لطفا درب «تهران» را ببندید

غلامرضا انصاری، عضو شورای شهر تهران در آرمان امروز نوشت: آلودگی هوا تغییر در ویژگی‌های طبیعی جو بر اثر مواد شیمیایی، غبار یا عامل‌های زیست‌شناختی است. جو یا اتمسفر سامانه گازیِ طبیعیِ پویا و پیچیده‌ای‌ است که زندگی در سیاره زمین به آن وابسته‌ است.

تحلیل ‌رفتن لایه ازنِ استراتوسفر به دلیل آلودگی هوا، دیرزمانی‌ است که خطری برای تندرستی مردمان و نیز زیست‌ بوم‌های زمین شناخته می‌شود. آلودگی هوا در قالب طبیعی و مصنوعی بروز می‌کند. آلودگی‌های مصنوعی عمدتا ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانه‌هاست. آلودگی هوای طبیعی هم در فصل سرما در قالب وارونگی دما بروز می‌کند. در کشور ما هر ساله با بروز این پدیده مسئولان به یاد وضعیت بحرانی هوای پایتخت و دیگر کلانشهرهای می‌افتند، اما این نگرانی‌ها چندان دوامی نداشته و به فراموشی سپرده می‌شود.

در دهه اخیر مدیریت شهری برای مدیریت آلودگی هوا با بی برنامگی زیرساخت‌های کلانشهر تهران را به ورطه نابودی کشانده است. قطعا امروزه در شهرهای توسعه یافته شعار محیط‌زیستی برای مدیریت آلودگی هوا مبنی بر«شهر در بسته»،«خدمات در بسته» و «تردد حداقلی» است. در دهه‌ها گذشته آلودگی هوا در شهرهای ژنو، اتریش، لندن و پاریس یکی از معضلات اساسی بود، اما امروزه به دلیل اعمال سیاست‌ها و برنامه‌های کارآمد و کارشناسی شده این شهرها جزو پاک‌ترین شهرهای دنیا محسوب می‌شوند. در ابتدا مدیریت شهری با توسل به خدمات در بسته و تردد حداقلی توانستند از شدت تاثیر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان بکاهند. در مرحله بعد در آن کشورها با توسعه سیستم حمل و نقل شهری و به ویژه مترو و توسعه زیرساخت‌های شهری توانستند به حل معضل آلودگی هوا بپردازند.

در ضمن به کارگیری خودروهای برقی در سیستم حمل و نقل عمومی نیز از دیگر اقدامات ثمربخش برای کاهش شدت آلودگی هوا در این شهرها محسوب می‌شود. در ضمن اعمال سختگیری‌ها برای تردد خودروهای تک سرنشین به نسبت باعث کاهش تردد شده است. از دیگر اقدامات انجام شده می‌توان به تجهیز و ایجاد سیستم حمل و نقل عمومی به شعاع ۵۰۰ متر درهر نقطه شهر اشاره کرد. این در حالی است که در یک دهه اخیر در کشور ما اقدام اساسی برای کاهش شدت آلودگی هوا انجام نشده است و اغلب شاهد گسترش شبکه آزاد راه‌ها، اتوبان‌ها، تونل‌ها و دو طبقه شدن پل‌ها بوده ایم. این گونه اقدامات نه تنها توسعه شبکه حمل و نقل را به دنبال نداشته است، بلکه موجب هجوم خودروهای شخصی، تشدید معضل ترافیک و آلودگی هوا در شهرها شده است.

امروزه در شهرهای توسعه یافته شاهد زیرساخت‌های مجهز با ظرفیت مناسب هستیم. برای مثال در شهرهای توسعه یافته بسیاری از خدمات فنی، خدمات خودرویی و خدمات حمل و نقل همچون مراکز پمپ بنزین، تعمیرگاه‌ها و کارواش‌ها از طریق زیرساخت‌های شهری به ارائه خدمات می‌پردازند. با این تفاسیر در کشور ما هنوز چنین اقداماتی انجام نشده است. در یک دهه اخیر با بررسی عملکرد دولت نهم و دهم و نحوه رفتار با مسائل که اغلب به شیوه شعاری و با برخوردهای غیر اصولی و غیر منطقی در همه سطوح کشور و مدیریت شهری جاری و ساری بود می‌توان یکی از دلایل عدم موفقیت در چگونگی حل وفصل معضل آلودگی هوا را این چنین رفتارهای غیر اصولی دانست.

چون در کنار آن برخی از دلواپسانی که حیات سیاسی خود را در عدم حضور اجتماعی، عدم حضور گروه‌های شناسنامه دار سیاسی و شخصیت‌های شناخته شده سیاسی جست و جو می‌کردند با سردادن شعار غیرسیاسی در مدیریت‌های شهری اقدامات در این زمینه را به سمت بی برنامگی سوق دادند. با بررسی عملکرد شورای شهر تهران و شهرداری تهران در مقوله آلودگی هوا می‌توان گفت هیچ یک از این دو نهاد برنامه جامع و مشخصی در دستور کار ندارند. گروه‌ها با پشتوانه علمی هم تاکنون اقدام خاصی در دوره‌های دوم و سوم شورا انجام نداده اند. همگان باید بدانند که مدیریت شهری یک مدیریت اجتماعی - فرهنگی است.

امروزه آلودگی هوا در کشور ما به یک معضل جدی تبدیل شده است. داشتن یک برنامه مدون و استراتژی مشخص می‌تواند این معضل را در قالب یک برنامه میان مدت حل و فصل کند. قطعا در کلانشهری همچون تهران هیچ نیازی به تراکم فروشی وجود ندارد. در اصل تراکم فروشی به دلیل ضعف و بی برنامگی مدیریتی بروز می‌کند. باید با شیوه‌های مدیریت، پیشگیری و برنامه‌ریزی پایدار به ارتقای کیفیت خدمات پرداخت و از سوی دیگر به ارتقای کمیت اقدامات انجام شده توجه داشت. این‌گونه اقدامات می‌تواند بهره برداری را در تمام سطوح شهری افزایش و کاهش هزینه‌ها در حوزه‌های مختلف را در پی داشته باشد. بنابراین می‌توان با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها، مطبوعات، به‌کارگیری شخصیت‌های علمی و عملکرد کارشناسی شده و ‌همکاری شورا و شهرداری بستر مداخله منطقی و شناسایی مسائل مربوط به مدیریت شهری را در دستور کار قرار داد.

امید است شوراهای آینده شوراهای برنامه محور و مدیریت‌های شهری هم مبتنی بر استراتژی و برنامه میان مدت و بلند مدت باشد تا بتوانند کار‌ها را به شکل استاندارد، کارشناسی شده و همه جانبه پیش ببرند. مدیریت شهری در مساله حل معضل آلودگی هوا نیز باید در قالب برنامه میان مدت به رفع این بحران زیست محیطی بپردازد. در دولت تدبیر و امید نیز لایحه‌های مربوط به شوراها با موضوع مدیریت یکپارچه شهری و درآمدهای پایداری شهری به مجلس واگذار شده است. درضمن برگزاری انتخابات هدفمند با حضور چهره‌های شاخص و با تجربه می‌تواند در رفع مشکلات موجود در زمینه مدیریت شهری تاثیرگذار باشد.