آسیا؛ کانون ثروث

خبرآنلاین: عبدالرضا فرجی راد، سفیر پیشین ایران در اروپا و آسیا می‌گوید: ایران و کشورهای شرق دور می توانند در فضایی دور از تنش بحرانهای منطقه ای روابطی کم هزینه و پر سود داشته باشند.

اقتصادهای نوظهور آسیایی امروز گام های بلندی در راه توسعه اقتصادی و سیاسی برداشته اند. در دوران جدید کشورهای آسیایی می توانند با پیش گرفتن سیاستهای رو به رشد، خیز بلندی به سمت توسعه بیشتر و تعامل با سایر کشورها بردارند و قرن ۲۱ را به نام خودشان رقم بزنند. سفر آقای روحانی در این راستا قابل فهم و ارزیابی است. در این باره با عبدالرضا فرجی راد، سفیر سابق ایران در نروژ، سوئد و سریلانکا گفت و گو کرده ایم:

اهداف سفر آقای روحانی را به سه کشور آسیایی و همچنین شرکت در اجلاس سران مجمع همکاری آسیایی را چه چیزهایی می دانید؟

پس از برجام رفت و آمدهای زیادی بین ایران و کشورهای دیگر صورت گرفت. بیشتر این رفت و آمد ها جنبه اقتصادی داشت و عمدتا هم با کشورهای اروپایی بود. ایران سابقه خوبی در طول چند دهه اخیر با اروپایی ها دارد. اروپایی ها هم در جریان تحریم ها و پسا برجام فعال بودند و میزان کاهش روابط آنها با ایران بیشتر از کشورهای دیگر دنیا بود. از این رو با شکست سد تحریمها، رفت و آمدها با اروپا آغاز شد و معاهداتی بسته شد و تعهدات و قراردادهایی بوجود آمد. البته با کشورهای دیگر هم روابط برقرار شده است، آمریکای لاتین و کشورهایی از آسیا هم در اهداف سفرها و روابط قرار گرفتند.

اما به هر حال برابری و موازنه ای که باید بین کشورهای اروپایی و شرق دور وجود داشته باشد اتفاق نیفتاده است و سفر آقای روحانی هم بر این مبنا قابل تفسیر است و این سفرها و سفرهای مشابه آن می تواند یک موازنه ای در روابط اقتصادی بین اروپا و شرق ایجاد کند. اگر این اتفاق نمی افتاد اول اینکه کشورهای آسیایی تصور می کردند که ایران گرایش معناداری به غرب و اروپا دارد و از این رو این موضوع باعث می شد که آنها در سیاستهای خود و استراتژی های سیاست خارجی خود که برای ایران طرح ریزی می کنند نوعی کم توجهی به ایران داشته باشند.

در دوران گذشته وضعیت چگونه بود؟ در دوران تحریم روابط ایران با این کشورها هم کاهش یافته بود؟

خیر. با توجه به اینکه در دوران تحریم هم ایران با این کشورها مبادلات و روابط وبی داشت، این سفرها و نگاه به شرق نوعی قدردانی و توجه به آنها به حساب می آید که آسیا بداند که بعد از برجام، ایران این کشورها را فراموش نکرده است و همکاری های متعدد را در سیاستهای خود گنجانده است و از طرفی ایران و کشورهای آسیایی می توانند مبادلات خود را افزایش دهند، سرمایه گذاری های مشترک انجام دهند و این سرمایه گذاری ها باید در حوزه های مختلف از جمله حوزه گردشگری و حوزه های دیگر باشد.

به عنوان مثال کشور چین با جمعیت میلیاردی با توجه به افزایش ثروت شهروندانش، توریستهای فراوانی به سمت مقاصد توریسم پذیر خواهد فرستاد که ایران می تواند یکی از این مقاصد باشد. از طرف دیگر در موضوع ویزا و روادید هم ایران راغب است با کشورهایی کار کند که مشکل خاصی با آنها ندارد و از طرفی مبادلات دیپلماتیک در این موضوع باعث افزایش اعتبار ایران در این مسئله خواهد شد.

کشورهای قدرتمندی مثل ژاپن، چین و کشورهایی مانند مالزی و ویتنام که در سفر رئیس جمهور هم گنجانده شده اند و یا کشور اندونزی که از کشورهای پر جمعیت و در حال رشد است باید مورد توجه واقع شود و از جنبه های مختلف از لحاظ گردشگری و محیط زیست گرفته تا موضوع سرمایه گذاری و مخصوصا صادرات ایران روی آنها فکر و کار شود. صادرات ایران دارای یک بازار سنتی است. از فرش و زعفران گرفته تا دیگر محصولات که عمدتا به اروپا می رود. بجز فکر روی اروپا و آمریکا باید روی شرق دور حساب باز کرد.

به هر حال وضعیت رو به رشد و ثروتمند شدن کشورهای آسیایی و شهروندان آنها در مصرف گرایی و تنوع در مصرف آنها تاثیر خواهد داشت که اگر ایران بتواند با برنامه ریزی سیستماتیک و خوبی وارد بازار این کشورها شود و به عنوان مثال بازار محصولات متنوعی مثل پسته و زعفران را در بازارهای بزرگی مثل اندونزی دویست میلیون نفری، چین و ژاپن باز کند، مسیر ویژه ای را می تواند بپیماید و به هر حال این بازارها برای همه کشورها جذاب هستند و بازار بسیار بزرگی نسبت به اروپا هستند که محدودیت ها و وسواس های اروپا را هم به دنبال ندارند.

قرن ۲۱ قرن آسیاست. منظور چیست؟ این سخن را روحانی هم در ابتدای سفر خود بیان کردند.

وقتی کفته می شود قرن ۲۱ قرن آسیاست یعنی از جهات مختلفی می توان به آن توجه کرد. ضریب رشد اقتصادی در آسیا رشد فزاینده ای دارد، ثروت آفرینی در این مناطق رشد بالایی دارد، مهمتر از همه تکنولوژی در این منطقه جای بزرگی برای خود باز می کند، در بعضی از شاخه ها تکنولوژی حرف اول را می زند و امروزه به این شکل نیست که فقط غربیها و ژاپن صادر کننده تکنولوژی باشند، سنگاپور، چین و کشورهای دیگر این کار را انجام می دهند. اگر قبلا آلمان قطاری با سرعت ۵۰۰ کیلومتر در ساعت می ساخت امروزه چین هم طرحهای بلندپروازانه ای دارد و چنین قطارهایی را می خواهد در سراسر کشور راه اندازی کند.

وقتی گفته می شود قرن ۲۱ قرن آسیاست یعنی از منظرهای مختلف نگاه می شود. منظر سیاسی، اقتصادی، تکنولوژی و ثروت آفرینی به آن نگاه می شود. به هر حال وقتی قدرتهای نوظهور رشد می کنند در قدرتهای قدیمی مثل آمریکا و اروپایی ها نگرانی هایی بوجود می آید و باعث می شود بحث های سیاسی هم به میان کشیده شود. کشورهای آسیایی مثل چین وقتی رشد می کنند به هر حال بودجه های نظامی آنها هم افزایش پیدا می کند استراتژی های نظامی آنها تغییر می کند و حوزه نفوذ شان هم افزایش پیدا می کند و در حوزه دریاهای آزاد قدرت نظامی پیدا می کنند و خواسته های جدید و تعاملات جدید بوجود می آید و از این جهت مسائل ژئوپلتیکی همراه با مسئل سیاسی و اقتصادی هم رشد می کند. همچنین تعاملات فرهنگی زیادی بوجود می آید. آسیا از لحاظ ادیان و مذاهب از تنوع بسیاری برخوردار است. نژادها در آسیا متنوع و مختلف است و این منابع انسانی، منابع طبیعی، گستردگی جغرافیایی اهمیت آسیا را افزونتر می کند.

آسیا برای ایران چه منافعی می تواند در بر داشته باشد. ایران چه سیاستهایی می تواند در سیاست خارجی خود در قبال آسیا در پیش بگیرد؟

همانطور که گفتیم اهمیت و ویژگی آسیا همه بخشها و سطوح را شامل می شود و به تبع آن، ایران هم از این موضوع بهره می برد و در حالی که کشورهای آسیایی رشد چشمگیری دارند، ایران هم استراتژی و سیاستهای خودش را به سمت آسیا چرخش می دهد و سعی می کند از منافع آن بهره ببرد. به هر حال شرق دور منطقه ای است که از بحرانهای منطقه ای دور است و ثروتهای رو به رشد در آنجا مقصدی است که ایران می تواند برای برقراری روابط سودمندانه و قابل توجه از آن استفاده کند. بسیاری از کشورهای آسیایی کشورهایی هستند که می توان بدون سر وصدا روابط هوشمندانه ای بر مبنای سود و برد دو طرف برقرار کرد.

ایران می تواند هم برای آوردن تکنولوژی و آوردن شرکتهای مختلف حتی شرکتهای نفتی و گازی فقط روی شرکتهای اروپایی تمرکز نکند و شرکتهای اندونزیایی، ژاپنی، چینی و دیگر کشورها که در این حوزه ها عملکرد خوبی دارند به سمت ایران بیایند. همچنین وقتی ایران بتواند در این مناطق صاحب منافع شود می تواند در جریان بحرانها و حوادث سیاسی هم اظهار نظر کند و حضور خودش را به رخ دیگران بکشد و در مسائل متعددی موضع گیری کند و در حوزه ژئوپلتیک هم دنبال رو حوزه اقتصادی باشد.

پس فکر می کنید سیاست ایران سیاست یکجانبه ای نخواهد بود و ایران می تواند سیاست چندجانبه ای در پیش بگیرد تا از اروپا تکنولوژی های نو و پیشرفته را وارد کند و با آسیایی ها هم در حوزه های انرژی و گردشگری و دیگر حوزه ها وارد مذاکره شود؟

به هر حال ایران نباید حوزه ای از کشورها را رها کند و یکجانبه به سیاست خارجی بنگرد. زیرساختهای صنعتی ما اروپایی است و ایران نمی تواند به یکباره تمام آن را با تکنولوژی های جدید و خط تولیدهای جدید تعویض کند. ایران باید با ساختارهای قبلی هم کار کند و آنها را توسعه دهد و در جهت تعمیر و نگهداری همچنان روابط خود را با اروپایی ها ادامه دهد و همچنین تکنولوژی هایی که شاید در آسیا نباشد را وارد کند، اما به هر حال قسمتهای عظیمی از تکنولوژی و صنعت هم در آسیا توسعه روزافزونی داشته و می توان از آنها به شکل ارزان تری استفاده کرد. بخشی از تکنولوژی های آسیایی کمتر از غربی ها نیست.

یک زمانی در جاده سازی و تونل سازی ایتالیایی ها، آلمانی ها حرف اول را می زدند ولی خوب به هر حال امروزه چینی ها هم به این تکنولوژی ها دست پیدا کردند و کارهای عظیمی می کنند و از ابتکارات جدید استفاده می کنند. امروزه بزرگترین پل هوایی در چین ساخته می شود که از تکنولوژی چینی استفاده می کنند. امروزه خودشان می تواند بزرگترین پل روی آب، سدها و تونلها را بسازند و طبیعتا ایران می تواند از کمک آنها استفاده کند و از تبادلات دانشگاهی در جهت تربیت نیروی انسانی و مهندسان استفاده کند تا از تجربیات آنها که ارزان تر می شود از آنها اخذ کرد، استفاده کند. به هر حال ما باید از الکوهای شرق دور بهره ببریم و از الگوهایی که شرق دور برای توسعه داشتند استفاده کنیم.