عملیات آزادسازی پایتخت خودخوانده داعش

روز گذشته و درست سه هفته پس از آغاز عملیات آزادسازی موصل به‌وسيله ارتش عراق، این‌بار نیروهای دموکراتیک سوری از آغاز عملیات بازپس‌گیری رقه، پایتخت خودخوانده داعش در سوریه خبر داده‌اند.

روزنامه شرق: روز گذشته و درست سه هفته پس از آغاز عملیات آزادسازی موصل به‌وسيله ارتش عراق، این‌بار نیروهای دموکراتیک سوری از آغاز عملیات بازپس‌گیری رقه، پایتخت خودخوانده داعش در سوریه خبر داده‌اند؛ عملیاتی که درست مانند نمونه مشابه آن در عراق، با پشتیبانی هوایی جنگنده‌های ایالات متحده همراه خواهد بود.

این البته تنها نقطه اشتراک این دو عملیات نیست. اگر نبرد موصل به اختلافات بغداد و آنکارا درباره حضور نیروهای ترک در خاک عراق ابعاد تازه‌ای بخشیده بود، این‌بار نیز نیروهای دموکراتیک سوری، ائتلافی از نیروهای کُرد، عرب و مسیحی با این امید عملیات آزادسازی رقه را آغاز کرده‌اند که شاهد مداخله ترکیه در امور داخلی سوریه نباشند. این دست‌کم ادعای یکی از فرماندهان نیروهای دموکراتیک سوری است که روز گذشته ضمن قرائت اعلامیه آغاز عملیات «خشم فرات»، خاطرنشان كرده بود كه این شهر باید به دست فرزندانش آزاد شود.

این بیانیه که خبر از مشارکت حدود ٣٠ هزار شورشی کُرد، عرب و مسیحی در عملیات آزادسازی رقه می‌داد، در شرایطی روز گذشته در کنفرانسی مطبوعاتی در عین عیسی در ٣٥کیلومتری شمال رقه به اطلاع عموم رسید که هم‌زمان نیروهای عراقی تحت حمایت آمریکا با ورود به حاشیه شرقی دیگر پایتخت داعش؛ یعنی موصل، به‌شدت مترصد پیشروی عمیق‌تر در آخرین پایگاه شهری باقی‌مانده برای این گروه تروریستی در عراق هستند؛ تحولی که با نظر به اظهارات روز گذشته ژان-ایو لودریان، وزیر دفاع فرانسه، مبنی بر لزوم پیشبرد هم‌زمان دو عملیات برای هرچه متزلزل‌تركردن صفوف داعش، شائبه هماهنگی دو کارزار را به ذهن متبادر می‌کند.

با تمام این اوصاف، مقامات کرد اعلام کرده‌اند هیچ‌گونه هماهنگی با نیروهای عراقی در میان نبوده و هم‌زمانی این دو کارزار، صرفا نتیجه یک زمان‌بندی تصادفی است.

بخش اعظم ائتلاف نیروهای دموکراتیک سوری متشکل از مبارزان کرد سوری یا همان یگان‌های مدافع خلق است که از سوی ایالات متحده به‌عنوان مؤثرترین نیروی زمینی در مبارزه با داعش قلمداد می‌شوند؛ اما در مقابل ی‌پ‌گ از منظر ترکیه سازمانی تروریستی است که پیوند عمیق کادری و سازمانی با حزب کارگران کردستان یا «پ‌ک‌ک» دارد.

در نتیجه جای تعجب نیست که مقامات ترک، ازجمله رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری آن کشور، پیش‌تر بارها تأکید کرده‌اند نقش کردها در عملیات آزادسازی رقه را به‌هیچ‌عنوان برنمی‌تابند؛ به‌طوری‌که همین هفته گذشته وزیر دفاع ترکیه پیشنهاد داده بود نیروهای شورشی تحت حمایت آنکارا می‌توانند بدیلی برای کردها در کارزار رقه باشند. این پیشنهاد نه‌تنها با مخالفت شدید مقامات کردستان سوریه روبه‌رو شد؛ بلکه سبب شد تا آمریکا نیز باری دیگر بر نقش عمده و کتمان‌ناپذیر یگان‌های مدافع خلق در نبرد رقه تأکید کند؛ اما واکنش‌ها به مواضع آنکارا در همین سطح باقی نماند.

برخی مقامات نیروهای دموکراتیک سوری اعلام کرده‌اند با ایالات متحده به توافقی دست یافته‌اند که مانع از مداخله ترکیه در عملیات رقه خواهد شد. تلال سلو، سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوری، روز گذشته در گفت‌وگویی با خبرگزاری فرانسه از توافق قطعی با نیروهای ائتلاف بین‌المللی به سرکردگی آمریکا خبر داده بود که ضمانت می‌دهد ارتش ترکیه یا هر گروه مسلح دیگری که با آنکارا متحد است، اجازه مشارکت در نبرد رقه را نخواهد یافت.

این سخنگو ضمن اشاره به دریافت تسلیحات و تجهیزات جدید نظامی، ازجمله موشک‌های ضدتانک از نیروهای ائتلاف، خاطرنشان كرده بود عملیات رقه از شنبه شب آغاز شده و شامل دو مرحله خواهد بود: آزادسازی حومه رقه و سپس تسلط کامل بر شهر؛ مراحلی که تحقق کامل آنها به گفته این مقام کرد دشوار و زمان‌بر خواهد بود؛ چراکه تروریست‌های داعش به‌خوبی می‌دانند ازدست‌دادن رقه به معنای پایان کار آنان در سوریه است.

دراین‌میان، اگر تروریست‌ها به‌خوبی از اهمیت حفظ پایتخت خودخوانده خود در سوریه آگاه باشند، مقامات ائتلاف نیز به‌درستی می‌دانند بیرون‌راندن داعش از رقه متضمن چالش‌های سیاسی جدی‌تری در قیاس با عملیات مشابه در موصل خواهد بود. برخلاف عراق که نیروهای ائتلاف در هماهنگی کامل با دولت مرکزی آن هستند، پیروزی در نبرد رقه نیازمند اتکای ایالات متحده و متحدان بین‌المللی آن بر مجموعه رنگارنگ از گروه‌های اپوزیسیون کرد و عرب است که منافع برخی از آنان، اگر نگوییم همین حالا؛ اما دست‌کم پس از آزادی رقه در تعارض خواهند بود.

اینها همه جدای از سودای نظامی و ارضی ترکیه از یک سو و حضور نظامی روسیه دوشادوش دمشق از سوی دیگر است که می‌تواند رقه را به عرصه نبردی چندطرفه بدل كند. همین پیچیدگی دورنمای سیاسی و نظامی سوریه است که تا ساعاتی پیش از قرائت اعلامیه آغاز عملیات «خشم فرات»، تقریبا تمامی ناظران بین‌المللی و کارشناسان نظامی را بر آن داشته بود تا باوجود ادعای مقامات آمریکایی، ازجمله استفن تاون‌سند، فرمانده نیروهای ائتلاف ضدداعش، از لزوم به‌تعویق‌افتادن عملیات رقه سخن بگویند؛ الزامات و موانعی که این‌بار نیز یارای مقاومت در برابر عزم نظامی ایالات متحده را نیافت.