رشد ۱۷ درصدی بودجه وزارت بهداشت

ایران نوشت: رقم کل بودجه سال ۹۶ با ۱۱ درصد رشد نسبت به امسال ، هزار و ۸۴ هزار میلیارد تومان (۱۰۸۴تریلیون تومان) پیش‌بینی شده است که براساس لایحه بودجه وزارت بهداشت از بودجه کل کشور ۶ درصد را به خودش اختصاص داده است.یعنی در مجموع این وزارتخانه کلیدی افزایش ۱۷ درصدی در رشد بودجه اش دارد.

این در حالی است که بودجه این وزارتخانه در سال‌های دوم و سوم اجرای طرح تحول نظام سلامت نسبت به سال اول اجرای آن رشد قابل توجهی نداشته و به دلیل عقب ماندگی بیمه‌ها و تحقق نیافتن کامل قانون ۱۰ درصد هدفمندی یارانه این وزارتخانه را با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌کند. حالا به گفته قائم مقام وزیر بهداشت اعتبارات سازمان بیمه سلامت ایران ۸۲ درصد برای بودجه سال آینده رشد کرده و مجموع بیمه‌های سلامت دولتی ۷۲درصد افزایش داشته‌اند. حالا اگر این اعداد و ارقام را کنار ۸ هزار میلیارد اوراق قرضه قرار دهیم، می‌بینیم این رشد قابل توجه به عقب ماندگی اعتبارات مربوط به بیمه سلامت و سایر بیمه‌ها کمک می‌کند.با دکتر ایرج حریرچی قائم مقام وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره ویژگی‌های کلی لایحه بودجه سال آینده در حوزه سلامت گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در زیر می‌خوانید.

درباره ویژگی‌های کلی لایحه بودجه سال 96 در حوزه سلامت توضیح دهید و بفرمایید سهم وزارت بهداشت از بودجه کل کشور چقدر است؟

منابع بودجه کل کشور و معادل آن یعنی مصارف بودجه کل کشور از 978 هزارمیلیارد تومان در سال 95 به هزار و 84 تریلیون تومان در سال 96 رسیده است که این میزان متضمن 11 درصد رشد است. باید عرض کنم که منابع عمومی دولت با درآمد اختصاصی دولت جمع بودجه عمومی دولت را می‌سازد و جمع این دو به علاوه منابع شرکت‌های دولتی، منابع بودجه کل کشور را می‌سازد.

وزارت بهداشت از بودجه کل کشور در سال95، 5.7 درصد را به خودش اختصاص داد که سال بعد 6 درصد را به خودش اختصاص می‌دهد. علت این است که در مجموع وزارت بهداشت افزایش 17درصدی در رشد بودجه‌اش دارد (در کل اعتبارات هزینه ای) که متضمن 30درصد افزایش اعتبارات هزینه‌ای دانشگاه‌های علوم پزشکی، کاهش 6 درصد اعتبارات هزینه‌ای ردیف‌های ستادی وزارت بهداشت و افزایش 12 درصدی اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های وابسته مانند انتقال خون و... است که درمجموع افزایش 17درصدی را نشان می‌دهد.

نکته مهم این است که امسال بودجه مجموع وزارت بهداشت که عمدتاً در دانشگاه‌های علوم پزشکی متبلور می‌شود نسبت به متوسط رشد بودجه کل کشور از مقداری رشد بیشتر برخوردار است. می‌توان گفت که خوشحالیم روند فعلی افزایش بودجه پیشنهادی دولت تقریباً مشابه بودجه سال 93 به 92 است. در واقع این امیدواری به وجود آمده که عقب افتادگی نسبی که در بودجه سال 94 و 95 وجود داشت و به عبارتی افزایش رشد بودجه وزارت بهداشت در این سال‌ها کمتر از رشد کل بودجه دولت بود و باعث ایجاد مشکلاتی برای وزارت بهداشت شده بود، مقداری جبران می‌شود. همین وضعیت در مورد سازمان بیمه سلامت و اعتبارات مربوط به بیمه‌های دولتی نیز وجود دارد. در بودجه سال 93 نسبت به سال 92، 67درصد بودجه بیمه‌ها افزایش داشت که قسمت قابل توجهی از عقب افتادگی‌ها را جبران کرد ولی در بودجه 94 و 95 بیمه‌ها حاوی رشد 5 الی 8 درصد بودند که مکفی نبود همین وضعیت در مورد سایر بیمه‌های درمانی هم وجود داشت.

ولی خوشبختانه با کار کارشناسی که در بدنه دولت و سازمان برنامه و بودجه انجام شد، جمع اعتبارات سازمان بیمه سلامت ایران 82 درصد برای بودجه سال 96 رشد کرده است و مجموع بیمه‌های سلامت دولتی 72 درصد رشد کرده‌اند که رقم قابل توجهی است و امیدواریم این رقم قسمت قابل توجهی از عقب ماندگی‌های اعتبارات مربوط به بیمه سلامت و سایر بیمه‌ها را جبران کند. اگراین موضوع در کنار 8 هزارمیلیارد اوراق قرضه لحاظ شود و با تدابیر دیگری که با صرفه‌جویی در هزینه‌ها و مدیریت بهتر منابع انجام می‌شود امیدواریم از مشکلات فعلی مالی سازمان بیمه سلامت به میزان قابل توجهی رفع شود.

یعنی با اختصاص این رقم هم عقب ماندگی‌ها جبران می‌شود و هم هزینه‌های سال‌ جاری را تأمین می‌کند؟

8هزار میلیارد اوراق قرضه، قسمت عمده عقب افتادگی‌ها را جبران می‌کند. افزایش رشد نیز قسمتی از عقب افتادگی‌ها را جبران می‌کند ولی بیشتر برای هزینه‌های جاری سال 96 است. البته باید به طرف مدیریت بهتر منابع هم حرکت کنیم.

رقم کل بودجه سال 96 در حوزه سلامت نسبت به سال‌های اول، دوم و سوم اجرای طرح تحول سلامت به مقدار قابل توجهی رشد کرده است؟ یعنی مشابه سال‌های اول اجرای طرح تحول سلامت به سهم بودجه وزارت بهداشت توجه شده است؟

بودجه قابل توجهی که به‌عنوان شاخص در چند دهه گذشته به حوزه سلامت داده شد، در سال 93 بود که هم بودجه عمومی وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه گر دولتی به طرز قابل توجهی افزایش پیدا کرد و هم دو منبع جدید عملیاتی شد. یکی؛منبع 10 درصد هدفمندی یارانه‌ها بود که مصوب قبلی از زمان تصویب قانون برنامه پنجم بود که دولت قبل به آن عمل نمی‌کرد و منبع جدید دوم هم به‌عنوان یک درصد ارزش افزوده اضافه شد. یعنی ما در سال 93 با سه دسته افزایش قابل توجه مواجه بودیم. یک دسته افزایش حدود 35 درصدی وزارت بهداشت و 65 درصدی بیمه‌ها است که برای وزارت بهداشت چند درصدی از متوسط رشد بودجه بیشتر بود و برای بیمه‌ها هم به طرز بسیار معنی‌داری بیشتر بود.دسته دوم، دومنبع هدفمندی و ارزش افزوده بود. دسته سوم از منابع در اختیار دولت بود. مثلاً دولت در انتهای سال 92، برای هدفمندی دو هزار میلیارد اعتبار جداگانه‌ای لحاظ کرد و بودجه سال 93 برای هدفمندی را به 6 هزار و 800 میلیارد رساند.

در سال‌های اولیه اجرای طرح تحول نظام سلامت همه اعتبارات اختصاص داده شده از طریق هدفمندی یارانه‌ها و یک درصد ارزش افزوده وصول شد؟ آیا در بودجه سال آینده هم این اعتبارات به وزارت بهداشت تخصیص داده خواهد شد؟

سال 93 هدفمندی به میزان تقریباً کامل و از یک درصد ارزش افزوده حدود 85 درصد وصول شد. در سال 94 از 4800 میلیارد هدفمندی تفاهمنامه شد که 4250 میلیارد اختصاص یابد ولی فقط 800 میلیارد از این محل حاصل شد و 2586 میلیارد هم از محل مابه التفاوت تخصیص ردیفهای ستادی وزارت بهداشت حاصل شد. برای یک درصد هم سقف 2700 میلیاردی برای سال 94 گذاشته شد که 2434 میلیارد آن تخصیص یافت. برای سال 95 از محل هدفمندی سقف 4000 میلیاردی اعمال شده است که از محل هدفمندی تاکنون تخصیصی حاصل نشده است و کمی بیشتر از 1000 میلیارد از محل مابه التفاوت مذکور تاکنون پرداخت شده است، برای یک درصد هم امسال سقف 4250 میلیاردی داریم که تا 15 آذر 2052 میلیارد آن حاصل شده است. امیدواریم سال بعد(96) 4 هزار و 800 میلیارد هدفمندی با توجه به حصول منابع و حذف غیر نیازمندان از یارانه بگیرها به طور کامل تأمین شود و نیز سقف پیشنهادی لایحه برای یک درصد ارزش افزوده که معادل 5340 میلیارد تومان است به طور کامل حاصل شود.

بالاخره ما با رشد هزینه‌ها مواجه خواهیم شد با این بودجه اولاً مشکلات موجود در اجرای طرح تحول سلامت رفع خواهد شد ثانیاً برنامه‌های وزارت بهداشت تا چه اندازه محقق می‌شود؟

یکی از کارهای مهمی که وزارت بهداشت به‌عنوان تولیت حوزه سلامت انجام می‌دهد کنترل هزینه‌ها است. کنترل هزینه‌ها از دو جهت انجام می‌شود یکی در جهت بهینه کردن هزینه‌ها و دیگری در جهت کاهش هزینه‌ها است. بهینه کردن هزینه‌ها در راستای اقتصاد مقاومتی است. مثلاً اینکه ورود داروی خارجی و تجهیزات و مواد مصرفی خارجی به حداقل برسد و از مشابه ایرانی استفاده شود یا در درمان‌هایی که انجام می‌شود روش‌هایی انتخاب شود که همان تأثیر را دارند ولی منابع کمتری را صرف می‌کنند یعنی با مجموع این اقدام ها باید تلاش شود در کل هزینه‌های سلامت کنترل و از افزایش غیر عادی هزینه‌های سلامت جلوگیری شود. البته این را روشن کنم که تغییر خصوصیات جمعیت، عامل افزایش سن و تغییر انتظارات مردم از حوزه درمان و ورود داروها و تکنولوژی‌های جدید و پرهزینه باعث می‌شود حتی اگر تغییر عمده‌ای هم رخ ندهد 3 الی 7 درصد افزایش بهره‌مندی از اقدام های بهداشتی و درمانی را در نظام سلامت کشور با توجه به روند 20 سال گذشته داشته باشیم که این رقم را به قیمت جاری اگر حساب کنیم بالاخره تأثیرات معنی‌داری در کل هزینه‌های سلامت خواهیم داشت.

شما به افزایش بهره‌مندی مردم از اقدام های بهداشتی و درمانی اشاره کردید این موضوع روی خدماتی که به مردم ارائه می‌شود، تأثیر خواهد گذاشت؟

بله. این افزایش بهره‌مندی در شرایط عادی است اقدام هایی که وزارت بهداشت انجام می‌دهد مثل توسعه پایگاه‌های بهداشتی در حاشیه شهر و شهرها، مراکز بهداشتی و درمانی روستایی یا خانه‌های بهداشت روستایی اینها علاوه بر افزایش ذاتی هزینه‌ها، خودشان هم هزینه دارند. مثلاً در حال حاضر وزارت بهداشت برای بیماری‌های غیر واگیر غربالگری انجام می‌دهد.

با وجود آنکه غربالگری بیماری ها و تشخیص عوامل خطر و بیماری در مراحل اولیه و مقابله با آنها در این مراحل نقش بسیار مهمی در کاهش هزینه‌ها و حفظ منابع در دراز مدت دارد ولی انجام این اقدام ها در زمان فعلی هزینه دارد. درچنین شرایطی افرادی غربال می‌شوند که قندخون و چربی خون بالایی دارند این‌ها هم باید درمان شوند که نیاز به هزینه دارند. به این نکته توجه داشته باشید، گفته می‌شود، 32 درصد رشد اقتصادی 9 کشور صنعتی جهان در قرن بیستم ناشی از اقدام های بهداشتی و درمانی و افزایش سطح سلامت جوامع بوده است. این به چه معنی است؟ با یک مثال این موضوع را روشن می‌کنم.

فرض کنید می‌خواهیم کیفیت آموزش و پرورش را بالا ببریم این امر نیازمند تجهیزات آموزشی، امکانات ورزشی، کلاس و نیز تعدادمعلم و مدرس بیشتر و تحصیلکرده‌تر است. این اقدام ها هزینه‌های آموزش و پرورش را بالا می‌برد اما در عوض جامعه از خروجی چنین نظام آموزشی بهره‌مند می‌شود یعنی دانش‌آموزان باسوادتر و خلاق‌تر و... خواهیم داشت در این شرایط هیچ کسی نمی‌گوید آموزش و پرورش هزینه زائدی انجام داده است مادامی که حرکت ما به سمت دانش‌آموز کاراتر باشد این سرمایه‌گذاری مفید و معنی دار است.

در سلامت هم همین‌طور است. هم‌اکنون میانگین سن بازنشستگی در بیشتر کشورهای اروپایی 65.5 است یعنی هر فردی تا سن 65.5 سال کار می‌کند این به معنی این است که انسانهای بیشتر و سالم تری به‌عنوان مهم‌ترین عامل مولد اقتصادی در دسترس و در خدمت جامعه هستند، این ناشی از هزینه کرد درست در حوزه سلامت است یعنی وقتی امکانات بهداشتی را اضافه و غربالگری و حتی درمان می‌کنیم هر چند هزینه هنگفتی دارد ولی به جامعه نیروی انسانی سالم تری تحویل داده می‌شود به همین خاطر است که بهترین سیستم‌های بهداشتی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه هزینه‌های مربوط به سلامت‌شان را کاهش نداده‌اند. همه این کشورها هزینه‌های سلامت‌شان روبه افزایش است ولی کشورهایی موفقند که این هزینه‌ها را بدرستی در راستای افزایش طول عمر و کیفیت عمر مردم هزینه کنند.

شما به موضوع خیلی مهمی اشاره کردید اینکه وزارت بهداشت در حال تکمیل خانه‌های بهداشت در حاشیه شهرها، مراکز مراقبت سلامت و راه‌اندازی تخت‌های بیمارستانی است و البته حوزه درمان و یارانه دارو هم بحث‌های مهمی هستندبا این ارقام بودجه سال 96 وزارت بهداشت در ادامه راه با موانع مواجه نمی‌شود شما چقدر خوش بین هستید؟

واقعیت این است ما به دو دلیل نسبت به چند ماه آینده و سال آینده خوش بین هستیم.

علت خوش بینی این است که دولت و شخص رئیس جمهوری و مدیران ارشد دولتی و رئیس محترم مجلس و اغلب نمایندگان مجلس شورای اسلامی و از همه بالاتر و مهم‌تر رهبر معظم انقلاب از طرح تحول سلامت و اقدام های وزارت بهداشت حمایت قاطعی می‌کنند. دوم اینکه فضای مالی جدیدی از لحاظ رشد اقتصادی در کشور به وجود آمده است با افزایش درآمدهای نفتی و مالیات فضای مناسبی پیش خواهد آمد و دولت به تعهد اصلی خودش که یکی از آنها بهداشت و درمان است بیشتر از گذشته توجه خواهد کرد. باید ذکر کنم که در همین مقطع دو سطح متفاوت نیاز بودجه‌ای مطرح است. یکی اینکه هزینه‌های مربوط به هر سال را داریم دیگر آنکه نظام بهداشتی و درمانی ما بنا به اظهار اغلب وزیران بهداشت و درمان قبلی و اعضای کمیسیون بهداشت و درمان در مجلس‌های قبلی و فعلی همیشه دچار فشار مضاعفی بوده و ما دچار عقب افتادگی قابل توجه در حوزه بهداشت و درمان بودیم به‌عنوان مثال در تخت بیمارستانی از 22 کشور منطقه رتبه 16 را از لحاظ تعداد تخت بیمارستانی به ازای هر هزار نفر جمعیت داشتیم.

پس ما باید هم هزینه‌های جاری و هم هزینه‌های عمرانی را تأمین کنیم. به‌عنوان مثال در طی چند دهه گذشته تعداد تخت بیمارستانی که کل دولت می‌توانست تحویل دهد 1600 الی 1700 تخت در سال بوده است. این دوره بعد از شروع طرح تحول در یک دوره 3 و نیم ساله وزارت بهداشت تقبل کرده 21 هزار تخت در بیمارستان‌های جدید تحویل دهد که تا حالا بیش از 13 هزار حاصل شده و بقیه هم در چندین ماهه آینده تحویل داده خواهد شد و علاوه بر این 10 هزار تخت در بیمارستان‌های موجود اضافه شده است مثلاً حدود دو هزار و 200 تخت آی سی یو، 865 تخت اتاق تک نفره زایمان تحویل داده شده و هزار تخت روانپزشکی در چند هفته آینده تحویل داده خواهد شد. اینها یک بخش از اقدام های عمرانی و افزایش ظرفیت است همین‌ها قاعدتاً افزایش هزینه‌های جاری و اعتبارات جاری قابل توجهی هم برای اداره تخت‌های بیمارستانی خواهد داشت.

با توجه به اینکه برای بررسی و غربالگری بیماری‌ها نیاز به پژوهش‌هایی است و همین پژوهش‌ها راهبردهایی را در اختیار سیاستگذاران قرار می‌دهند، بودجه‌ای که برای پژوهش در نظر گرفته شده چقدر است؟

واقعیت این است که بودجه پژوهش در کل کشور چه در حوزه بهداشت و درمان و چه خارج از آن دچار مشکل است. یعنی اگر کل اعتبارات دانشگاه‌ها، وزارت بهداشت و خارج وزارت بهداشت و سایر جاها را حساب کنیم چیزی کمتر از 600 میلیارد تومان در سال هزینه تحقیقات در حوزه سلامت است یعنی معادل حدود 150 میلیون دلار. توجه داشته باشید که پژوهش برای تولید و ورود یک داروی جدید به بازار به‌طور متوسط یک میلیارد دلار هزینه دارد. امسال هم بودجه‌های تحقیقاتی اعتبارات مربوط به دانشگاه از 119 میلیارد به 161 میلیارد رسیده که متضمن رشد 35 درصدی است و ردیف‌های ستادی از 114 میلیارد به 151 میلیارد رسیده که متضمن رشد 33درصدی است. البته باید یک و نیم درصد از درآمد ناخالص ملی را به بخش تحقیق اختصاص دهیم ولی هنوز راه قابل توجهی داریم که به آن برسیم. البته قابل تذکر است که در کشور‌های پیشرفته دنیا از منابع دولتی بودجه پژوهش حاصل نمی‌شود بلکه بخش خصوصی نقش بسیار مهم تری دارد.

برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در بررسی کل بودجه اعلام کردند که حوزه سلامت به اولویت سوم و چهارم دولت تنزل پیدا کرده به اعتقاد شما این به معنای کاهش بودجه سلامت در سال96است؟

واقعیت این است که در دوره‌های مختلف ارقام متفاوتی برای اولویت وزارت بهداشت و درمان ذکر می‌شود. اما واقعیت این است که این ارقام معادل واحدهای کمی نیست بلکه معیارهای کیفی و محاوره‌ای است. آنچه ما عملکرد دولت را می‌بینیم ریاست محترم جمهوری وقتی از دستاوردهای دولت می‌گویند تقریباً نادر است بیش از دو مورد را ذکر کنند و در یکی از آنها به طرح تحول سلامت و اقدام های بهداشتی و درمانی اشاره نکنند. تلقی ما این است که دولت و شخص رئیس جمهوری و مدیران ارشد دولت اولویت بالایی برای سلامت مردم قائل هستند ولی هم رقابت در بین دستگاه‌ها وجود دارد هم اینکه مشکلات دیگری هم پیش می‌آید مثلاً کاهش درآمد نفت. موقعی طرح تحول شروع شد که درآمد نفت بشکه‌ای بیش از 120 دلار بود ولی در هنگام اجرای طرح تحول قیمت نفت به حدود25 تا 30 درصد قبل کاهش پیدا کرد. باید توجه کنیم که کمتر کشوری توانسته است در دوران بحران اقتصادی، رکود و تحریم بتواند ارتقای قابل توجهی در حوزه سلامت حاصل کند و موفقیت جمهوری اسلامی ایران در این زمینه نشانگر تعهد مدیران ارشد دولتی و همت مدیران و کارکنان بخش بهداشت و درمان است.

درمورد کسری بیمه‌ها راه حل شخص رئیس جمهوری برای این موضوع چه بوده است.با توجه به اختلاف دو وزیر بهداشت و رفاه برای اینکه این وزیران پای میز مذاکره بنشینند و چاره‌جویی کنند راه حلی اندیشیده شده است؟

نمی شود گفت اختلاف وجود دارد. شخص رئیس جمهوری در برخی جلسات شرکت کردند و درحال حاضر به گروهی متشکل از وزیران و اعضای هیأت دولت دستور دادند که این مسأله را بررسی می‌کنند مثل اوراق قرضه‌ای که در بودجه در نظر گرفتند. بزرگ‌ترین طرح اجتماعی دولت به قول وزیر رفاه مشارکت، همدلی و همکار مدیران ارشد را نیاز دارد. امیدواریم با همدلی و همزبانی بتوانیم هم عقب افتادگی‌های موجود در حوزه سلامت را جبران کنیم و هم در تراز ملت شریف و فرهیخته ایران خدمات بهداشتی درمانی را ارائه کنیم.