پاشنه آشیل پیشگیری و کنترل ایدز

روزنامه ایران: آخرین آ‌مارهای رسمی وزارت بهداشت تا خرداد سال ۹۵ نشان می‌دهد که تاکنون بیش از ۳۲ هزار و ۶۷۰ فرد مبتلا به این ویروس در کشور شناسایی شده‌اند که حدود ۱۶ درصد مبتلایان را زنان و ۸۴ درصدشان را مردان تشکیل می‌دهند. از بین کل این مبتلایان حدود ۷ هزار نفر فوت کرده و حدود ۹ هزار نفر وارد فاز بیماری شده‌اند.

البته بنا به اعلام اداره ایدز وزارت بهداشت در موارد جدید ابتلا در یک سال گذشته ۳۹ درصد از طریق اعتیاد تزریقی، ۴۱ درصد از طریق روابط جنسی و بالای ۳ درصد از مادر به فرزند منتقل می‌شود که ۶۶ درصد مرد و ۳۴ درصد زن هستند. این عدد و ارقام آمارهای رسمی است که شمار مبتلایان را برحسب تعداد مراجعه‌کنندگان برای تشخیص اچ آی‌وی محاسبه کرده‌اند.

عده‌ای از کارشناسان حوزه آسیب‌های اجتماعی و صاحبنظران معتقدند آمار مبتلا به اچ آی وی در کشور واقعی نیست و آمارهای واقعی ابتلا به این ویروس سه برابر آمارهای رسمی است. کارشناسان و متخصصان بیماری‌های عفونی براساس فرمول سازمان بهداشت جهانی تعداد واقعی مبتلایان به ویروس ایدز در ایران را بین 100 تا 120 هزار نفر تخمین می‌زنند و معتقدند که بیش از 70 هزار فرد مبتلا و ناقل ویروس ایدز در کشور از بیماری خود مطلع نیستند و عامل انتقال این عفونت به دیگران محسوب می‌شوند.

تخمین زده می‌شود در سال 2015 حدود 37 میلیون نفر در جهان با ویروس اچ آی وی زندگی می‌کنند افرادی هم که به‌تازگی مبتلا به این ویروس تشخیص داده شده‌اند 2.1 میلیون نفر در سال بوده است که از این تعداد 1.8 میلیون نفرشان از بین رفته‌اند.

افزایش 10برابری آمار انتقال اچ‌آی‌وی از طریق آمیزشی

«ایدز» یا طاعون قرن بیست و یکم بیش از هر بیماری دیگری روی سلامت اثر گذاشته است. راه‌های انتقال ویروس اچ آی وی هر چند بسیار محدود است اما این ویروس به آسانی از طریق تماس جنسی، اعتیاد و تزریق مشترک، انتقال از خون و فرآورده‌های خونی و مادر مبتلا به ایدز انتقال می‌یابد. بنا به این دلیل به صفر رساندن موارد جدید ابتلا به اچ آی وی تا سال 2030 به عنوان یکی از اهداف توسعه جهانی مطرح شده است.

آنطور که صاحبنظران حوزه کنترل و پیشگیری از ایدز می‌گویند به صفر رساندن موارد جدید ابتلا یک آرزو و هدف بدون پشتوانه نیست یعنی 15سال زمان لازم داریم که اچ آی وی از حالت تهدید خارج شود. اما وضعیت ایران برخلاف این روند است هرچند ایران توانسته سهم انتقال این ویروس را در مصرف‌کنندگان تزریقی مواد مهار کند اما موج جدید آن یعنی انتقال ویروس اچ آی وی از طریق تماس جنسی نگران‌کننده شده است.

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز به این مسأله اذعان دارد. او زمانی که در دومین نشست فنی و مشورتی رکن منطقه‌ای صندوق جهانی ایدز، سل و مالاریا شرکت کرده بود به رشد 10 درصدی تعداد مبتلایان به ویروس ایدز در کشور در طول یک سال اشاره کرد و گفت که الگوی ابتلا به این ویروس به سمت ارتباطات جنسی پرخطر رفته به طوری که در یک سال گذشته فراوانی مراجعه به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری 8 برابر و تعداد آزمایش‌های انجام شده 4 برابر و افراد زیرپوشش درمان ضد ویروسی 2 برابر شده است.

از سوی دیگر دکتر مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران پیش از این در گفت‌و‌گو با «ایران» گفته بود، 99.9 درصد مراجعه‌کنندگان به مرکز تحقیقات ایدز بیمارستان امام خمینی(ره) از طریق تماس جنسی آلوده شده‌اند: «پیش از این آمار انتقال اچ آی وی از طریق آمیزشی بسیار کمتر بود اما الان افزایش 10 برابری داشته است.» رئیس سابق اداره ایدز وزارت بهداشت نیز در مصاحبه‌ای درباره موج سوم ایدز اعلام کرده بود در مورد معتادان می‌توان به سراغ شناسایی رفت اما نمی‌توانیم رفتارهای پرخطر جنسی را شناسایی کنیم.

«میشل سیدیبه» معاون دبیر کل سازمان ملل متحد هم آمارهای قابل توجهی را در رابطه با تعداد مبتلایان به اچ آی وی در دنیا اعلام می‌کند: «امروز ما با جهانی مواجه هستیم که در آن 78 میلیون مردم با ویروس اچ آی وی زندگی می‌کنند، به یاد داشته باشیم که 35 میلیون از افرادی که در اثر ایدز فوت کرده‌اند جزو نخستین مبتلایان به اچ‌آی‌وی گزارش شده‌اند.»

سازمان بهداشت جهانی همزمان با آغاز روز جهانی ایدز (یک دسامبر- 10 آذر) دستورالعمل جدیدی را منتشر کرده و در آن کشورها را برای ترویج تست «خود معرف اچ‌آی‌وی» و توانمندسازی بیشتر مردم برای انجام آزمایش اچ‌آی‌وی تشویق کرده است. WHO همچنین یک برنامه جدیدی را به نام گزارش «پیشرفت اچ آی وی» به مفهوم آزمایش و درمان برای همه، راه‌اندازی کرده است. این گزارش نشان می‌دهد که بیش از 18 میلیون نفر مبتلا به اچ‌ای‌وی به درمان این بیماری دسترسی دارند اما هنوز بسیار دیگری از مبتلایان به این ویروس تشخیص داده نشده‌اند و در نتیجه خارج از دایره درمان قرار گرفته‌اند.

اجرای برنامه 90-90-90

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده کشورها متعهد هستند تا سال 2030 استراتژی سریع پیشگیرانه را بر پایه برنامه 90-90-90 پیاده کنند. یعنی 90 درصد افراد مبتلا به ایدز درباره وضعیت بیماری خود آگاهی داشته باشند، 90 درصد افراد مبتلا به درمان دسترسی پیدا کنند و در بدن 90 درصد مبتلایانی که در حال درمان هستند، تا سال 2020 نتوان ویروس اچ‌ آی‌ وی را شناسایی کرد. سازمان ملل متحد درباره ایدز عقیده دارد، اجرای موفقیت‌آمیز این برنامه می‌تواند تا سال 2030، از 28 میلیون مورد جدید ابتلا و 21 میلیون مرگ بر اثر این بیماری جلوگیری کند.

بر همین اساس و به دنبال پیوستن ایران به برنامه «استراتژی سریع پیشگیرانه 90-90-90» قرار است، وزارت بهداشت تا سال 2020 کاهش مخاطرات ناشی از ویروس اچ آی وی، شناسایی بیشتر مبتلایان به ویروس، افزایش سطح درمان بیماران تا حد 90 درصد و همچنین افزایش اثربخشی درمان روی بیماران و کاهش انتقال ویروس به افراد سالم جامعه را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد یعنی تا 4 سال آینده باید حدود 70 درصد مواردی که هنوز شناسایی نشده‌اند تشخیص و تحت درمان قرار بگیرند.هرچند که رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت معتقد است، رسیدن به چنین هدفی و شناسایی موارد جدید ابتلا به ایدز امکانپذیر نیست و باید تعداد مراکز مشاوره، پایگاه‌های مشاوره و مراکز ارتقای سلامت زنان آسیب‌پذیر را افزایش دهیم و برای کنترل و پیشگیری از اچ آی وی و ایدز اعتبار و بودجه زیادی در نظر بگیریم.

پیش از این مینو محرز به روزنامه ایران گفته بود، در سراسر ایران حدود 100 مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری داریم که مشاوره و تست اچ آی وی رایگان برای افراد ارائه می‌دهند اما با این حال هیچ کسی حتی این مراکز را نمی‌شناسد و درباره این مراکز هم تبلیغ نشده است.

قرار است، وزارت بهداشت سیستمی را به نام «PIT» راه‌اندازی کند. درمانگرها از طریق این سیستم با جوانان صحبت می‌کنند و چنانچه «‌پُر ریسک» باشند برای انجام آزمایش اچ آی وی تشویق می‌شوند. بنا به گزارش کمیته کشوری ایدز، مراکز بهداشتی - درمانی خاصی برای بیماران مبتلا به اچ آی وی وجود دارد که به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری معروف هستند.