سرگیجه بورس‌ بازان در قله

روزنامه دنیای اقتصاد - سلیمان کرمی: شاخص کل بورس تهران روز گذشته با افت ۷۶ واحدی (معادل ۱/ ۰ درصد) در سطح ۸۰ هزار و ۲۶۴ واحد متوقف شد.

پس از ورود شاخص به سطح ۸۰ هزار واحدی، این نماگر نوسانات اندکی را به ثبت رسانده است. از ابتدای معاملات دیروز افزایش تقاضا در برخی نمادهای بازار رشد اندکی را برای شاخص کل به دنبال داشت، با این حال در ادامه با فشار فروش، شاخص مسیر نزولی را در پیش گرفت.

در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد بازار سهام با توازن کفه عرضه و تقاضا تمایل چندانی برای نوسانات شدید ندارد. از طرفی قدرت تقاضای سهام به اندازه‌ای نیست که توان ایجاد یک روند صعودی را داشته باشد. از سوی دیگر گرچه عرضه‌ها در مقایسه با روزهای گذشته شدت بیشتری گرفته، اما تقاضای موجود به حدی است که مانع ریزش قیمت‌ها شود. برای بررسی حرکت بعدی شاخص باید فرصت‌ها و تهدید‌های آتی صنایع و شرکت‌های بزرگ را برشمرد. ارزش بالای بازار این شرکت‌ها در عمل تعیین‌کننده اصلی نوسانات شاخص بازدهی سهام هستند.

پس از واکنش مثبت بورس به رشد قیمت کالا در بازار جهانی (هفته گذشته) در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد معامله‌گران سهام شرکت‌های وابسته به این کالاها در انتظار نوسانات احتمالی بازار جهانی هستند. در این میان علاوه‌بر روند عرضه و تقاضای کالا، آمار‌ها و رویدادهای مهم اقتصادی و سیاسی نیز در روند قیمتی اثرگذار است. در این‌خصوص انتشار شاخص خرید مدیران کارخانه‌ای چین (PMI) به‌عنوان یک عامل اثرگذار بر روند قیمت‌ کالا در بازار جهانی عنوان شده است. در بامداد امروز انتشار این شاخص می‌تواند بر شاخص بازارهای کالایی اثرگذار باشد. نشست دو روزه فدرال‌رزرو آمریکا نیز که از امروز آغاز می‌شود توجه بازار جهانی را به خود جلب کرده است.

گرچه کارشناسان بازار جهانی انتظار افزایش نرخ بهره آمریکا را در این نشست ندارند، اما انتشار بیانیه این کمیته در روز چهارشنبه و همچنین نظر اعضا درخصوص سیاست‌های اقتصادی بزرگترین اقتصاد جهان می‌تواند اثر خود را به بازارها منعکس کند. یکی از دلایل رشد ارزش دلار در بازار جهانی در هفته‌های اخیر تقویت انتظارات برای افزایش نرخ بهره تا پایان سال جاری میلادی بود. تقویت احتمال افزایش نرخ بهره دلار در نشست کنونی بانک مرکزی آمریکا می‌تواند رشد ارزش دلار را در بازار جهانی به دنبال داشته باشد.

در هفته‌های گذشته با انتظار برای افزایش یک مرحله‌ای نرخ بهره تا پایان سال جاری ارزش دلار با رشد خود بخشی از انتظارات موجود را پیش‌خور کرده است. با این حال قطعی شدن افزایش نرخ بهره همچنان می‌تواند اهرمی برای رشد بیشتر ارزش دلار باشد. مشابه شرایط کنونی را در پایان سال گذشته میلادی نیز شاهد بودیم. سال 2015 افزایش نرخ بهره در آخرین جلسه فدرال‌رزرو رشد شاخص دلار به بیش از 100 واحد را به‌دنبال داشت. رشد دلار فشار بر شاخص بازارهای کالایی را بیش از پیش افزایش داد؛ با تقویت ارزش دلار در برابر سایر ارزها توانایی خرید کالا از سوی کشورهای دیگر کم می‌شود. گرچه نشست کنونی فدرال‌رزرو برای روند بازار جهانی مهم است، اما مهم‌تر از آن انتخابات آمریکا است.

سه‌شنبه هفته آینده مصادف با 8 نوامبر انتخابات سراسری آمریکا برگزار می‌شود. دو نامزد جمهوری‌خواه و دموکرات به‌عنوان شانس‌های اصلی برنده شدن در این رقابت هستند. در این میان به‌نظر می‌رسد به همان میزان که اقتصاد جهانی و بازارهای کالایی نسبت به سیاست‌های احتمالی هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات این انتخابات خوشبین هستند، از انتخاب ترامپ واهمه دارند. بر این اساس در روزهای اخیر با صدور مجوز ورود اداره تحقیقات فدرال آمریکا (FBI) به ایمیل‌های کلینتون شاهد تشدید موجی از نگرانی‌ها در اقتصاد جهانی هستیم. در این خصوص می‌توان به حرکت سرمایه‌ها به سمت مکان‌های امن‌ سرمایه‌گذاری مانند طلا برای گریز از ریسک اقتصاد جهانی اشاره کرد. در این شرایط سنگینی کفه ترازو به سمت هر یک از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا می‌تواند بر روند آتی شاخص بازارهای کالایی اثرگذار باشد.

علاوه بر اثر عوامل اقتصادی و سیاسی در بازارهای جهانی عرضه و تقاضا نیز بر قیمت کالاهای مختلف اثرگذار خواهد بود. در این خصوص کارشناسان بازار جهانی همچنان به ضعف عرضه روی و احتمال تداوم رشد قیمتی این کالا اشاره کرده‌اند. از سوی دیگر کاهش موجودی مس در چین نیز عاملی برای حمایت کف 4800 دلاری از مس عنوان می‌شود. در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد هفته معاملاتی پیش‌رو با مشخص شدن رویدادهای اقتصادی و سیاسی در بازار جهانی بتوان چشم‌انداز مشخص‌تری از روند آتی قیمت سهام در بورس تهران پیدا کرد.

از دیگر گروه‌هایی که در هفته گذشته با رشد قیمت سهام از شاخص کل حمایت کردند پالایشی‌ها بودند. در شرایط کنونی با اضافه شدن «شتران» به لیست نمادهای پالایشی بورسی سهم این شرکت‌ها از ارزش کل بازار به ۸/ ۵ درصد رسیده است. بر این‌ اساس تغییرات قیمتی این نمادها نیز بر روند شاخص کل اثرگذار خواهد بود. در این خصوص بررسی رفتار بازار در ماه‌های اخیر حاکی از این موضوع است که رشد قیمت نفت استقبال فعالان بازار از سهام پالایشی را به دنبال داشته است. حال اینکه اثر نوسانات قیمت نفت بر سودآوری شرکت‌های پالایشی نیاز به تحلیل عمیق‌تری دارد. در این میان موضوعی که بیش از همه باید به آن توجه کرد ابهام درخصوص حدود ۹۰ درصد درآمد شرکت‌های پالایشی است. این درآمد به محصولات اصلی شامل بنزین، نفت‌گاز، نفت سفید، نفت کوره و سوخت جت اختصاص دارند؛ در‌حالی‌که مقامات شرکت ملی پالایش و پخش به نهایی شدن قیمت این فرآورده‌ها به‌صورت ماهانه و ابلاغ با تاخیر یک‌ماهه اشاره دارند، اما مدیران شرکت‌های پالایشی دلیل عدم انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی را در دسترس نبودن نرخ این محصولات عنوان کرده‌اند. فقر تحلیل در کنار روند نامشخص درآمدهای شرکت‌های پالایشی تنها فضای مبهمی را برای جولان نوسان‌گیران ایجاد کرده است.

عمده کارشناسان بازار ریسک ورود به یک صنعت این‌چنین مبهم را نمی‌پذیرند و از ارائه تحلیل در این خصوص خودداری می‌کنند. بر این اساس به‌نظر می‌رسد تنها با ردیابی مسیر نقدینگی می‌توان اثر نوسانات قیمتی این گروه را بر شاخص کل بررسی کرد. البته باید به این موضوع اشاره کرد که مشابه با هفته‌های گذشته عرضه‌های سنگین مانعی در برابر رشد قیمتی نمادهای این گروه باشد. حضور سهامداران بزرگ در برخی نمادها نیز در نقش بازارگردان سهام پالایشی مورد توجه است. البته این موضوع در برخی از نمادها مانند «شتران» که ۹۰ درصد از سهام آن به سهام عدالت اختصاص دارد صدق نمی‌کند.

نماد معاملاتی «وپارس» در معاملات دیروز بیشترین اثر مثبت را بر شاخص کل داشت. این نماد در معاملات دیروز پس از انتشار پیشنهاد افزایش سرمایه ۱۱۰ درصدی با صف خرید مواجه شد. پس از مدت‌ها یکی از نمادهای بانکی در میان نمادهای مثبت اثرگذار بر شاخص بودند. در‌حالی‌که گروه بانکی بیش از ۱۱ درصد از ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده‌اند توقف نمادهای بزرگ این گروه معاملات این گروه را در سکون فرو برده است. در این میان همچنان انتظار بازگشایی نمادهای «وبملت» و «وتجارت» پس از برگزاری مجمع عمومی سالانه وجود دارد. البته این شرکت‌ها برای بازگشایی باید عملکرد نیمه نخست سال را منتشر کنند. در این میان ذخایر سنگینی که باید در صورت‌های مالی این شرکت‌ها لحاظ شود مانع از انعکاس عملکرد بانک‌ها شده است. در شرایط کنونی بازار در انتظار جلوه علنی وضعیت نامناسب بانک‌ها با انتشار صورت‌های مالی است.

بسیاری از اهالی بازار نسبت به حمایت از سهام بانکی در زمان بازگشایی امیدوار هستند. با این حال همچنان نشانه‌ای از بازگشایی این نمادها مشاهده نمی‌شود. بسیاری از فعالان بازار بازگشایی این نمادها را شوکی برای بازار می‌دانند. در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد تحمل این شوک از قفل نقدینگی راحت‌تر باشد و بسیاری در انتظار انتشار صورت‌های مالی بانکی‌ها در هفته‌های آینده و بازگشایی نمادهای این شرکت‌ها هستند. در شرایط کنونی اخبار مثبتی از اجرایی شدن اصلاحیه بودجه درخصوص تسویه بخشی از بدهی دولت به بانک‌ها منتشر شده است، اما همچنان ساختار نامناسب بانک‌ها سهامداران این گروه را نگران نگه داشته است.

پس از انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های خودرویی و نهایی شدن قراردادهای خودروسازان بزرگ کشور و طرف‌های خارجی خودرویی‌ها نزول آرامی را در پیش گرفته‌اند. در این میان توقف «خساپا» نیز عاملی برای کاهش حجم و ارزش معاملات این گروه است. «خساپا» از زمان انتشار عملکرد واقعی نیمه نخست سال متوقف است. در این خصوص، با وجود افزایش ۲ درصدی مبلغ کل فروش این شرکت افزایش بهای تمام‌شده و هزینه‌های عمومی باعث شده برآورد سود عملیاتی سایپا برای سال مالی جاری کاهش یابد. از طرفی هزینه‌های مالی این شرکت نیز در پیش‌بینی جدید نسبت به قبلی رشد بیش از ۸۰ درصدی را تجربه کرده است.

در این میان ۸ برابر شدن درآمدهای متفرقه باعث شده سود خالص این شرکت تغییر محسوسی نکند. به‌نظر می‌رسد سازمان نماد «خساپا» را به منظور شفاف‌سازی درخصوص تغییر ترکیب صورت‌های مالی این شرکت بسته است. در شرایط کنونی نمادهای این گروه بهانه‌ای برای شروع یک رالی دیگر پیدا نمی‌کنند. به‌نظر می‌رسد بازگشایی «خساپا» و شفاف‌سازی این شرکت بتواند نوسانات گروه خودرویی را تشدید کند. در این میان پوشش نامناسب سودآوری در بیشتر شرکت‌های خودرویی مانند سایپا عامل فشار برای نرسیدن به پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه است که می‌تواند بر قیمت سهام این شرکت‌ها فشار وارد کند.