نظر امام در باره فیلم «گاو» داریوش مهرجویی
کتاب «فرهنگ؛ سایه نبوت» که در برگیرنده نظرات فرهنگی و هنری امام خمینی است، به قلم خسرو طالب‌زاده به تازگی توسط معاونت فرهنگی ستاد مرکزی بزرگداشت امام خمینی (ره) منتشر شده است.
روزنامه اعتماد: کتاب «فرهنگ؛ سایه نبوت» که در برگیرنده نظرات فرهنگی و هنری امام خمینی است، به قلم خسرو طالب‌زاده به تازگی توسط معاونت فرهنگی ستاد مرکزی بزرگداشت امام خمینی (ره) منتشر شده است.
«فرهنگ؛ سايه نبوت» با عنوان فرعي «گذري از روايت به درايت فرهنگي و هنري امام خميني» به‌غير از مقدمه، داراي ٦ بخش راز پديدار فرهنگ، امام: فرهنگ سايه نبوت، امام عارف: جمال‌شناسي تا عرش وجود، امام به‌مثابه مجتهد هنر، امام: هنر نمايشي و نظريه بديع مخاطب‌محوري و امام: موسيقي و جايگاه عرف است.
در مقدمه اين كتاب با توضيح زمينه‌ها و دلايل انتشار اين كتاب تاكيد شده كه يكي از مشكلات نظري به جا مانده از ابتداي انقلاب، مباحث مربوط به حوزه فرهنگ و هنر است كه بي‌ارتباط به حساسيت فقه و فقها به موارد آن، همچون موسيقي، سينما، مطبوعات و كتاب نيست. اينها به تعبير نويسنده كتاب يك «مساله» هستند كه هنوز مرتفع نشده‌اند و بعضي از آنها زمينه‌هاي جهاني دارند.
در ادامه، به نامه مهم امام(ره) كه پاسخي است به سوالات مطرح شده از سوي آقاي محمدعلي انصاري، اشاره شده است. اين نامه به طور كامل در كتاب آمده است، اما در بخشي از نامه، اشاره شده است كه «انتقاد، بلكه تخطئه از موهبت‌هاي الهي است.» نويسنده از همين نظر امام (ره) بهره گرفته و يادآور شده است كه اختلاف آرا و تضارب آرا در حوزه فرهنگ و هنر هم بايد پذيرفته شود، حوزه‌هايي كه به خاطر سطوح مختلف و تكثر فرهنگ‌ها، چندان وحدت‌پذير نيست.
در اين ميان نويسنده سعي كرده است ديدگاه‌هاي امام را در موضوعاتي چون سينما، موسيقي، نقاشي و مجسمه‌سازي و... استخراج كند، بي‌آنكه مدعي باشد به تفسيري نهايي رسيده يا نظرات بنيانگذار انقلاب محدود و منحصر به يافته‌هاي اين كتاب است. در انتهاي اين بخش ذكر شده است كه مباحث فرهنگي و هنري امام دو بعد دارد: بعد فقهي و حكمي و ساحت كارشناسي و تخصصي. طالب‌زاده در فصل «راز پديدار فرهنگ» به بيهودگي تلاش براي تعريف فرهنگ اشاره دارد و معتقد است هيچ تعريفي نمي‌تواند معناي جامع و مانعي از اين مفهوم ارايه دهد. سپس به فرهنگ در دوره باستان و ايران قديم مي‌رسد و نمونه‌تعاريفي از فردوسي، سهروردي و بيهقي... مي‌آيد.
نهايتا اين فصل به فرهنگ در دوره جديد مي‌پردازد و ذكر نظرات متفكران بزرگ اين دوران مثل هگل و نيچه در خصوص فرهنگ. اما از ميان فصل‌هاي كتاب مهم‌ترين فصل «امام خميني: فرهنگ سايه نبوت» است كه عنوان كتاب هم از همين فصل گرفته شده است. در اين فصل ضمن تشريح پيش‌فهم‌ها و ملاحظات اصلي اين تحقيق، كليات نظر امام خميني در باب فرهنگ ذكر مي‌شود.
نويسنده در فصل «امام عارف: جمال‌شناسي تا عرش وجود» با توجه به سخنان امام، شاخصه‌هاي زيبايي و هنر را در ديدگاه بنيانگذار انقلاب استخراج كرده است.
در بخش امام به‌مثابه مجتهد نيز نويسنده گريزي به زندگي روزمره امام داشته و از پس عكس‌ها و خاطرات و مواضع امام، آشنايي ايشان با مطبوعات و هنرهاي مختلف و مقولات فرهنگي را نتيجه گرفته است و روايت‌هايي را آورده كه مويد اين آشنايي و تخصص است. خيلي از اين روايات در چارچوب برخي موضوعات مهم فرهنگ و هنري مبارزه عليه استبداد بازگويي و بررسي شده است، مواردي مانند آزادي، مصاف با استبداد، تبيين و حد قانوني آزادي، درايت آزادي نزد امام.
در دو فصل «امام، هنر نمايشي و نظريه بديع مخاطب‌محوري» و «امام، موسيقي و جايگاه عرف» نويسنده به نظرات و پاسخ‌هايي كه امام(ره) در خصوص هنرهايي چون سينما و موسيقي داشته، پرداخته است و شواهدي براي هريك از احكامي كه امام در اين زمينه‌ها صادر كرده، آورده است.
به عنوان نمونه، نويسنده از مواضع امام درباره سينما و جنجال‌هاي برخي افراطيون ياد كرده و با اشاره به فيلم «گاو» اثر مهرجويي، نظر امام را مي‌آورد: « ما بحمدالله گويندگان و نويسندگان خوب داريم. ما همه‌چيز داريم. من غالبا فيلم‌هايي كه خود ايراني‌ها درست مي‌كنند به نظرم بهتر از ديگران است. مثلا فيلم «گاو» آموزنده بود. اما حالا اين فيلم‌ها بايد حتما از امريكا يا از اروپا بيايد با يك بي‌بندوباري تا روشنفكران غرب‌زده شاد شوند. فيلم‌هايي كه از خارج به ايران مي‌آيد اكثرا استعماري است. لذا فيلم‌هاي خارجي استعماري را حذف كنيد مگر صددرصد صحيح باشد.»
در ادامه نيز اظهارات مهرجويي آمده است كه «در شرايطي كه در اوايل انقلاب سينما موضوع ملعوني بود و مردم تمام سينما‌ها را آتش مي‌زدند چون مي‌گفتند سينما محل ترويج فساد است، توليد فيلم به صفر رسيد و سينما‌ها تعطيل شد. در اين وضعيت، تلويزيون به طور اتفاقي فيلم «گاو» را نشان داد و مرحوم امام(ره) اين فيلم را مشاهده كردند و در نطقي گفتند؛ «ما نمي‌گوييم سينما اساسا بد است. نظير فيلم «گاو» مي‌تواند فيلم فرهنگي و آموزنده‌اي باشد و فكر و روح بيننده را تعالي دهد.» اين حرف امام براي سينماي ايران بسيار تعيين‌كننده بود.»
همين روند، در فصل «امام، موسيقي و جايگاه عرف» پيگيري شده است و ابتدا نظرات برخي از متفكران و فقها مثل فارابي و فيض‌كاشاني و خويي درباب موسيقي آمده و سپس نظرات در اين خصوص ذكر شده است و پاسخ‌هايي كه امام در برخي از استفتائات داشته‌اند.
ارسال نظر