نگاهی به میراث یازده سال اخیر وزارت ارشاد
شاید روحانی امیدوار است با انتخاب صالحی امیری بین خواسته‌های مجلس، علما، مجتهدان، هنرمندان و مخاطبان توازن ایجاد کند. و باید دید او برای دستیابی به این تعامل چشم امید خود را به کدامیک از تجارب شغلی وزیر پیشنهادی دوخته است؟
خبرگزاری ایلنا: یازده سال از انتصاب محمدحسین صفارهرندی برای وزارت ارشاد می‌گذرد، ارشادی که او از احمد مسجدجامعی تحویل گرفت؛ تغییر رویکرد دولت اصلاح‌طلب سیدمحمد خاتمی به دولت اصولگرای احمدی‌نژاد را تجربه کرد.
هرچند تحصیلات صفارهرندی مرتبط به فعالیت‌های فرهنگی نبود؛ با این‌حال او راهش را به صدر وزارت ارشاد اسلامی از روزنامه کیهان باز کرد. گرچه دوران صفارهرندی از نگاه سخت‌افزاری مثبت ارزیابی می‌شود اما رویکردهای فرهنگی او با "اعمال نظارت‌های سخت" همراه بود و نتیجه آن شد که تعامل بین دست‌اندرکاران عرصه فرهنگ و هنر به ویژه در بخش سینما و کتاب با مدیران ارشاد به حداقل نزول کند.
فشار بر ناشران، نویسندگان و هنرمندانی که فضاهای باز در دوران مسجدجامعی را در خاطر داشتند، افزایش سانسور در عالم سینما، محدویت فرایندهای نمایشی، موسیقایی و آزادی عمل خبرنگاران و مطبوعات نتایج بارز این دوران است. در همین دوران نقدهای جدی بر نحوه عملکرد ارشاد وارد شد. علیرضا رئیسیان در سمت رئیس انجمن کارگردانان سینمای ایران در مصاحبه‌ای اعلام کرد: "در سال‌های اخیر حتی با وجود دو برابر شدن بودجه سینما، خروجی وضعیت مناسبی ندارد."
نارضایتی هنرمندان؛ روزنامه‌نگاران و اهل فرهنگ از یکسو و قهر بخشی از مخاطبان حوزه فرهنگ و هنر با محصولات این دوران که در قالب کاهش مخاطبان سینما، کتاب و تئاتر خود را نشان داد درکنار اختلافاتی که به تدریج بر روابط صفارهرندی و رئیس دولت هشتم سایه افکنده بود؛ خود را در عزل وزیر نشان داد.
احمدی‌نژاد تصمیم گرفته بود که از این پس با صفارهرندی کار نکند گرچه می‌دانست از همین تاریخ او را به یکی از منتقدان جدی خود بدل خواهد کرد. محمود احمدی‌نژاد در مصاحبه‌ای درباره این عزل گفت: "بارها به آقای صفارهرندی عرض کردم که تعدادی از معاونانش را تغییر دهد چون در جهت اهداف دولت و مطالبات مردم و متدینین از دولت حرکت نمی‌کردند، اما اینگونه نشد و می‌بینید که عملکرد ایشان را کمتر کسی قبول دارد و نمی‌گویند که او باید در وزارتخانه باقی بماند."
گرچه عزل صفارهرندی به دلیل از رسمیت افتادن دولت به دلیل عزل‌های بی‌شمار دولت هشتم عملا در دولت نهم اتفاق افتاد؛ اما از همان زمان رئیس دولت نشان داد که قصد دارد در سویه‌های فرهنگی و هنری تغییراتی به وجود آورد با این‌وجود شدت برخورد با تنوع سلایق هنری در دوران سیدمحمد حسینی؛ وزیر انتخابی دولت نهم برای کرسی وزارتخانه ارشاد بازهم افزایش یافت. حسینی فارغ‌التحصیل فقه و مبانی حقوق اسلامی در مقطع دکتری بود که باوجود عدم ارتباط مستقیم تحصیلاتش با فعالیت‌های فرهنگی و هنری؛ منتقد جدی این وزارتخانه شمرده می‌شد و این موضع را در مجلس پنجم با استیضاح عطاالله مهاجرانی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت خاتمی) نشان داده بود.
سیدمحمد حسینی با سوابق مدیریتی‌اش در صداوسیما شاید آموخته بود که با برخوردهای سختگیرانه‌تر می‌تواند سکان فرهنگ و هنر را که از نگاه او و صفارهرندی به جاده خاکی منحرف شده بود؛ باردیگر بر صراط درست هدایت کند شاید همین تفکر بود که بدبینی او را نسبت به اهالی هنر افزایش داد و کار را به تعطیلی خانه سینما کشاند و شمار روزنامه‌ها و مجلات توقیف شده در این دوران به مدد توجهات محمدعلی رامین باردیگر افزایش یافت و به همان میزان تعداد کتاب‌های لغو مجوز شده.
با پایان حاکمیت دولت هشتم و نهم و در شرایطی که شکاف بین اهالی فرهنگ و هنر و وزارت ارشاد به مرز بحرانی خود رسیده بود؛ علی جنتی اهتمام خود را بر ایجاد فضای بازتر و بانشاط‌تر در عرصه‌های مختلف قرار داد و از دوستی و تنوع سلایق سخن گفت: "اعتراض ما این است که رشد و توسعه فرهنگی در یک فضای بسته و تاریکخانه که افراد در آن جرأت ابرازنظر نداشته باشند، مقدور نیست و باید یک فضای آزاد در این زمینه وجود داشته باشد."
در تلاش برای بازکردن این فضا به گفته وزیر دولت دهم؛ آمار فیلم‌های در حال ساخت به ۲۰۰ عدد رسید و حوزه کتاب نیز شاهد رونق چاپ‌های اول بود. و هنوز موسیقی حساسیت‌های پیشین را داشت و کنسرت‌ها صحنه اعتراضات گسترده بود. کار به اختلافات خیابانی محدود نشد و پای برخی علما و مدیران سیاسی و استانی نیز به ماجرا کشیده شد تا تصمیم گرفته شود برگزاری کنسرت در تعدادی از شهرها لغو شود.
گرچه پیش‌تر جنتی گفته بود: "در حوزه موسیقی که آنقدر مورد اعتراض است، کنسرت‌های موسیقی که در شهرهای مختلف کشور برگزار می‌شود، نشاطی در جامعه ایجاد کرده است." باید گفت؛ تلاش جنتی برای کمتر کردن شکاف بین اهالی فرهنگ و هنر و ارشاد باعث افزایش فاصله میان این وزارتخانه؛ مجلسی‌ها؛ برخی مدیران سیاسی و گروه‌های تندرو شد تا جایی که کارت‌های زرد یک به یک برای وزیر دولت یازدهم ارسال شدند.
همین کارت‌ها زمینه اعتراضات بیشتر به عملکرد علی جنتی را فراهم کرد و درنهایت کار دستش داد. تلاش او در بازگشایی خانه سینما، پشتیبانی از دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، ایجاد فضای کار برای سبک‌های تازه موسیقی، افزایش همکاری‌ها در چاپ کتاب و صدور مجوز برای نویسندگان و فیلمسازان، اجرای قانون معافیت ناشران و کتابفروشان ایران از پرداخت مالیات و اکران بعضی فیلم‌ها توقیفی از نقاط روشن دوران وزارت اوست گرچه در همین دوران نیز برخی کتاب‌ها و فیلم‌ها به محاق رفتند. علی جنتی ده ماه به پایان کار دولت یازدهم با هیاهوهای دلواپسان و برخی منتقدان سرسخت درکنار برخی حواشی به ناچار از تصمیم اجباری دولت تمکین کرده و از ریاست کناره گرفت تا حسن روحانی به دنبال مرد شماره دو برای این وزارتخانه پردردسر باشد.
مردم شماره دو روحانی برای سکان ریاست در بهارستان فردا قدم به ساختمان روبروی بهارستان و خانه ملت می‌گذارد. اینکه سیدرضا صالحی‌امیری کیست و چرا برای ریاست این کشتی طوفان‌زده انتخاب شده؛ بماند. مهم این است که این روزها هم بخشی از اصولگرایان و هم بدنه اصلاح‌طلبی و میانه‌روی سیاسی او را پذیرفته‌اند.
گفته می‌شود صالحی‌امیری سوابق علمی و فرهنگی گسترده‌ای دارد و همواره مورد توجه رئیس دولت یازدهم بوده است. با تجربه کوتاه در سرپرستی وزارت ورزش؛ تا امروز بیش از ۹۰ عنوان کتاب و مقاله به نام او منتشر شده که بخشی از آنها در سه سال ریاستش بر مسند سازمان اسناد و کتابخانه ملی چاپ و منتشر شده است.
تنوع در سوابق کاری او نیز در نوع خود بسیار جالب توجه است. او مدتی را در وزارت اطلاعات فعالیت کرده؛ سپس به مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری رفته و بعد هم سمت معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده گرفته است و اکنون قرار است وزیر ارشاد باشد.
درواقع صالحی‌امیری برای ریاست بر وزارتخانه‌ای پیشنهاد شده که این روزها اوضاع آشفته‌ای دارد. او هم باید آرامش را به عرصه فرهنگ و هنر بازگردانده و تنش‌ها و حواشی ناشی از رفتن جنتی را پایان دهد ازسوی دیگر مقابل برخوردهای سلیقه‌ای و مخالفانی بایستد که از جنتی به واسطه‌ی جایگاه خانوادگی‌اش انتظار می‌رفت در این امر موفق‌تر عمل کند. صالحی‌امیری هم باید از حقوق اهالی فرهنگ و هنر دفاع کند و هم دل دلواپسان را به دست بیاورد. یا آرامشان کند یا توجیه. شاید حسن روحانی امیدوار است با این انتخاب در ادامه روند اعتدال خویش توازنی بین خواسته‌های مجلس، علما، مجتهدان، هنرمندان و مخاطبان ایجاد کند. و اکنون باید دید او برای دستیابی به این توازن چشم امید خود را به کدامیک از تجارب شغلی صالحی‌امیری دوخته است؟
هرچند تحصیلات صفارهرندی مرتبط به فعالیت‌های فرهنگی نبود؛ با این‌حال او راهش را به صدر وزارت ارشاد اسلامی از روزنامه کیهان باز کرد. گرچه دوران صفارهرندی از نگاه سخت‌افزاری مثبت ارزیابی می‌شود اما رویکردهای فرهنگی او با "اعمال نظارت‌های سخت" همراه بود و نتیجه آن شد که تعامل بین دست‌اندرکاران عرصه فرهنگ و هنر به ویژه در بخش سینما و کتاب با مدیران ارشاد به حداقل نزول کند.
فشار بر ناشران، نویسندگان و هنرمندانی که فضاهای باز در دوران مسجدجامعی را در خاطر داشتند، افزایش سانسور در عالم سینما، محدویت فرایندهای نمایشی، موسیقایی و آزادی عمل خبرنگاران و مطبوعات نتایج بارز این دوران است. در همین دوران نقدهای جدی بر نحوه عملکرد ارشاد وارد شد. علیرضا رئیسیان در سمت رئیس انجمن کارگردانان سینمای ایران در مصاحبه‌ای اعلام کرد: "در سال‌های اخیر حتی با وجود دو برابر شدن بودجه سینما، خروجی وضعیت مناسبی ندارد."
نارضایتی هنرمندان؛ روزنامه‌نگاران و اهل فرهنگ از یکسو و قهر بخشی از مخاطبان حوزه فرهنگ و هنر با محصولات این دوران که در قالب کاهش مخاطبان سینما، کتاب و تئاتر خود را نشان داد درکنار اختلافاتی که به تدریج بر روابط صفارهرندی و رئیس دولت هشتم سایه افکنده بود؛ خود را در عزل وزیر نشان داد.
احمدی‌نژاد تصمیم گرفته بود که از این پس با صفارهرندی کار نکند گرچه می‌دانست از همین تاریخ او را به یکی از منتقدان جدی خود بدل خواهد کرد. محمود احمدی‌نژاد در مصاحبه‌ای درباره این عزل گفت: "بارها به آقای صفارهرندی عرض کردم که تعدادی از معاونانش را تغییر دهد چون در جهت اهداف دولت و مطالبات مردم و متدینین از دولت حرکت نمی‌کردند، اما اینگونه نشد و می‌بینید که عملکرد ایشان را کمتر کسی قبول دارد و نمی‌گویند که او باید در وزارتخانه باقی بماند."
گرچه عزل صفارهرندی به دلیل از رسمیت افتادن دولت به دلیل عزل‌های بی‌شمار دولت هشتم عملا در دولت نهم اتفاق افتاد؛ اما از همان زمان رئیس دولت نشان داد که قصد دارد در سویه‌های فرهنگی و هنری تغییراتی به وجود آورد با این‌وجود شدت برخورد با تنوع سلایق هنری در دوران سیدمحمد حسینی؛ وزیر انتخابی دولت نهم برای کرسی وزارتخانه ارشاد بازهم افزایش یافت. حسینی فارغ‌التحصیل فقه و مبانی حقوق اسلامی در مقطع دکتری بود که باوجود عدم ارتباط مستقیم تحصیلاتش با فعالیت‌های فرهنگی و هنری؛ منتقد جدی این وزارتخانه شمرده می‌شد و این موضع را در مجلس پنجم با استیضاح عطاالله مهاجرانی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت خاتمی) نشان داده بود.
سیدمحمد حسینی با سوابق مدیریتی‌اش در صداوسیما شاید آموخته بود که با برخوردهای سختگیرانه‌تر می‌تواند سکان فرهنگ و هنر را که از نگاه او و صفارهرندی به جاده خاکی منحرف شده بود؛ باردیگر بر صراط درست هدایت کند شاید همین تفکر بود که بدبینی او را نسبت به اهالی هنر افزایش داد و کار را به تعطیلی خانه سینما کشاند و شمار روزنامه‌ها و مجلات توقیف شده در این دوران به مدد توجهات محمدعلی رامین باردیگر افزایش یافت و به همان میزان تعداد کتاب‌های لغو مجوز شده.
با پایان حاکمیت دولت هشتم و نهم و در شرایطی که شکاف بین اهالی فرهنگ و هنر و وزارت ارشاد به مرز بحرانی خود رسیده بود؛ علی جنتی اهتمام خود را بر ایجاد فضای بازتر و بانشاط‌تر در عرصه‌های مختلف قرار داد و از دوستی و تنوع سلایق سخن گفت: "اعتراض ما این است که رشد و توسعه فرهنگی در یک فضای بسته و تاریکخانه که افراد در آن جرأت ابرازنظر نداشته باشند، مقدور نیست و باید یک فضای آزاد در این زمینه وجود داشته باشد."
در تلاش برای بازکردن این فضا به گفته وزیر دولت دهم؛ آمار فیلم‌های در حال ساخت به ۲۰۰ عدد رسید و حوزه کتاب نیز شاهد رونق چاپ‌های اول بود. و هنوز موسیقی حساسیت‌های پیشین را داشت و کنسرت‌ها صحنه اعتراضات گسترده بود. کار به اختلافات خیابانی محدود نشد و پای برخی علما و مدیران سیاسی و استانی نیز به ماجرا کشیده شد تا تصمیم گرفته شود برگزاری کنسرت در تعدادی از شهرها لغو شود.
گرچه پیش‌تر جنتی گفته بود: "در حوزه موسیقی که آنقدر مورد اعتراض است، کنسرت‌های موسیقی که در شهرهای مختلف کشور برگزار می‌شود، نشاطی در جامعه ایجاد کرده است." باید گفت؛ تلاش جنتی برای کمتر کردن شکاف بین اهالی فرهنگ و هنر و ارشاد باعث افزایش فاصله میان این وزارتخانه؛ مجلسی‌ها؛ برخی مدیران سیاسی و گروه‌های تندرو شد تا جایی که کارت‌های زرد یک به یک برای وزیر دولت یازدهم ارسال شدند.
همین کارت‌ها زمینه اعتراضات بیشتر به عملکرد علی جنتی را فراهم کرد و درنهایت کار دستش داد. تلاش او در بازگشایی خانه سینما، پشتیبانی از دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، ایجاد فضای کار برای سبک‌های تازه موسیقی، افزایش همکاری‌ها در چاپ کتاب و صدور مجوز برای نویسندگان و فیلمسازان، اجرای قانون معافیت ناشران و کتابفروشان ایران از پرداخت مالیات و اکران بعضی فیلم‌ها توقیفی از نقاط روشن دوران وزارت اوست گرچه در همین دوران نیز برخی کتاب‌ها و فیلم‌ها به محاق رفتند. علی جنتی ده ماه به پایان کار دولت یازدهم با هیاهوهای دلواپسان و برخی منتقدان سرسخت درکنار برخی حواشی به ناچار از تصمیم اجباری دولت تمکین کرده و از ریاست کناره گرفت تا حسن روحانی به دنبال مرد شماره دو برای این وزارتخانه پردردسر باشد.
مردم شماره دو روحانی برای سکان ریاست در بهارستان فردا قدم به ساختمان روبروی بهارستان و خانه ملت می‌گذارد. اینکه سیدرضا صالحی‌امیری کیست و چرا برای ریاست این کشتی طوفان‌زده انتخاب شده؛ بماند. مهم این است که این روزها هم بخشی از اصولگرایان و هم بدنه اصلاح‌طلبی و میانه‌روی سیاسی او را پذیرفته‌اند.
گفته می‌شود صالحی‌امیری سوابق علمی و فرهنگی گسترده‌ای دارد و همواره مورد توجه رئیس دولت یازدهم بوده است. با تجربه کوتاه در سرپرستی وزارت ورزش؛ تا امروز بیش از ۹۰ عنوان کتاب و مقاله به نام او منتشر شده که بخشی از آنها در سه سال ریاستش بر مسند سازمان اسناد و کتابخانه ملی چاپ و منتشر شده است.
تنوع در سوابق کاری او نیز در نوع خود بسیار جالب توجه است. او مدتی را در وزارت اطلاعات فعالیت کرده؛ سپس به مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری رفته و بعد هم سمت معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده گرفته است و اکنون قرار است وزیر ارشاد باشد.
درواقع صالحی‌امیری برای ریاست بر وزارتخانه‌ای پیشنهاد شده که این روزها اوضاع آشفته‌ای دارد. او هم باید آرامش را به عرصه فرهنگ و هنر بازگردانده و تنش‌ها و حواشی ناشی از رفتن جنتی را پایان دهد ازسوی دیگر مقابل برخوردهای سلیقه‌ای و مخالفانی بایستد که از جنتی به واسطه‌ی جایگاه خانوادگی‌اش انتظار می‌رفت در این امر موفق‌تر عمل کند. صالحی‌امیری هم باید از حقوق اهالی فرهنگ و هنر دفاع کند و هم دل دلواپسان را به دست بیاورد. یا آرامشان کند یا توجیه. شاید حسن روحانی امیدوار است با این انتخاب در ادامه روند اعتدال خویش توازنی بین خواسته‌های مجلس، علما، مجتهدان، هنرمندان و مخاطبان ایجاد کند. و اکنون باید دید او برای دستیابی به این توازن چشم امید خود را به کدامیک از تجارب شغلی صالحی‌امیری دوخته است؟
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر