سفر بی‌ بازگشت حیوانات!

روزنامه آرمان امروز - نگین باقری: بارها و بارها اخبار قاچاق حیوانات را شنیده اید، آن هم تازه زمانی که کشف شده اند. اما حیوانات بسیاری قاچاق و در رخوت جا به جا شده و از چشم‌ها پنهان مانده اند. واقعیتی که چون اسرار طبیعت بازگو نشده و تنها به معضل قاچاق حیوانات دامن زده است.

گرچه با روی کار آمدن دولت یازدهم و همت سازمان محیط‌زیست تا حدودی متولیان امر روی این مساله حساس شده اند، اما هنوز راه زیادی تا برطرف کردن معضل قاچاق حیوانات باقی است و این مساله جدا از همکاری دستگاه‌های متولی یک عزم ملی را می‌طلبد تا مردم هم به حمایت از گونه‌های جانوری برخیزند و با تقاضای خود رفتار سوداگران قاچاق را تقویت نکنند، چرا که محیط‌زیست به این مرز و بوم تعلق دارد و باید به آیندگان نیز سپرده شود.

قاچاق حیوانات واقعیت غیر قابل انکاری است که اخبار آن هر از چند گاهی منتشر شده و داغی را بر دل دوستداران حیوانات و حامیان محیط‌زیست می‌گذارد، چرا که حیوانات زبان بسته طعمه قاچاقچیان شده و سر از ناکجاآباد در می‌آورند. گرچه این نوع از قاچاق کسب و کار پر سودی به حساب می‌آید، اما جدا از ضربه به زیستگاه‌های طبیعی برخی حیوانات نیز به شکل‌های تاسف‌باری جا به جا شده که در نگاه اول دل هر بیننده‌ای را به درد می‌آورند.

چیزی که در این بین تلخی قاچاق حیوانات را دوچندان می‌کند گسترش روز افزون آن و نبود آمار دقیق در این زمینه است، تا جایی که سه سال پیش مدیرکل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد که قاچاق حیوانات بعد از مواد مخدر و سلاح رتبه سوم انواع قاچاق را در دنیا داراست. بنا به گفته حسین محمدی قاچاق حیوانات و اجزای آنها در جهان رو به گسترش است و در مقیاس جهانی به عنوان یک تهدید پیش روی حفظ تنوع زیستی قرار دارد.

این در حالی است که عدم نظارت بر خرید و فروش حیوانات و رفتار قاچاقچیان باعث رونق بازارهای زیر زمینی شده است، تا جایی که متخلفان نیز خرید و فروش گرگ را به دنیای مجازی کشانده اند. مرداد امسال فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان تهران در این‌باره گفت: در بحث فضای مجازی نیز همکاران ما خرید و فروش غیرمجاز حیات وحش را رصد می‌کند و اکنون بیشتر خرید و فروش‌ها در این حوزه به سمت فضای مجازی رفته است؛ ما از سایت‌هایی که به صورت غیرقانونی خرید و فروش می‌کنند، شکایت کرده‌ایم و از طریق پلیس فتا این پرونده‌ها را پیگیری می‌کنیم و در مواردی هم همکاران ما در قالب خریدار ورود پیدا می‌کنند. نقی میرزا کریمی افزود: برای نمونه با این شیوه توانستند فردی که گرگی را برای فروش به تهران آورده بود، دستگیر کنند، همچنین خرید و فروش گربه جنگلی داشتیم، اما به هر حال در فضای مجازی رصد باید بیش از این باشد.

گرچه صندوق جهانی حیات وحش اعلام کرده که قاچاق گونه‌های نادر یکی از بزرگ‌ترین مشکلات پیش روی حیات وحش جهان است و بر اساس قوانین ایران و کنفوانسیون بین‌المللی خرید و فروش بسیاری از حیوانات به صورت رسمی و قاچاق ممنوع است، اما کافی است با جست و جو در اینترنت به کلبه انواع حیوانات خانگی، وحشی، مینیاتوری و کمیاب دست یافت، هرچند ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود چون دلالان حیوانات نیز فارغ از دنیای مجازی همچنان حضور پررنگ دارند و به راحتی می‌توان به آنها دسترسی پیدا کرد. روز گذشته مدیر روابط عمومی انجمن حمایت گفت: واقعیت این است که در حال حاضر متولی مقوله حیوانات قاچاق به خوبی مشخص نیست.

سازمان محیط‌زیست از یک سو و سازمان دامپزشکی، نیروی انتظامی و سازمان مبارزه با قاچاق ارگان‌‌هایی هستند که به نوعی در این زمینه دخیل هستند، ولی به طور مشخص این امر متولی ندارد. عبدالرضا باقری ادامه داد: در مورد حیوانات قاچاق به هر یک از این سازمان‌ها مراجعه کنید متوجه می‌شوید که هر یک سعی می‌کند مسئولیت را بر دوش دیگری بیندازد. به اعتقاد او خلأ قانونی قطعا برای مقابله با خرید و فروش حیوانات قاچاق در کشور وجود دارد، اما چشم و همچشمی و به نوعی عروسک بازی با حیوانات نیز به نوعی به این موضوع دامن زده است. این در حالی است که بازار حیوانات خانگی نیز داغ شده و بسیاری از افراد مخصوصا قشر متمول جامعه درصدد هستند که به هر قیمتی حیوانات عجیب و غریب را به داخل خانه خود راه دهند، تا جایی که به گفته باقری مارهای پیتون هم به زمره حیوانات خانگی پیوسته‌اند، گرچه در مقررات بین‌المللی مقررات سنگینی برای خرید و فروش برخی حیوانات وجود دارد، اما ضعف قوانین ما به حدی است که قاچاق حیوانات به راحتی در ایران رواج دارد بدون آنکه نظارتی صورت بگیرد، تا جایی که به گفته کارشناسان وجود باغ وحش‌های خصوصی در برخی نقاط کشور صحت این ادعاست.

قاچاق حیوانات با افزایش تقاضا

یک فعال محیط‌زیست درباره قاچاق حیوانات در گفت‌وگو با «آرمان امروز» می‌گوید: شکار، قاچاق حیوانات زنده، قاچاق اجزای بدن حیوانات مثل پوست، شاخ، عاج، دندان و... در تمام دنیا وجود دارد و ایران هم از این قاعده مستثنا نیست. کیوان هوشمند می‌افزاید: رشد تقاضا برای حیوانات، اجزای بدنشان و پول و سود زیادی که در این زمینه جا به جا می‌شود به مساله قاچاق حیوانات دامن زده است. او اظهار می‌کند: منبع ناتمامی برای این موضوع وجود ندارد، چراکه منبع اصلی تمامی قاچاقچیان حیوانات طبیعت است. این فعال محیط‌زیست عنوان می‌کند: بنابراین افزایش قاچاق معادل کاهش تعداد جانوران وحشی در زیستگاه‌های طبیعی و در نهایت انقراض آنهاست.

هوشمند درباره نقش دولت‌ها درباره قاچاق حیوانات می‌گوید: دولت‌ها باید با این مساله مقابله کنند. مانند تخلفات دیگر که سرمایه‌های ملی را به باد می‌دهند، قاچاق حیوانات هم باعث می‌شود که سرمایه‌های ملی و طبیعی کشور از بین بروند. او ادامه می‌دهد: در این زمینه ما قانون شکار و صید را داریم که از جانوران وحشی در مقابل شکار، صید غیرمجاز، قاچاق حیوانات و اجزای بدنشان حمایت می‌کند. او درباره این قانون توضیح می‌دهد: قانون شکار و صید در ایران قبل از انقلاب وجود داشته است، اما یک سال بعد از انقلاب بازنگری شده و در حال حاضر اجرا می‌شود. او بیان می‌کند: البته اجرای هر قانون مشکلات خود را دارد و درست اجرا شدن و نشدن این قانون هم در کاهش و افزایش قاچاق حیوانات تاثیرگذار است.

از او درباره آمار قاچاق حیوانات می‌پرسیم که می‌گوید: آمار مشخصی وجود ندارد و آمار منتشر شده مربوط به کشفیات قاچاق است. در واقع گونه‌هایی که قاچاق می‌شوند ولی کشف نمی‌شوند یا از کشور خارج شده یا به کشور وارد می‌شوند و یا در داخل کشور بین استان‌ها و زیستگاه‌های مختلف به صورت قاچاق در حال جا به جا شدن هستند. به همین دلیل مسلما آماری از قاچاق حیوانات در دست نیست. هوشمند خاطرنشان می‌کند: یکی از مهم‌ترین مواردی که منجر به کاهش تقاضا می‌شود فرهنگسازی است، چون تقاضا باعث قاچاق حیوانات شده و مبارزه با آن سخت است و اگر فرهنگسازی در کشور صورت بگیرد مردم ما متوجه می‌شوند که جانوران وحشی، اسباب بازی، وسایل تزئینی و حیوان خانگی نیستند. او ادامه می‌دهد: جانوران وحشی متعلق به زیستگاه‌های طبیعی و مردم کشور هستند. ما نباید به خودمان اجازه بدهیم که گونه‌های جانوری با ارزش را از زیستگاه طبیعی و اکوسیستم جدا کرده و به داخل خانه بیاوریم که مثلا پوست آنها را زیر پا گذاشته و از شاخشان به عنوان تابلو و از دندانشان به عنوان نگین گردنبد استفاده کنیم. او مطرح می‌کند: فرهنگسازی در کشور انجام شده ولی کافی نبوده است.

البته در سال‌های اخیر این مورد توسط دولت و سازمان‌های غیر دولتی پیگیری شده و نتیجه خوبی هم داشته است. هوشمند با ذکر مثالی می‌افزاید: سمندر لرستانی خزنده ای است که به دلیل رنگ پوست زیبا هر سال قبل از عید توسط متخلفان از زیستگاه‌های طبیعی زنده گیری شده و به شهر و سایر استان‌های کشور قاچاق می‌شود. او بیان می‌کند: این سمندر در کنار ماهی قرمز به عنوان حیوان تزئینی در بازار تره بار، مرغ فروشی و... به فروش می‌رسد و مردم هم به عنوان حیوان زینتی از آن نگهداری می‌کنند. او اظهار می‌کند: با فرهنگسازی‌ای که سازمان محیط‌زیست، سازمان‌های مردم نهاد و مردم از طریق شبکه‌های اجتماعی انجام دادند تا حدودی در این زمینه آگاهی ایجاد شد و بسیاری متوجه شدند که این سمندر کمیاب و ارزشمند در معرض انقراض است و نباید آن را بخرند. او ادامه می‌دهد: کاهش تقاضا بسیار تاثیرگذار است. از طرف دیگر افزایش جریمه، مجازات و برخوردهای سخت با عوامل قاچاق از عوامل بازدارنده در قاچاق حیوانات به حساب می‌آید.