مروری بر کوتاهی های احمدی نژاد در قبال احکام رهبری

هفته نامه مثلث - علی گنجی: حالا که قرار نیست دیگر محمود احمدی نژاد نامزد انتخابات ریاست جمهوری سال آینده باشد، سوالاتی در مورد چرایی این غیبت وجود دارد. جدای از بحث ایجاد دو قطبی، برخی تحلیلگران و رصدگران مسائل سیاسی به مرور کارنامه رفتاری او در دوران صدارتش می پردازند.

او اگرچه مانند روسای جمهور دیگر خدماتی داشته اما نگاهی به عملکرد او نقاط منفی و قابل تاملی را نیز مقابل ما می گذارد. بخش هایی که او با ایجاد ناسازگاری، تعاریف رسمی امور را مورد توجه قرار نداد؛ خصوصا اینکه در دوره هایی نشانه هایی از تعلل در ولایت پذیری نیز قابل مشاهده است.

قهر پر ماجرا

یکی از نقاط تاریک دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد ماجرای قهر یازده روزه اوست، ماجرا از این قرار است که ۲۸ فروردین ۱۳۹۰، خبر استعفای حیدر مصلحی (وزیر اطلاعات وقت) از سمت خود همراه با متن موافقت محمود احمدی نژاد با این استعفا و نیز حکم انتصاب او به عنوان مشاور امور اطلاعاتی روی تلکس خبرگزاری ها قرار گرفت.

این استعفا و موافقت رییس جمهور با آن مورد مخالفت رسمی رهبر معظم انقلاب قرار گرفت. پس از مخالفت رهبری با این استعفا و ابقای وزیر اطلاعات ندر سمت خود، سوم تا چهارم اردیبهشت ماه همان سال رییس جمهور وقت در اقدامی بی سابقه و در اعتراض به حکم حکومتی در ابقای وزیر اطلاعات به منزل رفت و پس از یازده روز خانه نشینی به محل کار خود بازگشت.

گفته می شود با تصمیم و اقدام مصلحی برای تغییر یکی از معاونان خود در وزارت اطلاعات و آغاز دور جدیدی از فعالیت ها، احمدی نژاد تصمیم به عزل وزیر اطلاعات می گیرد. این عزل مخالفت کتبی و شفاهی رهبر انقلاب جهت حفظ مصلحت کشور را در پی داشت و پس از مقاومت احمدی نژاد، با حکم رهبری، وزیر اطلاعات ابقا شد.

از علت های خانه نشینی یازده روزه رییس جمهور روایت های مختلفی نقل می شود. یکی از این نقل قول ها مربوط به محمد کوثری (عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در آن دوره) است. وی در خصوص قهر رییس جمهور با بیان اینکه اختلاف سلیقه ای میان احمدی نژاد و مصلحی وجود داشته، می گوید: «آقای رییس جمهور می گوید در جلسه ای در وزارت اطلاعات علیه دفتر رییس جمهور و دولت صحبت هایی شده است اما آقای مصلحی این موضوع را قبول ندارد. از طرف دیگر، احمدی نژاد معتقد است وزارتخانه، اطلاعات و اخباری که درباره کل منطقه و داخل کشور نیاز است را با «تاخیر» ارائه می کند.»

اما در روایتی دیگر از این ماجرا حجت الاسلام مجتبی ذوالنور جانشین سابق نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران در سخنانی در دانشگاه پردیس قم با اشاره به خانه نشینی ۱۱ روزه احمدی نژاد گفته بود: «در قضیه وزیر اطلاعات و قهر ۱۱ روزه آقای رییس جمهور، خود آقای احمدی نزاد به رهبری گفت اگر من نتوانم با وزیر اطلاعات کار کنم، می توانم استعفا بدهم یا نه؟ که رهبری هم به آقای احمدی نزاد فرمودند می توانی استعفا بدهی؛ بعد رییس جمهور می گوید من رفتم ۱۱ روز در خانه نشستم تا فکر کنم استعفا بدهم یا نه؛ که البته من این کار آقای احمدی نژاد را درست نمی دانم اما با تمام این احوال، رییس جمهور بعد از ۱۱ روز در تلویزیون حاضر شد و گفت رابطه من با رهبری رابطه پدر و فرزندی است؛ که البته من به این سخن آقای احمدی نژاد انتقاد کردم و گفتم رابطه با رهبری فراتر از رابطه عاطفی پدر و فرزندی است، چون چه کسی گفته پدر همیشه درست می گوید؟ رهبری در جایگاهی است که مشروعیت همه ارکان نظام با اوست.»

اما پس از این خانه نشینی اخبار ملاقات اشخاص مختلف با احمدی نژاد و سخنان وی در این ملاقات ها حساسیت های بیشتری را برانگیخت تا اینکه ناراحتی عمومی از عدم تمکین وی از حکم حکومتی سبب شد احمدی نژاد پس از یازده روز در هیات دولت حاضر شود و اظهارات شفاهی را در حمایت از ولایت فقیه ابراز دارد.

در حالی که عده ای صحبت از قهر احمدی نژاد و مقاومت وی در مقابل حکم حکومتی می کنند اما گروهی دیگر که از نزدیکان رییس جمهور محسوب می شوند، روایت های دیگری از این خانه نشینی دارند. به عنوان مثال جوانفکر (مشاور رسانه ای احمدی نژاد) می گوید: «در مورد آن ۱۱ روز این طور نبوده که رییس جمهور کار را رها و قهر کنند. ایشان داشتند فضای کشور را رصد می کردند. احمدی نژاد در آن شرایط به این نتیجه رسیده بود که توطئه ای شکل گرفته و هدف این است که دولت و رییس جمهور را تخریب کند و به کشور آسیب بزنند. ایشان مدتی از منزل شان که چسبیده به ریاست جمهوری و بخشی از ریاست جمهوری است، خارج نشدند.

این طور نیست که بگوییم محیطی جدای از محیط کارشان است، بسیاری از برنامه هایشان را در روزهای عادی هم در منزل شان انجام می دهند. یک اختلاف نظر درباره وضعیت وزارت اطلاعات در آن برهه پیش آمد و این تغییرات صورت گرفت. ایشان از نظر مقام معظم رهبری که بعدا کتبا اعلام شد، تبعیت کردند و الان آقای مصلحی در کابینه حضور دارند.»

اما حجت الاسلام آقاتهرانی (نماینده وقت مجلس) نیز روایت دیگری از این خانه نشینی دارد. آقاتهرانی نقل می کند در دیداری که با احمدی نژاد در این پانزده روز داشته، در حالی که بیمار بوده به وی گفته است: «بنده نمی دانم شایعاتی که درباره من و شرط و شروطی که با رهبری گذاشتم از کجا سرچشمه می گیرد. بنده در دیدار با رهبری در اتاق تنها بودیم و چگونگی پخش این شایعات برایم عجیب است و نمی دانم این حرف ها را از کجا می گویند. بنده خدمت رهبر انقلاب رسیدم و به ایشان گفتم من با فشارهایی که بر دولت است به این نتیجه رسیدم که رسیدن به آرمان هایی که در این دولت تصمیم به اجرای آن داشتیم غیرممکن است.»

در ادامه آقاتهرانی گفته است: «احمدی نژاد در حالی که گریه می کرد گفت بنده نمی بخشم افراد حزب اللهی را که به من تهمت زاویه داشتن با رهبری عزیز انقلاب را می زنند.»

مقاومت احمدی نژاد در مقابل حکم حکومتی و در پی آن قهر یازده روزه اش سبب شد طراحان سوال از احمدی نژاد در مجلس شورای اسلامی این اتفاق را به عنوان یک سوال مهم در طرح خود بیفزایند. اما پس از کش و قوس های فراوانی که در رابطه با مطرح کردن این سوال در صحن علنی مجلس پیش آمد و این طرح پس از ماه ها تاخیر و در روز پایانی کار مجلس در سال نود به صحن علنی آمد، احمدی نژاد با حضور در مجلس و در پاسخ به یازده روز خانه نشینی اش چنین گفت: «اکثر مردم به من می گویند کمی استراحت کن و به خودت برس! ۱۱ روز خانه نشینی هم از آن حرف هاست! احمدی نژاد و خانه نشینی؟ این حرف و وصله ها به من و دولتم نمی چسبد.

زندگی ام نشان می دهد که با عمل درست و ادبیات صحیح از ولایت دفاع می کنم و نشان می دهم که نظام ولایی، نظام تلاش و عمل است. همه همکاران من آنقدر کار کرده اند که فنری شده اند. با این همه اوصاف، کم نیستند افرادی از طیف های مختلف اصولگرایی که همچون دبیرکل موتلفه، در خلوت یا آشکار می گویند که «نظرم در مورد احمدی نژاد پس از قهر کردنش عوض شده است.»

مخالفت عجیب

موضوع جنجالی الحاق سازمان حج و زیارت به سازمان میراث فرهنگی توسط دوقلوی دولت نهم و دهم یعنی احمدی نژاد - مشایی و مخالفت بعثه مقام معظم رهبری و همچنین شخص رهبر انقلاب با این اقدام نسنجیده و انحرافی، یکی از حاشیه هایی بود که جریان انحراف در دولت نهم پیگیری می کرد.

حجت الاسلام ری شهری، نماینده سابق ولی فقیه در امور حج و زیارت که آن روزها درگیر مخالفت با اقدام غیرقانونی اشخاص حاشیه ساز دولت نهم بود، در خاطرات خود به نامه های سه گانه رهبر انقلاب به احمدی نژاد و خود اشاره کرده و می نویسد: «در تاریخ ۱۸/۲/۸۸ آقای حجازی را هنگام نماز جماعت در حسینیه کوثر دیدم، پرسیدم چرا قضایا این طور شد، گفت: گویی مشایی آقای احمدی نژاد را سحر کرده و همه دوستانش هم از ایشان ناراحت هستند و ما نمی دانیم چرا این طور می کند.»

ایشان اضافه کرد: «وقتی نامه مشایی به ذی حسابی سازمان مبنی بر مسدود کردن حساب این سازمان به دست ما رسید، آقا ناراحت شدند و بعد ماجرای نامه سوم پیش آمد.

گفتنی است نامه اول، از دفتر مقام معظم رهبری به احمدی نژاد نوشته شده بود که در آن مخالفت معظم له به اطلاع ایشان رسیده بود. البته این نامه پس از یک هفته مجددا به صورت «آنی» نیز برای ایشان ارسال گردید.

نامه دوم را مقام معظم رهبری با دستخط خودشان برای رییس جمهور نوشته بودند. بعد از این دو نامه و هنگامی که مشاهده شد دولت همچنان در پی عملی ساختن تصمیم خود است و ضمنا حکم آقای لیالی توسط آقای مشایی صادر شد و به ذی حسابی هم دستور مسدود کردن حساب سازمان حج ابلاغ شد، آیت الله خامنه ای دستور می دهد نامه سوم خطاب به من نوشته شود.»

آقای حجازی در این باره توضیح داد: «به آیت الله خامنه ای عرض کردم: «چرا این مطلب به آقای ری شهری نوشته شود؟ آن را به خود آقای احمدی نژاد بنویسیم.» ایشان فرمودند: «نه، دیگر به او نمی گویم و به آقای ری شهری نوشته شود.» البته نمی خواستم کار به اینجا بکشد ولی به هر حال کشیده شد.»

در واقع احمدی نژاد تا قبل از اینکه شرایط به این صورت درآید، حاضر نبود دستور مقام معظم رهبری را بپذیرد، این گونه موضع گیری ایشان برابر رهبری تا آن تاریخ بی سابقه و شگفت انگیز بود.

توضیح اضافه اینکه منظور حجت الاسلام ری شهری درباره نامه سوم که رهبر انقلاب خطاب به ایشان نوشتند، نامه ای بود که بعد از دخالت مشایی در تعیین رییس سازمان حج و زیارت و مسدود شدن حساب های سازمان حج به دستور دفتر مقام معظم رهبری در رسانه ها منتشر شد و در آن نامه به نقل از رهبر انقلاب نوشته شده بود:

«جناب حجت الاسلام والمسلمین ری شهری دامت توفیقه، نماینده محترم ولی فقیه و سرپرست حجاج ایرانی

سلام علیکم

درباره جا به جایی سازمان حج و زیارت به جناب آقای رییس جمهور موکد تذکر داده شد که الحاق این سازمان به مجموعه گردشگری شایسته نیست. مقرر گشت وضعیت به شیوه سابق بماند. بنابراین مقتضی است جنابعالی برنامه های خود را طبق روال سابق ادامه دهید. وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس محترم سازمان حج و زیارت در جریان امر قرار گیرند. مراتب برای اطلاع و اقدامات لازم اعلام می گردد.»

رییس جمهور در اولین سفر اعضای هیات دولت پس از انتخابات ریاست جمهوری در مشهد مقدس و درست در ایامی که کشور درگیر اغتشاشات خیابانی فتنه گران بود و حدود یک ماه قبل از زمان بررسی وزرای پیشنهادی دولت در مجلس، سه معاون جدید خود را معرفی کرد.

وی در آخرین جلسه هیات دولت نهم که در استانداری خراسان رضوی برگزار شد، اظهار داشت: «طبق وعده ای که کرده بودیم، اولین سفر اعضای هیات دولت پس از انتخابات به مشهد مقدس انجام گرفت.»

در این جلسه هیات دولت نهم، «مجتبی ثمره هاشمی» به سمت دستیار ارشاد رییس جمهور، «اسفندیار رحیم مشایی» به سمت معاون اول رییس جمهور، «پرویز داودی» به سمت مشاور رییس جمهور، «علی اکبر صالحی» به سمت معاون رییس جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی، «مسعود زریبافان» به سمت معاون رییس جمهور و رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران و «حمید بقایی» به سمت معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری منصوب شد.

جنجال معاون اولی

اما یکی دیگر از اتفاقات قابل تامل در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد ماجرای معاون اولی اسفندیار رحیم مشایی است. در شرایطی که کشور برای آرام کردن حوادث انتخابات سال ۸۸ در تکاپو بود، اشتباه احمدی نژاد در انتصاب مشایی به معاون اولی بحرانی تازه را در سطح مدیریتی ایجاد کرد. ماجرا از این قرار بود که محمود احمدی نژاد در اولین سفر استانی اعضای هیات دولت و حدود یک ماه قبل از زمان بررسی وزرای پیشنهادی دولت در مجلس، سه معاون جدید خود را معرفی کرد.

وی در آخرین جلسه هیات دولت نهم که در استانداری خراسان رضوی برگزار شد، اظهار داشت: «طبق وعده ای که کرده بودیم، اولین سفر اعضای هیات دولت پس از انتخابات به مشهد مقدس انجام گرفت.»

این رویداد جنجال های زیادی به پا کرد و عملکرد بسیار بد احمدی نژاد در این مورد نقطه ای منفی در کارنامه کاری او بر جای گذاشت. موج اعتراضات به این انتصاب تا آن حد گسترده شد که رهبر معظم انقلاب به این ماجرا ورود کرده و در نامه به احمدی نژاد به ایشان فرمودند اسفندیار رحیم مشایی برکنار شود. در این نامه آمده بود:

«بسمه تعالی

جناب آقای دکتر احمدی نژاد، ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران

با سلام و تحیت

انتصاب جناب آقای اسفندیار رحیم مشایی به معاونت رییس جمهور برخلاف مصلحت جنابعالی و دولت و موجب اختلاف و سرخوردگی میان علاقه مندان به شما است.

لازم است انتصاب مزبور ملغی و کان لم یکن اعلام گردد.

سید علی خامنه ای
۲۷/۴/۸۸»

انتشار نامه؛ شش روز پس از صدور

ظهر جمعه دوم مرداد ماه، پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه ای، در اولین اظهارنظر رسمی، نامه رهبر انقلاب خطاب به احمدی نژاد را منتشر کرد. این نامه به دستخط رهبری نوشته شده بود و امضای آن تاریخ ۲۷/۴/۸۸ را نشان می داد. رهبری در این نامه از رییس جمهور اینچنین خواسته بودند: «لازم است انتصاب مزبور ملغی و کان لم یکن اعلام گردد.» دلیل این دستور را این گونه توضیح داده بودند: «انتصاب جناب آقای اسفندیار رحیم مشایی به معاونت رییس جمهور برخلاف مصلحت جنابعالی و دوست و موجب اختلاف و سرخوردگی میان علاقه مندان به شما است.»

نامه رهبری دست نویس و محرمانه بود، با این حال توسط نمایندگان مجلس علنی شد. ابوترابی فرد گفته است که نامه «محرمانه» بوده است و برای علنی کردن آن «ماموریت قطعی» داشته است.

افزایش انتقادات

حسین شریعتمداری روز بعد در سرمقاله کیهان نوشت که تاخیر احمدی نژاد در اجرای حکم رهبری و تلاش برای تغییر نظر ایشان «کمترین توجیه اسلامی و قانونی ندارد» و «ولایت پذیری و قانون گرایی وی را مخدوش می کند» و شاید «با تسامح» ناشی از کم دانی و ضعف بینش اسلامی وی باشد. وی در این یادداشت مشایی را «یکی از مهره های کودتای مخملی» معرفی کرد و نوشت که «او با خط توطئه اخیر، تلاش برای عبور از ارزش های اسلامی و انقلابی و زیر پا نهادن قوانین مسلم جمهوری اسلامی است.»

احمد توکلی با انتقاد از اینکه احمدی نژاد نامه رهبری را بی پاسخ گذاشته است، اینکه دستور رهبری در همان تاریخ صدور اجرا نشده را تلویحا خلاف «قانون و احکام اسلامی» دانست.

سایت زیر نظر وی - الف - نیز، در کنار صفحه اصلی خود «روز شمار ولایت مداری» احمدی نژاد را قرار داد که روزها، ساعت ها و ثانیه هایی که از زمان صدور نامه رهبری گذشته بود را نشان می داد.

بسیاری از نمایندگان مجلس وقت هم البته در این باره اظهارنظر کردند، از آن جمله حمید رسایی نیز در یادداشت وبلاگش نوشت که مشایی از حکم رهبری مطلع شده است ولی در مقام معاون اولی مانده است بنابراین «اعتقادی به موضوع ولایت فقیه و تبعیت از آن ندارد.»

همان روز، یعنی پس از انتشار نامه رهبری، مشایی استعفا داد. احمدی نژاد این استعفا را پذیرفت و در پاسخ نامه استعفای وی، عنوان کرد که در روزهای پس از صدور نامه رهبری امیدوار بوده «با رفع برخی تبلیغات منفی، فشارها و جوسازی های بعضی رسانه ها و جریان های سیاسی» مشایی معاون اول بماند.

احمدی نژاد همان روز مشایی را به سمت مشاور و رییس دفتر ریاست جمهوری نصب کرد. وی همچنین در نامه ای به رهبری، زا انجام شدن دستور ایشان «به استناد اصل ۵۷ قانون اساسی» خبر داد.

متن نامه احمدی نژاد به رهبری و همچنین انتصاب مشایی به ریاست دفتر خود، انتقاداتی را از سوی شخصیت های سیاسی در پی داشت. برای مثال علی عباس پور تهرانی فرد (نماینده مجلس) گفت: «ما انتظار نداریم کسی که مقام معظم رهبری چنین نظری در رابطه با ایشان دارد، به عنوان ریاست دفتر رییس جمهور که یکی از پست های مهم است انتخاب شود.» احمد کریمی اصفهانی (دبیرکل جامعه اسلامی اصناف و بازار) نیز پیش تر گفته بود: «افکار عمومی مشایی را در جایگاه ریاست سازمانی کوچک هم تحمل نمی کند.»

جامعه اسلامی مهندسین (به دبیرکلی محمدرضا باهنر) در نامه ای سرگشاده به احمدی نژاد در ششم مرداد، از تاخیر در اجرای دستور رهبری انتقاد کرد و تلویحا عنوان کرد که به دلیل «رویارویی با روحانیت» به راه «مصدق» و به دلیل سرپیچی از دستور رهبری به راه «بنی صدر» می رود.

قرار بود کارهایی انجام شود

احمدی نژاد در همان هفته در جلسه با دبیران تشکل های دانشجویی پیرامون این وقایع توضیحاتی داد. وی در این سخنان که هفته بعد منتشر شد، گفته بود: «من خدمت مقام معظم رهبری رسیدم و توضیحاتی دادم که قرار شد کارهایی انجام شود اما بعد از آن، نامه توسط برخی نمایندگان محترم درز پیدا کرد ... بعد از آن، بهتر تشخیص داده شد که نامه منتشر شود و بعد از آن اقدام کنیم.»

احمدی نژاد توضیح نداد که با وجود حساسیت ها، چرا این «توضیحات» را پیش از نصب مشایی به رهبری ارائه نکرد و چرا پیش از اینکه نظر رهبری تغییر کند، علنا استعفا یا برکناری مشایی را رد کرد.

هر چه بود اسفندیار رحیم مشایی به دنبال انتشار نامه رهبر معظم انقلاب، در نامه ای به احمدی نژاد کناره گیری خود را از این مسئولیت اعلام کرد. در این نامه نوشته شده بود:

«در پی صدور نامه مقام عظمای ولایت که امشب از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش شد، کناره گیری خود از مسئولیت معاون اول رییس جمهوری را به استحضار می رساند.

پیش تر نیز که ملاحظه فشارها به آن جناب - که به ویژه با توجه به مسئولیت های سنگین اداره کشور - بر حقیر بسیار دشوار بود، درخواست واگذاری این مسئولیت را از حضرتعالی داشتم. در هر حال با قلبی مالامال از عشق به ایران عزیز و نظام - جمهوری اسلامی، ضمن آرزوی پیروزی های بیشتر و بزرگتر برای ملت شریف ایران، خود را همواره سرباز دولت مردمی، عدالت جو و مهرورز جنابعالی و نظام ولایی دانسته و در مسیر اسلام و انقلاب از هیچ تلاش و خدمتی دریغ نخواهم کرد.»

اگرچه پس از رسانه ای شدن نامه رهبر انقلاب به رییس جمهور وقت درباره عزل مشایی، احمدی نژاد طی نامه ای از اجرای دستور ایشان مبنی بر کناره گیری رحیم مشایی خبر داد اما این امتثال امر توسط آقای احمدی نژاد با اشکالاتی غیرقابل اغماض همراه بود.