بازیگران تابستان سبز بورس

روزنامه دنیای اقتصاد - زهرا رحیمی: بازار سهام کشور در ادمه روند رکودی خود که از ابتدای نیمه تابستان آغاز شد، معاملات شهریور ماه را با زیان ۱/ ۲ درصدی در فضایی کمابیش مشابه گذراند تا بازار پول برای دومین بار در سال جاری پیشتاز بازارهای سرمایه‌گذاری در بازه ماهانه باشد.

در همین حال ارزش معاملات خرد نیز در بسیاری از روزهای ماه گذشته به کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان رسید که نسبت به روزهای اوج در زمستان سال ۹۴ حدود ۸۵ درصد کمتر بوده است.

نگاهی به عملکرد بورس در تابستان

روز گذشته پرونده بورس تهران در دومین فصل از سال جاری در شرایطی به پایان رسید که شاخص در این مدت رشد ۳/ ۵ درصدی را ثبت کرد که علت عمده این رشد نیز به دلیل بهبود قیمت‌ها در جریان معاملات مرداد ماه رخ داد. بازار سهام کشور معاملات خود در فصل تابستان را تحت تاثیر فشار فروش سهامداران که دلیل عمده آن فاصله واقعیات اقتصادی از پیش بینی‌های سهامداران پس از اجرایی شدن برجام بود، آغاز کرد اما تحت تاثیر بهبود قیمت‌ها در روزهای پایانی تیرماه (‌تحت تاثیر اخبار مثبت از مجامع شرکت‌ها و همچنین بهبود نسبی قیمت‌ها در بازارهای جهانی به ویژه نفت) در نهایت رشد ۶/ ۲درصدی در این ماه را ثبت کرد. در روزهای ابتدایی مرداد ماه نیز به یکباره شاهد حمایت چشمگیر معامله‌گران حقوقی از عمده نمادهای بزرگ در بورس تهران بودیم. حمایت‌هایی که به رشد ۸/ ۴ درصدی شاخص این بازار انجامید. در شهریور اما کاهش حمایت این معامله‌گران منجر به از دست رفتن بخش عمده‌ای از بازدهی سهامداران در طول مرداد ماه شد تا ضمن سیطره یک فضای رکودی، قیمت‌ها در بورس تهران نیز با افت مواجه شوند.

دلایل رکود معاملاتی شهریور‌ماه

در جریان معاملات شهریور‌ماه، همچنان محرک‌های بنیادی و اقتصادی، انگیزه‌ای برای تقویت تقاضای معنادار برای سهام فراهم نکردند و نوسانات بازار تا حد زیادی به تصمیمات بازیگران برای ورود و خروج سرمایه در کوتاه‌مدت وابسته شد. از طرفی شدت ورود معامله‌گران حقوقی که در مرداد ماه به طرز چشمگیری افزایش یافته و بازار را با رشد مواجه کرده بود، در جریان ماه گذشته کاهش یافت و در نتیجه فضای رکود معاملاتی را عمیق کرد. با این حال کارشناسان در تحلیل دلایل رکود بازار و ریزش شاخص کل در شهریور ماه، وزن زیادی را به یک عامل ‌می‌دادند و آن تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها بود. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» به کرات اشاره شد پایان سال مالی اکثر کارگزاری‌های فعال در بازار سهام ۳۱ شهریور است.

از این رو به دلیل ترجیح این نهادها برای تسویه اعتبارات خود که دلایل آن در گزارش‌های پیشین مورد بررسی قرار گرفت، شهریور ماه همواره به‌طور سنتی با فشار فروش و در نتیجه ریزش شاخص کل همراه بوده است. این موضوع این بار و در شهریور ماه سال جاری، به علت رکود بازار، به عاملی مضاعف در جهت افت فرسایشی قیمت‌ها تبدیل شد. هرچند در ابتدای شهریور ماه تحت تاثیر انجام معاملات بلوکی که اعتراض بسیاری از فعالان تالار شیشه‌ای را در‌پی‌داشت، جلوی ریزش شاخص کل تا حد زیادی گرفته شد اما در نهایت معاملات آن ماه در راستای معاملات شهریور سال‌های پیش بوده است.

عامل تسویه اعتبارات در حالی از ابتدای شهریورماه سایه خود را بر سایه معاملات تالار شیشه‌ای افکنده بود که در روزهای پایانی این ماه از شدت فروش این نهاد‌های مالی کاسته شد. از آنجا که پرداخت وجوه حاصل از فروش سهام با فاصله سه روز به حساب کارگزاران،صورت می‌گیرد، در سه روز پایانی معاملات شهریور ماه از فشار این عامل بر معاملات بازار سهام کاسته و ریزش قیمت‌ها در بورس تهران تا حدودی متوقف شد. هر چند به نظر می‌رسد کاهش فشار فروش ناشی از تسویه اعتبارات عاملی در جهت کاهش عرضه سهام بوده است با این حال نباید برخی حمایت معامله‌گران حقوقی در برخی نمادهای بزرگ را در جهت رشد شاخص از نظر پنهان داشت.

به هر ترتیب در پایان شهریور ماه، فعالان تالار شیشه‌ای با گذر از عامل تسویه اعتبارات منتظر چگونگی روند شکل‌گیری قیمت‌ها در فصل پاییز هستند، جایی که بورس تهران برای قرار گرفتن در یک روند رشد پایدار نیازمند همراهی متغیرهای اقتصادی موثر بر سودآوری شرکت‌ها است. موضوعی که به نظر نمی‌رسد در کوتاه مدت بتواند خود را نشان دهد. با این همه افزایش در آمد نفتی کشور به‌عنوان یک عامل حمایتی از بازار سهام زمینه تحرکات مثبت قیمت سهام را فراهم می‌کند.

استقبال دوباره از نمادهای کوچک

بررسی معاملات بورس تهران در شهریور ماه نشان می‌دهد معامله‌گران حقیقی عمده فعالیت خود را در دادوستد سهام، روی شرکت‌های کوچکی که شناوری آنها نیز پایین است، متمرکز کردند، این در حالی است که معاملات در سهم‌های بزرگ رکود زیادی را تجربه کردند و همین عامل به افت شاخص ختم شد. در طول تاریخ فعالیت بورس تهران بارها مشاهده شد که در زمان رکود بازار تحرکات نمادهای کوچک افزایش یافته است. عمده دلیل این موضوع را باید در نگاه‌های کوتاه مدت سهامداران برای کسب سودهای مقطعی جست‌وجو کرد.

این امر نه تنها در ماه گذشته که از ابتدای سال جاری تا کنون به خوبی هویدا است و اثر آن را نیز می‌توان در تفاوت معنی‌دار شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن مشاهده کرد. در همین راستا در شرایطی که شاخص کل از ابتدای سال افت چشمگیر ۷/ ۴ درصدی را ثبت کرده است، شاخص کل هم‌وزن با رشد ۵/ ۹ درصدی مواجه بوده است. این امر ضمن اینکه نشان می‌دهد استقبال معامله‌گران بیشتر از نمادهای کوچک‌تر بوده است،حاکی از تاثیر بیشتر معاملات نمادهای بزرگ در افت شاخص کل بوده است.

افت ۳۷ درصدی ارزش معاملات نسبت به مرداد

ماه گذشته، در مجموع بیش از ۱۱ ميليارد و ۳۴۵ میلیون سهم به ارزش بیش از ۲۳ هزار و ۴۳۶ ميليارد ریال در بیش از یک میلیون و ۵ هزار دفعه معامله شد (در این بررسی‌ها اثر معاملات بلوکی حذف شده است). بررسی «دنياي اقتصاد» نشان مي‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در اين مدت به ترتيب حدود ۵۴۰ ‌ميليون سهم و ۱۱۲ميليارد تومان بوده است که نسبت به میانگین این دو متغیر در مرداد ماه افت حدود ۳۷ ‌درصدی را در هر دو متغیر نشان می‌دهد. با در نظر گرفتن این موضوع که نیمه دوم مرداد ماه نیز رونق بازار سهام تا حد زیادی کاهش یافته بود، می‌توان میزان رکود موجود در معاملات ماه گذشته را به وضوح مشاهده کرد.

صدر‌نشینی بازار پول برای دومین بار

بررسی عملکرد بازارهای مالی، برای دومین بار در سال جاری پیشتازی بازار پول را با بازدهی ۲۵/ ۱ درصدی نسبت به بازار‌های رقیب نشان می‌دهد. پیش از این بازار پول در اردیبهشت ماه نیز رتبه اول بازدهی بازار‌ها را در اختیار داشت. بازار سکه در ماه‌های فروردین، خرداد و تیر و بازار سهام در مرداد ماه پیشتاز بازارهای سرمایه‌گذاری بوده است. نماگر بازار سهام که در انتهای مرداد ماه در رقم ۷۸ هزارو ۷۸ واحدی قرار داشت، در پایان شهریور ماه با قرار گرفتن در محدوده ۷۶ هزار و ۴۵۱ واحدی به کار خود پایان داد و برای چهارمین بار در قعر جدول بازدهی بازار‌های سرمایه‌گذاری در بازه ماهانه قرار گرفت. قیمت سکه که در ابتدای مرداد ماه در سطح یک میلیون و ۱۱۵ هزار تومان قرار داشت با رشد ۱/ ۰ درصدی در معاملات مرداد ماه به رقم یک میلیون و ۱۱۶ هزار تومان رسید و رتبه سوم بازدهی بین بازارهای رقیب را به خود اختصاص داد. با این حال همچنان در بررسی بازدهی از ابتدای سال بازار سکه نیز صدر‌نشین بازار‌های سرمایه‌گذاری بوده است. در بازار ارز نیز قیمت سکه با رشد ۹/ ۰درصدی از ۳۵۳۵ تومان در پایان مرداد به ۳۵۶۶ تومان در پایان شهریور ماه رسید تا رتبه دوم بازدهی بازارها را به خود اختصاص دهد.

بررسی صنایع بورس در شهریور

بررسی صنایع بورسی در شهریور ماه حاکی از سبز‌پوشی شاخص ۱۲ صنعت است. ۲۴ صنعت نیز با نوسانات منفی شاخص مواجه شده‌اند. گروه‌های استخراج زغال سنگ، قند و شکر و ساخت وسایل ارتباطی به ترتیب با ثبت بازدهی ۴/ ۳۲، ۹/ ۲۳ و ۹/ ۴ درصد رتبه‌های نخست جدول بازدهی صنایع در شهریور ماه را به نام خود ثبت کردند. این سه صنعت مجموعا ۳۷/ ۰ درصد از ارزش کل بازار را در اختیار دارند. این موضوع تاکیدی بر استقبال فعالان تالار شیشه‌ای از نمادهای کوچک بورس نیست. گروه‌های زراعت و خدمات وابسته، فرآورده‌های نفتی و محصولات غذایی و آشامیدنی با ثبت زیان ۵/ ۱۲، ۳/ ۹ و ۷/ ۸ درصدی در قعر جدول بازدهی صنایع قرار گرفتند. گروه زغال سنگ با تک نماد «کطبس» تحت تاثیر رشد قیمت زغال در بازار‌های جهانی در شهریور ماه با رشد مواجه شد.

گروه قندی به‌عنوان گروهی با ضریب بتای منفی در بازار سهام مطرح است. بتای منفی به این مفهوم که هرگاه شاخص بورس و روند کلیت بازار منفی می‌شود، توجهات به این گروه افزایش می‌یابد. با این حال رشد اخیر قیمت‌ها در نمادهای این گروه، چندان هم بدون دلیل صورت نگرفته است. قیمت جهانی شکر در ماه‌های اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده است و اگرچه قیمت‌های داخلی شکر چندان با قیمت‌های جهانی همبستگی ندارد، اما قیمت شکر در بازار داخلی نیز در ماه‌های گذشته با رشد مواجه شد. این موضوع سبب شد گروه مزبور در روزهای پایانی شهریور ماه مورد توجه فعالان تالار شیشه‌ای قرار بگیرند.

افزایش مشارکت حقوقی‌ها در بازار

بررسی عملکرد دو دسته از بازیگران بازار سهام در فصل تابستان نشان می‌دهد که در اکثر روزهای معاملاتی خرید معامله‌گران حقوقی از حقیقی‌ها بیشتر بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که رشد بازار سهام در فصل تابستان بدون اثر‌گذاری یک عامل بنیادی خاص و بیش از هرچیزی تحت تاثیر ورود نقدینگی معامله‌گران حقوقی شکل گرفته است. با این حال همچنان مشارکت معامله‌گران حقیقی در شهریور ماه از مشارکت حقوقی‌ها بیشتر بوده است اما بررسی فعالیت این معامله‌گران از ابتدای سال نشان می‌دهد که مشارکت این معامله‌گران از ابتدای سال جاری یک روند نزولی را طی کرده است.

بر این اساس مشاهده می‌شود مشارکت ۵۷ درصدی این معامله‌گران در مرداد ماه، با کاهش ۲ درصدی به ۵۵ درصد رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در جریان معاملات شهریور ماه حدود ۱۰۰ میلیارد تومان نقدینگی از بازار خارج شده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که از ابتدای سال تا‌کنون حدود ۶۰۰ میلیارد تومان نقدینگی پرتفوی حقیقی‌ها به سبد معامله‌گران حقوقی منتقل شده است (به‌طور میانگین ماهانه ۱۰۰ میلیارد تومان).