ارزیابی متفاوت آمریکا و روسیه از دستور روحانی
پس از دستور هسته‌ای رئیس‌جمهوری ایران به وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی مبنی بر واکنش مناسب به نقض برجام و تولید سوخت هسته‌ای برای پیشران‌های دریایی، فدراسیون روسیه و ایالات‌متحده آمریکا ارزیابی متفاوتی درباره این دستور ارائه کردند.
با این حال، تولید واحدهای سوختی با غنای بالا که در این پیشران‌ها به‌کار گرفته می‌شود، بر خلاف توافق هسته‌ای است. از سوی دیگر، علی اکبر ولایتی نیز گفته است که دستور رئیس‌جمهوری اولین قدم ایران در پاسخگویی به نقض برجام از سوی آمریکایی‌ها بود ولی قطعا آخرین آن نخواهد بود.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، روز سه‌شنبه (۱۳دسامبر/ ۲۳ آذر) در راستای آنچه «اهمال، تعلل و نقض برجام از سوی آمریکا» نامیده و نیز همچنین «اقدام کنگره آمریکا درتمدید ۱۰ساله قانون تحریم‌های ایران»، در دو نامه جداگانه به محمدجواد ظریف و علی‌اکبر صالحی، دستور داده است تا اقدامات متقابلی انجام شود. روحانی در نامه خود به وزیر امور خارجه، تمدید تحریم‌های یادشده را نقض برجام توصیف کرد و از او خواسته است که در اجرای مصوبات شورای‌عالی امنیت ملی و هیات نظارت بر اجرای برجام نسبت به اجرای «مراحل پیش‌بینی شده در برجام برای رسیدگی به موارد نقض» اقدام کند. حسن روحانی در نامه دوم خود که خطاب به علی‌اکبر صالحی نوشته، به سازمان انرژی اتمی «دستور» داده است که برای طراحی و ساخت پیشران (موتور محرکه) هسته‌ای «جهت بهره‌گیری در حوزه حمل‌ونقل دریایی و نیز مطالعه و طراحی «تولید سوخت» مصرفی پیشران هسته‌ای اقدام کند.برخی در داخل ایران معتقدند که این دستورات غنی‌سازی تا ۵۰ درصدی را به‌دنبال خود خواهد داشت و واکنشی قاطع به اقدام آمریکا در تمدید تحریم‌ها بوده است. همزمان، یک منبع آگاه در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در گفت‌وگو با خبرگزاری
فارس درخصوص «تولید سوخت» مصرفی پیشران هسته‌ای ابراز کرد: «تولید سوخت پیشران هسته‌ای لزوما نیاز به غنی‌سازی اورانیوم تا ۵۰ درصد ندارد.»
قانون تحریم ایران (Iran Sanction Act) یا ISA نام طرح پیشنهادی سناتور آلفونسو داماتو در مجلس سنای آمریکا است که در سال ۱۹۹۶ با هدف تحریم بخش انرژی و صنعت نفت ایران به تصویب و به امضای رئیس‌جمهوری وقت بیل کلینتون رسیده است. این قانون ماه گذشته در مجالس نمایندگان و سنای آمریکا با اکثریت آرا تمدید شد و احتمالا با امضای رئیس‌جمهوری آمریکا مجددا به قانون تبدیل خواهد شد.
واکنش آمریکا
جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید روز سه‌شنبه به دستور حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، درخصوص ساخت کشتی با سوخت هسته‌ای واکنش نشان داده و گفته است این تصمیم تهران نقض توافق هسته‌ای با شش قدرت جهانی، برجام نیست. به گزارش خبرگزاری رویترز، جاش ارنست گفته است: «آنچه را که ایرانی‌ها اعلام کرده‌اند نقض توافق بین‌المللی که در راستای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته به‌دست آمد، نیست.» در همین زمینه جان کربی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز گفته است که واشنگتن به توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ارزیابی پایبندی ایران به توافق هسته‌ای اطمینان دارد. کربی با اشاره به دستور حسن روحانی اضافه کرده است: «خیلی چیز‌ها را در این خصوص ما نمی‌دانیم؛ اما دستیابی به توانایی نیروی محرکه هسته‌ای دریایی نیازمند تعهدات بزرگی برای کشور است و ممکن است چند دهه طول بکشد.»
این بازرسی‌ها سخت‌ترین رژیم بازرسی‌هاست که تاکنون در یک توافق تعیین شده و آژانس قادر است تا این بازرسی‌ها را به درستی انجام دهد. بنابراین ما باید صبر کنیم تا ببینیم این تصمیم (ایران) به چه معنی است. ما جزئیاتی درباره آن نداریم و نمی‌توانیم قضاوت دقیقی درباره آن داشته باشیم
تلاش برای ساخت کشتی‌های هسته‌ای
همزمان یک مقام سابق شورای امنیت ملی آمریکا نیز گفت اقدام ایران برای بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای در کشتی‌های خود منوط به اینکه چه نوع سوختی مورد استفاده قرار گیرد، نقض برجام نیست. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری «آسوشیتدپرس» دیوید مورتلاک، سرپرست پیشین امور اقتصاد و بین‌الملل در شورای امنیت ملی کاخ سفید در این باره گفت: «به نظر می‌آید طبق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، اقدام ایران برای ساخت کشتی‌های هسته‌ای منوط به اینکه چه نوع سوختی در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، ممکن باشد.
او تاکید کرد: «به‌طور اساسی مادام که فعالیت اتمی به روشی خاص صورت گیرد و به علاوه شفاف باشد و از خطوط قرمز عبور نکند، توافق هسته‌ای مانع از انجام چنین موردی نمی‌شود.» روحانی در نامه خود مشخص نکرده است که استفاده این کشور از این کشتی‌های هسته‌ای چیست. هر چند این تکنولوژی عمدتا در استفاده‌های نظامی از جمله زیر دریایی‌ها و ناوهای هواپیمابرکاربرد دارد.
واکنش روسیه
در همین حال، یک سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه گفته است، آنچه رئیس‌جمهوری ایران دستور داده بیشتر درباره استفاده از فناوری هسته‌ای در عرصه دریایی است و نه غنی‌سازی با غلظت بالاتر بنابراین چنین اقدامی ناقض توافق هسته‌ای نخواهد بود. به گزارش خبرگزاری «ریانووستی»، روسیه به‌عنوان یکی از اعضای گروه ۵+۱ از زبان یکی از مقام‌های وزارت خارجه خود گفته است: «اما اگر بخواهیم به‌صورت مشخص صحبت کنیم، ساخت واحدهای پیشران ناقض این توافق نیست. با این حال، تولید واحدهای سوختی با غنای بالا که در این پیشران‌ها به کار گرفته می‌شود، بر خلاف توافق هسته‌ای است.»
اولین قدم ایران
همچنین رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک گفت این اقدام آمریکایی‌ها قطعا براساس موازین حقوقی، نقض برجام محسوب می‌شود و البته در قرارداد برجام جای شکایت هم برای ما یا هر طرف دیگری دیده شده و ما نیز قطعا اقدامات لازم را انجام خواهیم داد. به گزارش «انتخاب» دبیرکل مجمع جهانی بیداری اسلامی گفت: «دستور رئیس‌جمهوری به آقایان ظریف و صالحی اولین قدم ایران در پاسخگویی به نقض برجام از سوی آمریکایی‌ها بود ولی قطعا آخرین آن نخواهد بود.»
علی‌اکبر ولایتی، در نشست خبری دهمین اجلاس شورای‌عالی مجمع جهانی بیداری اسلامی که صبح دیروز (چهارشنبه) برگزار شد، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه نظرتان درخصوص دستور اخیر رئیس‌جمهوری به آقایان ظریف و صالحی مبنی بر انجام اقدامات لازم در پاسخ به نقض برجام آمریکا چیست، گفت: «ایران براساس ضوابط بین‌المللی در گفت‌وگوهای هسته‌ای شرکت کرد و براساس آنچه در برجام آمده، قرار بود ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را برای مدت مشخصی، محدود کند و طرف مقابل هم که در راس آنها آمریکا است، قرار بود تحریم‌های از پیش وضع شده علیه ایران را ملغی کند و مانع از تداوم تحریم‌ها یا وضع تحریم‌های جدید علیه ایران شود.» ولایتی با بیان اینکه فرق ایران با دیگر کشورها این است که زیر بار تحریم آمریکایی‌ها نخواهند رفت، ابراز کرد: «آمریکایی‌ها بدانند که در پایان کار آنها ضرر خواهند کرد و این اقدام رئیس‌جمهوری اولین قدم ما است؛ ولی آخرین قدم ما نخواهد بود.»
در صورتی که اقدام آمریکا نقض برجام باشد و دستور هسته‌ای رئیس‌جمهوری ایران ناظر بر این اقدام، کارشناسان معتقدند باید ابتدا به مفاد برجام رجوع کرد. بندهای ۳۶ و ۳۷ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ناظر بر سازو کار حل‌وفصل اختلافات احتمالی درباره اجرای برجام است. براساس این بندها چنانچه جمهوری اسلامی معتقد باشد که هر یک یا کلیه اعضای گروه ۵+۱ تعهدات خود را طبق برجام رعایت نکرده‌اند، ایران می‌تواند موضوع را برای حل‌وفصل به کمیسیون مشترک ارجاع دهد. به همین ترتیب چنانچه هر یک از اعضای گروه ۵+۱ نیز نسبت به عدم رعایت تعهدات ایران معترض باشند، می‌توانند اقدام مشابه انجام دهند کمیسیون مشترک ۱۵ روز فرصت دارد تا موضوع را فیصله دهد؛ مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. چنانچه اختلافات حل‌وفصل شوند موضوع به وزرای خارجه ارجاع می‌شود و وزیران ۱۵ روز فرصت دارند، موضوع را فیصله دهند؛ مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود.
پس از این مرحله عضو شاکی یا عضوی که اجرای تعهداتش زیر سوال بوده، می‌تواند درخواست کند تا موضوع توسط یک هیات مشورتی که متشکل از ۳ عضو خواهد بود بررسی شود. هیات مشورتی باید نظریه غیرالزام‌آوری را ظرف ۱۵ روز ارائه کند. چنانچه موضوع فیصله نیابد و شاکی معتقد باشد که موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» است، آن طرف می‌تواند موضوع را به‌عنوان مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود قلمداد کند یا به شورای امنیت سازمان ملل شکایت برد.
ارسال نظر