داستان رقابت ترامپ و كلينتون در «قصه فيل و الاغ»

جوان نوشت: امروز و در فاصله چند روز باقي مانده به انتخابات رياست‌جمهوري امريكا، مستندي در تهران رونمايي مي‌شود كه به سيستم انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا و نقش كارتل‌هاي اقتصادي در پيروزي نامزدهاي اين انتخابات پرداخته است. مهدي نقويان كه با مستندهاي «رمز و راز ملكه» به سراغ سيستم حكومتي بريتانيا رفته بود و در «برادران» به شهداي مدافع حرم و شايعات درباره يك شهيد پرداخته بود، اين بار در مستند «قصه فيل و الاغ» چگونگي برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا را مد نظر قرار داده است. نقويان در گفت‌و‌گو با «جوان» درباره چرايي ساخت اين مستند و پيچيدگي‌هاي سيستم انتخاباتي در امريكا مي‌گويد.

به نظرم جزو معدود مستندسازهايي هستيد كه موضوعاتي را براي ساخت فيلم انتخاب مي‌كنيد كه از نظر سياسي به روز است.

تقريباً سعي كرده‌ام با تحليل شرايط سياسي و اجتماعي حدس بزنم مثلاً چهار، پنج ماه آينده كه كار توليد مستندم تمام شده است، چه موضوعي در جامعه مطرح است و براي ساخت مستند روي همان موضوع دست بگذارم. انتخابات امريكا هم موضوعي بود كه درباره آن زياد حرف‌ زده مي‌شود و تلاشم اين بود كه به آن بپردازم.

بعد از ساخت مستند «بازي» كه به تازگي رونمايي شده، اين دومين مستندي است درباره امريكا ساخته‌اي!

بله، «بازي» درباره تحريم‌هاي امريكا عليه ايران و شبهاتي است كه درباره رابطه ايران و امريكا وجود دارد، به خصوص بعد از برجام كه اين بحث‌ها اوج گرفت. همان‌طور كه گفتم، تلاشم اين است كه به موضوعات روز بپردازم و به غير از موضوع فتنه ۸۸ كه هر وقت درباره‌اش كاري توليد شود تازه است و موضوعيت دارد، درباره ساير موضوع‌ها سعي‌ام بر پيش‌بيني شرايط بوده است.

چه زماني تصميم گرفتي درباره انتخابات امريكا مستند بسازي؟

فكر كنم تيرماه بود كه با آقاي يزدي، مدير مركز مستند سوره صحبت كرديم و قرار شد درباره انتخابات امريكا مستند بسازيم. برنامه‌ريزي‌مان طوري بود كه تا پايان شهريور كارها تمام شود و در مهر‌ماه مسائل فني را تمام و كار را براي اكران آماده كنيم.

پس همزماني مراسم رونمايي با روزهاي پاياني رقابت‌هاي انتخاباتي امريكا برنامه‌ريزي شده بود.

بله مي‌شود گفت كه از قبل زمان‌ها را مشخص كرده بوديم.

در قصه فيل و الاغ قرار است چه چيزي به بيننده ارائه شود؟

خط اصلي داستان مستند برگزاري انتخابات در امريكا است، همان‌طور كه آنها هر وقت ما انتخابات داريم شروع به توليد خبر و مستند مي‌كنند و به سيستم انتخابات ايران مي‌پردازند. آنها به نهادهاي نظارتي انتخابات در ايران مي‌پردازند و شبهات درست مي‌كنند كه مثلاً كاركرد شوراي نگهبان چيست و چرا شوراي نگهبان در انتخابات نقش دارد. متأسفانه ما درباره تمدن غرب طوري كار مي‌كنيم انگار مخاطبان همه چيز را درباره غرب مي‌دانند و يكباره قصه را از وسطش تعريف مي‌كنيم، در صورتي كه اطلاعات ما درباره سيستم انتخاباتي امريكا بسيار كم است. يك نفر وقتي فهميد اسم مستندم «قصه فيل و الاغ است» به من گفت چرا به امريكايي‌ها فيل و الاغ مي‌گويي و توهين مي‌كني؟ در صورتي كه الاغ نماد دموكرات‌ها و فيل هم نماد جمهوريخواهان است. مي‌شود گفت امريكا سيستم انتخاباتي منحصر به فردي دارد كه فرآيند آن حدود دو سال طول مي‌كشد و كمپاني‌هاي عظيم مالي در آن حضور دارند.

خودت تا قبل از ساخت مستند و پژوهش درباره آن از چند و چون انتخابات در امريكا خبر داشتي؟

نه، در تحقيقاتم متوجه شدم و جالب است كه خيلي‌ها هم مثل من بودند، مثلاً مي‌دانيد كه تا به حال چهار بار در انتخابات رياست جمهوري امريكا نامزدي كه رأي بيشتر را آورده رئيس‌جمهور نشده كه آخرين بار آن در زمان «بوش» و «الگور» اتفاق افتاد. اين اتفاق به خاطر رأي‌‌هاي الكترال اتفاق مي‌افتد. كمي قصه‌شان پيچيده است چون مردم به الكترال‌ها رأي مي‌دهند و آنها هستند كه به رئيس‌جمهور رأي مي‌دهند. در «قصه فيل و الاغ» سعي كرده‌ام اين پيچيدگي‌ها را به ساده‌ترين نحو ممكن بيان كنم.

در مستند«قصه فيل و الاغ» به نتيجه انتخابات پيش روي امريكا نيز اشاره داشته‌اي و پيش‌بيني كرده‌اي؟

سعي كردم پايان مستند را باز بگذارم كه بيننده خودش تصميم بگيرد اما به شخصه فكر مي‌كنم ترامپ شانس بيشتري براي رئيس‌جمهور شدن دارد.

چرا ترامپ؟

دو دوره رياست جمهوري امريكا در دست دموكرات‌ها بوده و فكر كنم الان موقع رئيس‌جمهور شدن جمهوريخواهان است. البته ترامپ برخلاف آنچه از وي به عنوان يك قلدر زورگو نشان داده شده است، خيلي هوشمند است و به عنوان يك مستندساز بايد بگويم در تبليغات قوي‌تر عمل كرده است. البته براي جمهوري اسلامي فرق چنداني ندارد كه ترامپ رئيس‌جمهور شود يا كلينتون، تنها فرقش اين است كه كلينتون سعي مي‌كند با پنبه سر ما را ببرد اما ترامپ رو بازي مي‌كند. در انتخابات امريكا كمپاني‌ها از نامزدها حمايت مي‌كنند تا بعد از انتخاب آنها از منافع اين حمايت برخوردار شوند. ترامپ اين شانس را داشته كه خودش سرمايه‌دار است و كمتر از كمپاني‌ها پول گرفته و از جيب خودش خرج كرده است به همين دليل برخي از مردم امريكا نيز بر اين باورند كه اگر وي رئيس‌جمهور شود كمتر به كمپاني‌ها باج خواهد داد.

ترامپ گفته اگر انتخاب نشود، تقلب شده، در مستندي كه ساخته‌اي به موضوع تقلب در انتخابات امريكا هم پرداخته‌اي؟

به نظرم ترامپ بيشتر سعي مي‌كند سيستم انتخاباتي امريكا را بترساند كه تقلب نشود. ولي اگر انتخاب هم نشود نتيجه انتخابات را خواهد پذيرفت. درباره تقلب در انتخابات امريكا چيزي تا به حال گزارش نشده و حتي در انتخاباتي كه بوش و الگور حضور داشتند با اينكه نامزدي كه بيشتر رأي آورد پيروز نشد ولي صحبتي از تقلب نشد، اگر هم شده باشد نگذاشته‌اند خبرش بيرون بيايد.

«قصه فيل و الاغ» هم مانند «رمز و راز ملكه» بر اساس تصاوير آرشيوي توليد شده است؟

بله، در تصاوير به غير از كارهاي گرافيكي از منابع آرشيوي مانند يوتيوب استفاده شده. در امريكا حتي اگر فيلمي بر ضدشان باشد آن را پخش مي‌كنند ولي به سرعت آن را از روي اينترنت برمي‌دارند. هم‌اكنون در دوره رقابت‌ها دو نامزد اصلي خيلي عليه هم صحبت مي‌كنند و همه چيز در دسترس است ولي هر كدام از آنها كه پيروز انتخابات شود شروع به حذف تصاويري مي‌كند كه به نفعش نيست. براي همين الان بهتر وقت براي جمع‌آوري تصاوير است.

به غير از يوتيوب از سايت ديگري نيز استفاده كردي؟

بله استفاده كردم يوتيوب را براي مثال گفتم وگرنه محدود به آن سايت نبوده‌ايم. ما در گروه‌مان كسي را داريم كه تخصص‌اش جست‌وجو در اينترنت است. به اين افراد «سرچر»(searcher) مي‌گويند و آنقدر در كارشان تخصص دارند كه در كارگاه‌هاي تخصصي و حتي دانشگاه‌ها اين فن را آموزش مي‌دهند.

در اين كار هم از صداي استاد طهماسب براي نريشن استفاده كرده‌اي؟

خير، نيما رئيسي نريشن را گفته و سعي كردم نريشن را در اين كار كمتر كنم. صداي آقاي طهماسب به نوعي است كه در همه مستند‌هاي نريشن‌محور مي‌نشيند ولي چون مي‌گفتند كارها يكنواخت شده و در همه مستندها آقاي طهماسب صحبت مي‌كند، تصميم گرفتم از صداي جديد استفاده كنم.

كارهاي قبلي‌ات بازتاب‌هاي خوبي داشت، انتظارت درباره «قصه فيل و الاغ» چطور است؟

بهترين اتفاق سر مستند «برادران» بود كه بازتاب‌هايش خيلي خوب بود. تلويزيون مستند را يك روز پنج‌شنبه بدون اعلام قبلي حدود ساعت ۲ تا ۳ بعداز‌ظهر پخش كرد و آنقدر بازتابش خوب بود كه قرار شد فردايش نيز پخش شود و طي ۲۴ ساعت بين ۲۰ تا ۳۰ بار تلويزيون تيزر مستند را پخش كرد كه باعث شد مستند خيلي خوب ديده شود. ولي پنج‌شنبه گذشته شبكه سه ساعت ۹ و نيم شب بدون اعلان «قصه فيل و الاغ» را پخش كرد. نمي‌دانم چرا مستند را قبل از رونمايي پخش كردند و حتي بدون اينكه به ما به عنوان گروه سازنده اطلاعي بدهند اين كار را كردند. به نظرم اگر مي‌گذاشتند مستند رونمايي شود و براي پخش آن چند تيزر پخش شود، نتيجه خيلي خوبي مي‌داشت.