بررسی هواپیما سواری ارزان برای ایرانی ها

روزنامه آرمان امروز- حجت صالحی: نوسازی ناوگان هوایی موضوع جدیدی نیست و از سال گذشته که سرانجام برجام منعقد شد تا همین حالا محل بحث و مناقشه است. مخالفان دولت در این یک سال تحلیل‌های زیادی ارائه دادند که نتیجه آن شد که چرا باید هواپیما بخریم؟ آیا خرید هواپیما ضرورت امروز اقتصاد ایران است؟

اگر به بررسی عواملی مانند قیمت بلیت هواپیما، بیکاری خلبانان و هواپیماهای متروکه بپردازیم، می‌بینیم پاسخ همه سوالات این است که به هر قیمتی که شده باید هواپیما بخریم. سفر با هواپیما برای بسیاری از شهروندان ایرانی یک آرزوست. در حالی که اگر امروز ۵۴ فرودگاه کشورمان فعال بودند، سفر با هواپیما مانند سفر با اتوبوس یا قطار بود. در نهایت تاسف باید بگوییم که از ۵۴ فرودگاه موجود در کشورمان تنها سه فرودگاه زیان ده نیستند. به عبارت دیگر ۵۱ فرودگاه در ایران متروکه اند و سال به سال هیچ پروازی در آنها صورت نمی‌گیرد.

مسافرت و تفریح از جمله شاخص‌هایی است که شاید بتوان آن را نیاز طبیعی هر کس تلقی کرد. بر اساس آخرین آماری که بانک مرکزی ارائه داده است، شاخص تفریح و امور فرهنگی ایرانیان تنها دو درصد برآورد شده است. شاخص تفریح و امور فرهنگی شامل مسافرت نیز می‌شود. ابتدا باید بررسی کرد که چرا ایرانیان درصد بسیار ناچیزی را صرف تفریح و مسافرت‌های سالانه خود می‌کنند. در این گزارش ما قصد داریم به یکی از موانع و مشکلات مسافرت شهروندان ایرانی بپردازیم که حمل و نقل است. بدون شک همه ما تمایل داریم با هواپیما سفر کنیم، اما مشکل اصلی قیمت بالای آن است.

بنابراین مجبوریم با قطار یا اتوبوس مسافرت کنیم که سختی‌های خاص خود را دارد و باعث می‌شود زمان زیادی در راه باشیم. تصور کنید اگر قیمت بلیت هواپیما کاهش پیدا می‌کرد شاید امروز مردم هوایی سفر می‌کردند. در حال حاضر بلیت اتوبوس بین ۳۰ هزار تا ۵۰ هزار تومان، کف قیمت قطار ۳۰ یا ۴۰ هزار و سقف قیمت آن نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان است. این در حالی است که کف قیمت بلیت هواپیما ۱۰۰ هزار تومان است. یکی از دلایلی که ایرانیان به ندرت با هواپیما سفر می‌کنند، قیمت بالای بلیت هواپیماهاست.

البته قیمت بلیت در ایران متغیر است و به تاریخ و ساعت مربوط می‌شود. به عنوان مثال، اگر در اواخر تابستان یا تعطیلات نوروزی باشد، قیمت‌ها به مراتب گران‌تر از سایر مواقع است. بنابراین اگر در نظر بگیریم که قیمت حمل و نقل هر خانواده به این شکل است، درصد بسیار بالایی از جامعه نمی‌توانند با هواپیما سفر کنند. کسانی هم که با هواپیما سفر می‌کنند، از وضعیت مالی بسیار خوبی برخوردار هستند. براساس گزارش بانک‌ مرکزی از بودجه خانوار در سال ۹۴ مجموع کل هزینه ناخالص یک خانوار شهری ۳۵ میلیون و ۲۶۵ هزار و ۷۵ تومان و کل درآمدهای ناخالص آن ۳۵ میلیون و ۲۵۸ هزار و ۵۶۱ تومان بوده است.

اگر درآمد تفریح و مسافرت خانوار را که دو درصد است در بودجه خانوار‌ها لحاظ کنیم، می‌بینیم شاید بسیاری از شهروندان حتی نتوانند با قطار سفر کنند. به طور کلی پولی برای خانواده نمی‌ماند که بتواند به تفریح یا مسافرت بپردازد. به طور کلی نوسازی ناوگان هوایی کشورمان در سه عامل اصلی تاثیر گذار است. ابتدا اینکه در ایران قیمت بلیت هواپیما به دلیل عدم تردد هواپیما در فرودگاه بسیار بالاتر از سایر کشورهاست. دوم آنکه از ۵۴ فرودگاه در کشورمان تنها سه فرودگاه زیان ده نیستند.

سایر هواپیماهای ما به هیچ عنوان صرفه اقتصادی ندارد. سوم اینکه طبیعی است در ناوگانی چنین فرسوده خلبانان زبده ایرانی جایی ندارند و بیکار می‌شوند. آمارها نشان می‌دهد ۱۵۰۰ خلبان ایرانی به علت نبود هواپیما و مسافر بیکار و خانه نشین شدند. این آمارهای هولناک نشان از آن دارد که ما هنوز با موانعی داخلی برای خرید هواپیما همراه هستیم. در چنین شرایطی عده ای نمی‌خواهند ایران هواپیما خریداری کند.

فرودگاه‌های متروکه‌ای که به پارک تبدیل شده‌اند

آمارها نشان می‌دهد ۵۴ فرودگاه‌ در كشور داريم كه از اين ميان سه فرودگاه (حضرت امام، مشهد و مهرآباد) به لحاظ اقتصادي كاملا به صرفه هستند. سه فرودگاه ديگر(اصفهان، شيراز و تبريز) هم تا شش ماه آينده به رقم سر به سري می‌رسند. در حالي كه اختلاف بين درآمد و هزينه در بعضي فرودگاه‌ها كه وضع اقتصادي مناسبي ندارند، رقمی فاحش است. اختلاف هزینه و درآمد در فرودگاه‌های کشورمان يك به ۴۰ است.

در عين حال در برخي فرودگاه‌‌هاي كشور پروازها ثابت و منظم نيست به طوري كه بعضا ديده مي‌شود هر وقت مي‌خواهند پرواز مي‌گذارند يا هر وقت نخواستند قطع مي‌كنند. اين نكته ايده‌آل نيست و فرودگاه‌ را با مشكل مواجه مي‌كند. وقتي مسافر نباشد طبيعي است كه پرواز براي ايرلاين‌ها سود ندارد. هنگامی هم که در فرودگاه‌های متروکه کشورمان یک مسافر پیدا می‌شود ایرلاین‌ها فقط به فکر به دست آوردن سود کلان از او هستند. به عنوان مثال، قیمت بلیت پرواز شیراز به مشهد ۲۰۰ هزار تومان است.

در حالی که مدت زمان این پرواز تنها یک ساعت و ۲۰ دقیقه است. فرودگاه بم كه ساخته شد هيچ مزيت اقتصادي نداشت، اما وقتي زلزله آمد هر روز ۵۰ پرواز در آن انجام مي‌شد و جان ۶۰ هزار نفر از مردم بم را نجات داد، زيرا مصدومان در آن حادثه با هواپيما جابه‌جا مي‌شدند. و اگر فرودگاه بم نبود امكان كمك‌رساني نبود. حال با اين ديدگاه اگر نگاه كنيم كه چرا فرودگاه ساخته شده يا مي‌شود، استدلال مناسبي نيست. فرودگاه بم یکی از همان فرودگاه‌هایی است که سال تا سال یک پرواز در آن صورت نمی‌گیرد.

سال‌هاست به دلیل نبود هواپیما با چنین مشکلاتی رو به رو هستیم، اما از سال گذشته که بحث‌های مربوط به نوسازی ناوگان هوایی آغاز شده کسانی هستند که انگار نمی‌خواهند فرودگاه‌های کشور رونق بگیرد. یکی دیگر از مسائلی که در نبود هواپیماهای نو شاهد آن بودیم بیکاری خیل عظیمی از خلبانان ما بود؛ خلبانانی که سال‌ها برای رسیدن به چنین جایگاهی زحمت کشیده اند و دوره‌های زیادی گذرانده اند، اما امروز دیگر هواپیمایی نیست که بتوانند با آن پرواز کنند. خبر‌ها حاکی از آن است که برخی فرودگاه‌ها به قدری پرواز نداشته اند که پارک تبدیل شده اند. به عنوان مثال فرودگاه شیراز در اثر نبود هواپیما و مسافر و هواپیما به پارک تبدیل شده است.

۱۵۰۰ خلبان به دلیل نبود هواپیما بیکار هستند

با آزادسازی قیمت‌ها بیم و نگرانی فراوانی درباره افزایش قیمت بلیت هواپیما‌ها به وجود آمد که هنوز هم ادامه دارد. کارشناسان یکی از دلایل افزایش قیمت بلیت هواپیما‌ها را ایرلاین‌ها می‌دانند، اما برخی دیگر بر این باورند که بسیاری از فرودگاه‌ها هواپیمای لازم ندارند، به همین دلیل نمی‌توانند به خوبی خدمات فرودگاهی ارائه دهند. نبود هواپیما نه تنها باعث افزایش قیمت بلیت هواپیما‌ها شده است بلکه در سال‌های اخیر شاهد آن بودیم که بسیاری از خلبانان کشورمان زمینگیر شدند.

حتی برخی خلبانان به کشور‌های حاشیه خلیج فارس مهاجرت کرده و برای فرودگاه‌های پر تردد آنها کار می‌کنند. به گفته یکی از اعضای کمیسیون عمران کشور در سال گذشته حدود یک هزار و ۵۰۰ خلبان در کشور بیکار هستند که با نوسازی ناوگان هوایی اشتغال‌زایی بیشتری ایجاد می‌شود. به گزارش میزان، مهرداد بائوج لاهوتی گفته است که از ۲۸۶ فروند هواپیمایی که در کشور است، به دلیل شرایط تحمیلی تحریم حدود ۶۰ درصد این هواپیماها زمین‌گیر هستند.

همانطور که بار‌ها در محافل داخلی و خارجی گفته شده خلبانان ایرانی در تمام دنیا به عنوان بهترین و مجرب ترین خلبانان شناخته می‌شود که امروز تعداد زیادی از آنها بیکار هستند. یادمان نرفته است که کاپیتان شهبازی هواپیما را بدون چرخ در فرودگاه به زمین نشاند. ما باید خلبانانمان را به دلیل مدیریت هواپیماهایی این چنین و ناوگان فرسوده تحسین کنیم که می‌توانند با هواپیماهای ۲۵ ساله پرواز کنند.

بسیاری از خلبانان ایرانی در حال حاضر جذب ایرلاین‌های خارجی هستند و ما نمی‌توانیم از این سرمایه‌های انسانی کشورمان در خطوط هوایی بهره برداری کنیم. به گفته بسیاری از کارشناسان دولت باید پنج برابر ظرفیت موجود ناوگان هوایی کشور، هواپیما اضافه کند. مشخص است که آینده آن ۱۵۰۰ خلبان بیکار کشور فقط در گرو آمدن هواپیماهای جدید و نو به ایران نیست.