تصمیم‌گیری می‌‌کنیم.

اما خروجی کار فراکسیون در مجلس دهم به این گستردگی که پژمانفر روایت می‌‌کند، دیده نمی‌‌شود. او در این باره توضیح می‌‌دهد: خیر اینگونه نیست. درباره بسیاری از مسائل فراکسیون نمی‌‌خواهد رویکرد تبلیغاتی داشته باشد و ما مصاحبه کنیم و بیانیه بدهیم. عقبه بسیاری از اتفاقات خوبی که در مجلس شاهد آن هستیم، همین دوستان روحانی هستند که نقش آفرینی کردند اما ضرورت ندارد به عنوان یک جریان مستقل به عنوان روحانیت بخواهند خود را معرفی کنند. برای ما مهم این است که جاهایی که می‌‌توانیم در مجلس نقش مثبت داشته باشیم. اگر ضرورت داشت به صورت مستقل یک گروه ۱۷ نفره بیانیه می‌‌دهیم در غیر این صورت اصل کار این است که روحانیت بتواند در کنار بقیه نمایندگان نقش خود را به صورت همراه داشته باشد.

خدری اما روایت بسیار محدودی دارد. او با بیان اینکه فقط در این هفت ماه دو کار اساسی انجام شده، توضیح می‌‌دهد: دیداری با آقای آملی لاریجانی داشتیم که به دلیل بررسی صحبت‌هایی که در جامعه درباره حساب‌های قوه قضائیه می‌شد، رفتیم و با آقای آملی صحبت کرده و مستندات را دیدیم. تنها کار دیگر ما ماجرای مشهد بود که برای آن بیانیه دادیم.

گعده‌های کم‌فروغ

فراکسیون روحانیت اما به جز تعداد کم، در صحن مجلس کم تحرک نیز هست. البته این کم تحرکی به لحاظ حرکت‌های جمعی و تشکیل گعده‌های مشترک است در غیر این صورت، میکروفون علیرضا سلیمی ‌‌و ناصر موسوی لارگانی در جلسات علنی به کرات باز می‌‌شود یا ذوالنور در بین خبرنگاران حضور فعالی دارد. خدری درباره حضور کمرنگ گعده‌های روحانیون در جلسات علنی می‌‌گوید: ما ‌کم هستیم، به چشم نمی‌‌آییم. او تاکید می‌‌کند که همه اعضا با هم خوب هستند. به گفته خدری،‌ سالک و ذوالنور فعال ترین روحانیون در این فراکسیون هستند.

پژمانفر اما نظر دیگری دارد، او در پاسخ به سوالی درباره گعده‌های کم فروغ روحانیت در صحن علنی مجلس می‌‌گوید: من حرف شما را قبول ندارم،‌ اتفاقا در صحن جلساتی داشته‌ایم اما آن پشت نشسته‌ایم که جلوی چشم شما نباشد. من قبول ندارم که کنار یکدیگر نیستیم. روحانیت امروز مجلس کاملا منسجم عمل می‌‌کند.

افتخاری نیز بر این اتحاد تاکید دارد و می‌‌گوید: ما در کنار یکدیگر هستیم. برای ما اصل نظام و دفاع از جایگاه روحانیت و ولایت اهمیت دارد. ممکن است در برخی موارد اختلاف سلیقه داشته باشیم اما تا امروز این اختلاف سلیقه هیچگاه وحدت ما را به هم نزده است و انشالله پس از این هم چنین نخواهد شد.

روحانی‌های سیاسی

روحانیت در مجلس دهم اکثریت اصولگراها هستند، در کنار آنها چند چهره برجسته اصلاح‌طلب همچون احمد مازنی و مهدی شیخ حضور دارند. اصولگرا یا اصلاح‌طلب بودن چقدر در تصمیم‌گیری‌ها و فضای حاکم بر فراکسیون روحانیت اثر دارد؟ پژمانفر که خود یک اصولگرای عضو جبهه پایداری است، معتقد است: جلسات ما در فراکسیون روحانیت خیلی دوستانه و رفاقتی مطرح می‌‌شود و ما خیلی با هم صمیمی ‌‌هستیم و آنقدر نقاط مشترک فراوانی داریم که کمتر به موردی رسیدیم که باعث افتراق ما شود و به دلیل آن مسائل فاصله و گسستی در روحانیت مجلس ایجاد شود.

نماینده مردم مشهد درباره اینکه در اعضای فراکسیون روحانیت،‌ عضویت در این فراکسیون اولویت دارد یا فراکسیون سیاسی، نیز اظهار می‌‌کند: باید ناظر بیرونی نظر بدهد اما به نظر من روحانیت. در فراکسیون فقط ویژگی روحانی بودن است. چون بیرونی‌ها یک حس‌هایی می‌‌کنند که ما این حس‌ها را قبول نداریم ما در فضای روحانیت در مرز تقوا و باورهای دینی خود خیلی با هم صمیمی ‌‌هستیم.

خدری نماینده اصلاح‌طلب مردم بوشهر در این باره می‌‌گوید: بنایمان این بوده که فراکسیون روحانیت رسالتش را فراجناحی انجام دهد یعنی موضع‌گیری‌های ما در مجلس پدرانه باشد. اگر در مسائل صرفا جناحی ورود کنیم از رسالت خود باز می‌‌مانیم. هر فکری که داریم، داشته باشیم اما فراکسیون روحانیت تحت تاثیر مسائل حزبی و جناحی قرار نگیرد.

او با بیان اینکه اگرچه اکثریت اصولگرا هستند، اما اصلاح‌طلبان نیز تاثیرگذار هستند، به ذکر یک مثال می‌‌پردازد: در موضوع رای اعتماد به وزرا در فراکسیون روحانیت نسبت به آقایان خیلی بد می‌‌گفتند، ما گفتیم که اینطور نیست و دعوت کنیم و صحبت دوستان را بشنویم. جلسه تاثیر داشت. حداقل در مورد صالحی امیری و سلطانی فر رای‌ها برگشت. وی توضیح می‌‌دهد: موضوعاتی که در راستای فراکسیون امید باشد و امکان طرحش در فراکسیون روحانیت باشد را پیگیری می‌‌کنیم. روحانیت در کل دنبال حق هستند. اگر برایشان روشن شود مسیری حق است دیگر از افکار سیاسی متاثر نمی‌‌شوند. تعصب خاصی به فراکسیون سیاسی ندارند.

به عقیده او البته فراکسیون‌های سیاسی روی آرا تاثیرگذارتر هستند: ما در رای‌گیری‌ها بر اساس نظر فراکسیون امید و فراکسیون ولایت تصمیم می‌‌گیریم. روحانیون جدا از فراکسیون سیاسی خود نیستند. وقتی می‌‌بینیم فراکسیون امید تصمیم گرفته به یک ماده رای بدهد یا ندهد تصمیم ما همان می‌‌شود و در این زمینه فراکسیون روحانیت تاثیر زیادی ندارند.

در برابر، افتخاری دیگری نماینده اصلاح‌طلبی که به فراکسیون مستقلین رفته، به اثرگذاری بیشتر روحانیت معتقد است: در فراکسیون روحانیت همدلی و همزبانی حاکم است. روحانی خط و خطوط نمی‌‌شناسد. روحانیون اگر گرایش سیاسی داشته باشند، بطور جداگانه و منفردانه اقدام نمی‌کنند. همه اعضای فراکسیون بر حفظ خلق و خوی روحانیت و رنگ و بوی معنوی در مجلس بیش از رنگ و بوی سیاسی تاکید دارند.

ارتباط روحانیون با بیرون مجلس

اعضای فراکسیون به خصوص اصلاح‌طلب‌ها ارتباطی با عقبه فکری سیاسی خود همچون مجمع روحانیون مبارز ندارند. خدری در این باره می‌‌گوید: هیچ ارتباطی نیست. باید ارتباطات و نشست‌هایی باشد اما دوستان در این زمینه ضعیف عمل می‌‌کنند. ما مشغله زیادی داریم و نمی‌‌دانم آنها نیازی می‌‌بینند یا خیر.

افتخاری چندان نیازی به این ارتباطات هم نمی‌‌بیند. او درباره ارتباط روحانی‌ها با بیرون از مجلس می‌‌گوید: از بیرون مجلس پیغامی ‌‌به فراکسیون نمی‌‌رسد. اینگونه نیست که دیگران بخواهند چیزی را به ما القا کنند. تنها پیغامی‌‌که لحاظ می‌‌کنیم نظات و منویات مقام معظم رهبری است.

خوش بینی به آینده فراکسیون روحانیت

اعضای فراکسیون این کم تحرکی را به گردن روزهای شلوغ بررسی برنامه ششم توسعه می‌‌اندازند و معتقدند در آینده اوضاع بهتر خواهد شد. افتخاری می‌‌گوید:‌ برنامه داریم در آینده دیدارهایی با مقام معظم رهبری و مراجع عظام برگزار کنیم. بی‌تردید فراکسیون روحانیت پس از بررسی برنامه ششم توسعه و لایحه بودجه سال ۹۶ کل کشور فعال تر از قبل شده و جلسات منظم و متعدد می‌‌شود.

خدری نیز به آینده فعالیت‌های فراکسیون خوش بین است: بعد از برنامه باز هم نشست برگزار می‌‌کنیم و سعی می‌‌کنیم فراکسیون را فعال‌تر کنیم. تصمیم داریم برنامه‌هایی برای دیدار با مراجع، بزرگان و رهبری داشته باشیم و معضلات اجتماعی که شاید دغدغه برخی مراجع است را در مجلس پیگیری کنیم.