بحران مطرح شده در دولت احمدی‌نژاد، بحران نبود!
روزنامه شرق در گفتگویی با دکتر محمدجلال عباسی‌شوازی، رئیس مؤسسه مطالعات جمعیتی کشور و نایب‌رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران مساله بحران کاهش رشد جمعیتی مطرح شده در دولت احمدی‌نژاد را بررسی کرده است.
جمعیت ایران با آهنگ ١,٣ درصد، در حال افزایش است؛ نرخی که به عقیده برخی، خبر از بحران کاهش رشد جمعیت می‌دهد و این در حالی است که رئیس مؤسسه مطالعات جمعیتی کشور نرخ کنونی را نشان‌دهنده رشد مطلوب جمعیت می‌داند. تقریبا شش سال پیش بود که رئیس‌جمهوری سابق از یک فاجعه جمعیتی در راه خبر داد.
ایران کجای بحران جمعیت ایستاده است؟
اگرچه درحال‌حاضر نرخ رشد جمعیت نسبت به دهه‌های گذشته کند شده؛ اما بحرانی در کار نیست. عباسی ضمن اعلام این نکته به «شرق» می‌گوید تنها نرخ رشد جمعیت نیست که درحال‌حاضر تغییر کرده است، بسیاری از شاخص‌ها مثل نرخ باروری، ساخت سنی، وضعیت سلامت جمعیت، اشتغال، نرخ تورم و... هم در این چند دهه روند سابق خود را ندارد و همه اینها یعنی کشور باید سیاست‌های جمعیتی خود را متناسب با شرایط تغییر دهد.
پیش‌بینی‌های ایران ٣٠میلیونی و رشد منفی جمعیت، پایه علمی ندارند.
به عقیده عباسی‌شوازی، وقتی می‌گوییم آهنگ رشد جمعیت ١,٣ است؛ یعنی ما شاهد رشد جمعیت ایران بوده و هستیم. استادتمام جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران معتقد است مسئولان کشور هم به این نتیجه رسیده‌اند که ما به‌نحوی‌که در سال‌های گذشته اعلام شد، بحران جمعیتی نداریم؛ بااین‌حال با توجه به تحولات جمعیتی بهتر است که مسائل جمعیتی کشور را مدیریت و حل کنیم.
یک درصد رشد جمعیت، ٣درصد رشد اقتصاد
از سیاست‌های جمعیتی کشور چه خبر؟
رئیس مؤسسه مطالعات جمعیتی معتقد است سیاست‌های جمعیتی کشور در راستای حفظ وضعیت کنونی با جهت‌گیری افزایشی است. ما درحال‌حاضر در مرحله تحقیقات گسترده و فرهنگ‌سازی هستیم. وقتی از او درباره اوضاع سیاست‌های جمعیتی کشور می‌پرسیم می‌گوید آموزش‌های جمعیتی تنها به شهرها و دانشگاه‌ها وابسته نیست. در خانه‌های بهداشت روستاها هم آموزش‌هایی برای مردم در نظر گرفته شده است. عباسی به خبرنگار «شرق» می‌گوید تدوین، اصلاح و اجرای سیاست‌های جمعیتی امری بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. حتی بعد از پشت‌سرگذاشتن هفت‌خان ارائه و اعمال، زمان بسیاری لازم است تا اثر سیاست‌های اجراشده روی جامعه مشخص شود. از طرفی بودجه لازم و کافی برای عملی‌کردن سیاست‌های جمعیتی وجود ندارد. اما به‌طورکلی سیاست‌های ابلاغ‌شده کنونی کشور ابعاد گسترده‌ای دارد و فقط مسئله فرزندآوری در آن مطرح نیست. بهبود خدمات بهداشت مادر و کودک، بالندگی و اشتغال جوانان، محیط‌زیست، مدیریت و ساماندهی مهاجرت‌های داخلی و بین‌المللی و... هم از بندهای سیاست‌های کلی جمعیت است که باید به آن توجه کرد.
دانش خانواده به جای تنظیم خانواده، سیاست نادرست جمعیتی
عباسی معتقد است اگرچه محتوای واحد درسی تنظیم خانواده باید متناسب با وضعیت کنونی تغییر می‌کرد اما حذف این واحد درسی سیاستی عجولانه و بی‌نتیجه بود. واحدی درسی که آموزش‌های مفیدی برای دانشجویان داشت و متخصصان رشته‌های جمعیت‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد و... می‌توانستند اطلاعات و آمارهای مفیدی درباره جمعیت در اختیار دانشجویان قرار دهند، یکباره حذف و واحد درسی دیگری جایگزین آن شد. عجیب‌تر آنکه مسئولیت تدریس واحد جدید به استادانی که در حوزه جمعیت‌شناسی تخصصی نداشتند، سپرده شد. تا وقتی هم که اطلاعات درستی به مخاطبان درباره جمعیت ارائه ندهيم، شناخت درستی از مسائل جمعیتی ایجاد نشده و سیاست‌های متناسب با وضعیت جمعیت نیز تدوین و اجرا نمی‌شود.
دیکته‌کردن تعداد فرزندان به جامعه با آزادی فردی‌شان مغایرت دارد
به‌طور متوسط، در استانداردهای جمعیت‌شناسی کنونی، بهتر است هر زن ٢,١ فرزند داشته باشد؛ البته این رقم به این معنا نیست که تمامی جامعه موظف به داشتن دو فرزند باشند. اگرچه متوسط ایده‌آل فرزندآوری حدود دو فرزند است اما باید آگاه باشیم که تعیین تعداد فرزند برای تمام خانواده‌های یک جامعه امکان‌پذیر نیست. محمدجلال عباسی ضمن اعلام این نکته تأکید می‌کند که انتخاب تعداد فرزندان بر عهده خود خانواده و زوجین با توجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی و چارچوب فکری هر خانواده متفاوت است اما درحال‌حاضر، بر مبنای نتایج تحقیقاتی که انجام شده است، تعداد فرزندان ایده‌آل برای هر خانواده ایرانی بین دو تا سه فرزند است.
خانم‌های شاغل و «فرزند بیشتر زندگی بهتر»؟
در شرایطی که زنان امروز جامعه پابه‌پای مردان کار می‌کنند، چگونه می‌توان از آنها انتظار فرزندآوری بیشتر داشت؟ عباسی‌شوازی در پاسخ به این سؤال به «شرق» می‌گوید ١٧ درصد زنان ایرانی به‌صورت رسمی شاغل‌اند. از طرفی امروزه زنان یا بی‌کارند که امنیت اقتصادی برای ازدواج و فرزندآوری ندارند یا شاغل‌اند که شرایط زمانی و رسیدگی فرزندآوری ندارند. تا مادامی که این ناهماهنگی از بین نرود نمی‌توان انتظار رشد چشمگیر جمعیت را داشت. جالب است بدانید در دهه‌های اخیر در میان کشورهای اروپایی، کشورهایی که درصد اشتغال زنان در آنها بالاتر است، فرزندآوری بیشتری دارند. تفکیک جنسیتی که در انجام امور خانه و بیرون خانه در فرهنگ شرقی وجود دارد، مانع دیگری بر سر راه زنان برای فرزندآوری است که باید اصلاح شود.
نظر کاربران
بیشتر از بحران بود