فن ناقص دیپلماسی اردوغانی

شده ونیروهای لشگر ویژه مبارزه با تروریسم موسوم به لشکر طلایی و لشگر نهم زرهی از منطقه الخازر به سمت خطوط مقدم در نزدیکی مراکز اداری شهر وارد جنگ شده اند.موصل که همچون حلب در سوریه به نمادی برای زور آزمایی سیاسی و تحمیل اراده طرفین جنگ تبدیل شده از جنبه نظامی به خودی خود شاید اهمیتی نداشته باشد،اما آنچه این جنگ به تعبیر حیدر العبادی "آزادیبخش و شرافتمندانه " را پراهمیت کرده عواقب سیاسی وتاثیر آن بر امنیت راهبردی کل منطقه و خود عراق است.

یک مقام ارشد امنیتی عراق نزدیک به دفتر نخست وزیر این کشور می گوید"این جنگ عملا از حدود یک ماه پیش و با ردو بدل شدن اتهامات سیاسی و حملات لفظی میان ترکیه و عراق آغاز شده بود. آنچه هم اکنون میبینیم بیشتر جنگ اراده های سیاسی برای تحمیل به طرف مقابل است". اشاره این مقام به اوج جنگ لفظی حیدر عبادی و اردوغان طی هفته گذشته است آنگاه که نخست وزیر عراق اعلام کرد اولا، ارتش ترکیه باید شمال عراق و منطقه بعیشقه را فورا تخلیه کند. ثانیا، ضرورتی برای دخالت و حضور ارتش ترکیه در عملیات آزاد سازی موصل نیست.ثالثا،به گفته او مردم عراق به هر قیمت از تمامیت ارضی کشورشان دفاع خواهد کرد.سخنی که خشم اردوغان را به همراه داشت و در بیانی غیر متعارف در ادبیات دیپلماتیک به نخست وزیر عراق توصیه کرد حد خود را بشناسد.اردوغان گفت "ترکیه به قول او هنوز آنقدر خوار نشده که از شما دستور بگیرید".

اما رویارویی و جنگ لفظی میان مقامات بغداد و آنکارا بر سر مناطق شمالی عراق و نحوه مقابله با گروه های مسلح و تروریستی موضوعات جدیدی نیستند که اکنون به بهانه جنگ موصل مطرح شده باشند. بحث مناطق شمالی عراق چندان ارتباطی با دولت کنونی عراق و تحولات جاری این کشور ندارد و سابقه آن حداقل به حدود 3 دهه پیش و دوران حکومت صدام حسین باز می گردد.با این تفاوت که صدام حسین آن زمان با عقد تفاهم نامه یی با دولت ترکیه به آنها برای دخالت و حضورنظامی درمناطق شمالی عراق مجوزلازم را داده بود.ترکیه این توافقنامه را کماکان معتبر می داند.تاثیر این توافق بر شرایط وقت عراق دقیقا چه بوده؟ فعلا موضوع بحث ما نیست . اما از جنبه سیاسی ،علائق تاریخی ، فرهنگی و قومیتی مد نظر ترک ها، بی شک توافقی مهم برای آینده تلقی می شد.

توافقی که عملا زمینه های مشروعیت و علائق سرزمینی و قومیتی خود تراشیده یی برای رهبران ترکیه بوجود آورد که ثمره های آن امروز به خوبی مشاهده می شود. اردوغان اوایل این هفته در مراسم آغاز سال تحصیلی 2017 - 2016 در شهر "ریزه" گفت""برخی می گویند سربازان ترک باید از بعشیقه عراق خارج شوند. ما که بدون اجازه به آنجا نیامده ایم. بلکه شما ما را دعوت کردید. حالا می گویید بروید، درحالی که آنجا هم نژادان من، برادران ترکمن، عرب و کرد من آنجا زندگی می کنند"".اردوغان همچنین روز گذشته با بی اهمیت توصیف کردن خواست دولت عراق یادآور شد"چگونه ممکن است من وارد موصل نشوم. چه بخواهند یانه در عملیات شرکت می کنیم ".

رویکرد سیاسی و امنیتی جنگ موصل دقیقا به همین دلیل از جنبه نظامی آن مهمترشده.بالاخره ارتش عراق با حمایت نیروهای شبه نظامی مانند حشد الشعبی و پیشمرگه های کرد مخالف داعش دیر یا زود بر موصل تسلط خواهد یافت.اما علت اصرار ترک ها برای مشارکت نظامی و حضور فیزیکی چیست".پاسخی ثابت،روشن و یکدستی که همه ابعاد مبهم نیات ترکها را آشکار کند نمی توان یافت.شرایط سوریه؟،عدم نفوذ بر دولت مرکزی بغداد؟،نگرانی از توسیعه نفوذ ایران؟، نگاه نگران کننده ایدئولوژیکی به ساختارهای قومیتی و یامذهبی سنی - شیعه؟ ویا دلایل دیگر؟

دقیقا نمیدانیم؛اما کاملا مشخص است ترکیه به این سادگی حاضر به ترک میدان عراق نیست.موقعیت موصل برای ترک ها بیانگر نقطه اوج آرزوهایی ست که کنترل و تسلط دولت مرکزی بغداد،آنها را برباد خواهد داد.دلایل ژئواستراتژیکی،امنیتی و یا قومیتی و مذهبی؟ یا نگرانی از باختن بازی به دولت عراق و تحقق شرایطی که محور تهران - بغداد - دمشق فعال شود؟کدامیک؟.مشخص نیست. فعلا که خبری از رفتن اسد در سوریه نیست،عبادی هم در حال قدرت گرفتن است و تهران هم که بازی خاص و زیرکانه خود را دارد. پس ضرورتا تنها سنگر بسیار مهم که می تواند دست بالاتری در منطقه به ترکیه بدهد ، تسلط بر موصل و حفظ شرایط سنتی و پیشین آن از جنبه مذهبی و قومیتی ست. آیا موفق می شود؟.نه خیلی دورو نه چندان نزدیک برای این سوال پاسخی پیدا خواهد شد. اما یک