«تحصیل رایگان» با «شهریه‌های نجومی»

روزنامه وقایع اتفاقیه: با نزدیک‌شدن به سال تحصیلی جدید مشکلات دانشجویان دوباره شروع شده و اعتراضات زیادی را به همراه داشته است؛ مشکلاتی صنفی و دانشجویی که بعضا تا پایان دوره تحصیل همراه دانشجویان بوده و جز وعده‌هایی پوچ برای بررسی و رفع آن اتفاق دیگری نیفتاده است. این مشکلات برای دانشجویان دانشگاه علامه اما به صورت دیگری رخ داده و اعتراض تعداد زیادی از آنها را به‌همراه داشته است.

دانشجویان شبانه زمانی که برای انتخاب واحد، چارت هزینه‌ها را نگاه کردند با افزایش تصاعدی و بیش از حد شهریه‌ها مواجه شدند؛ تا جایی که یک دانشجوی ورودی ٩٢ برای انتخاب ١٧ واحد باید ٨٠٠ هزار تومان پرداخت می‌کرد که این هزینه طبیعتا برای ورودی‌های ٩١ به بالای یک میلیون تومان می‌رسد و با شهریه دانشگاه آزاد برابری می‌کند. هرچند وزارت علوم مقدار شهریه دانشجویان کارشناسی شبانه را بر عهده دانشگاه گذاشته است اما حداقل و حداکثری برای آن رعایت کرده است که دانشگاه علامه سقف شهریه مجاز را نیز بر عهده خودش گذاشته و هر سال به‌صورت تصاعدی شهریه‌ها را افزایش می‌دهد. جدا از افزایش شهریه‌های تصاعدی، دانشجویان روزانه نیز از این ماجرا در امان نیستند و باید به ازای واحد‌های حذف‌کرده و مردود‌شده، پول پرداخت کنند؛ به این صورت که دانشگاه به ازای هر واحد طبق مصوبه آیین‌نامه قبل از ٩٣ اقدام می‌کند. این در صورتی است که دریافت پول از دانشجویان روزانه طبق این آیین‌نامه اساسا غیرقانونی بوده و دانشگاه علامه چندین ترم است که بدون هیچ توجیهی از روزانه‌ها پول می‌گیرد.

دریافت پول از دانشجوی روزانه «غیرقانونی» است

دانشجویان مشمول تحصیل رایگان یعنی دانشجویان روزانه سراسری تا پیش از انتشار آیین‌نامه جدید مربوط به سال ۹۳ بر‌اساس ماده «۲۲» از آیین‌نامه آموزشی سال ۹۱ باید در صورت نگرفتن نمره قبولی یا حذف آن درس برای انتخاب مجدد، هزینه درس را مطابق تعرفه مصوب پرداخت کنند. در آن زمان این رویه به نوعی عرف شد و در اکثر دانشگاه‌های سراسری کشور، دانشجوی روزانه زمانی که درسی را حذف می‌کرد یا مردود می‌شد، موظف بود ترم بعد هزینه آن را بپردازد، اما آیین‌نامه جدید آموزشی مصوب سال ۹۳ حرف دیگری را می‌زند و در این آیین‌نامه، دانشجو زمانی موظف به پرداخت هزینه است که سنوات تحصیلی‌اش تمام شده باشد. طبق ماده «۱۲» آﯾﯿﻦ‌ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮرای ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﯾﺰی آﻣﻮزﺷﯽ وزارت ﻋﻠﻮم در سال ۹۳، «دانشجوی مشمول آموزش رایگان در دانشگاه‌های دولتی، در صورت حذف یا نگرفتن نمره قبولی در هر درس، برای انتخاب مجدد آن درس در صورتی که سنوات مجاز تحصیلی دانشجو تمام شده باشد، موظف به پرداخت هزینه مربوط طبق هیئت امنای دانشگاه است.»

درواقع طبق این ماده، هیچ مسئولی حق ندارد از دانشجوی روزانه‌ای که سنوات مجاز تحصیلی‌اش تمام نشده، به بهانه حذف درس و مردودی، پولی را دریافت کند و این کار اساسا غیرقانونی است. این درحالی است که طبق ماده «۳۳» این آیین‌نامه «برای دانشجویان ورودی سال تحصیلی ۹۴-۱۳۹۳ و پس از آن و نیز تمام دانشجویانی که در زمان ابلاغ این آیین‌نامه، شاغل به تحصیل هستند به شرطی که خللی در تحصیلشان پیدا نکند، لازم‌الاجراست و تمام آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مغایر با آن لغو و بلااثر اعلام می‌شود.» به عبارت دیگر در این ماده اعلام شده این آیین‌نامه برای تمام دانشجویان ورودی قبل و بعد از ۹۳ لازم‌الاجراست، مگر ماده‌هایی که نسبت به آیین‌نامه قبلی به ضرر دانشجو باشد. طبق این ماده، دانشگاه نمی‌تواند از دانشجویان روزانه پول دریافت کند و موظف است ماده «۱۲» را به آنها تعمیم دهد، بنابراین تنها توجیهی که می‌توان برای این کار در نظر گرفت، این است که دانشگاه علامه طباطبایی نگرفتن پول از دانشجویان روزانه را به ضررشان می‌داند و برای درس‌های حذف‌شده و مردودی پول دریافت می‌کند.

این همه پول صرف چه می‌شود؟

ریحانه یکی از دانشجویان روزانه ورودی ۹۱، روزنامه‌نگاری علامه در اعتراض به این وضعیت می‌گوید: «در ماده «۱۲» آیین‌نامه آموزشی کاردانی و کارشناسی آمده است: دانشجوی مشمول آموزش رایگان در دانشگاه‌های دولتی در صورت حذف یا نگرفتن نمره قبولی در هر درس برای انتخاب مجدد آن درس در صورتی که سنوات مجاز تحصیلی دانشجو تمام شده باشد، موظف به پرداخت هزینه مربوط، طبق مصوبه هیئت امنای دانشگاه است. ترجمه یک خطی این ماده می‌شود؛ اگر دانشجوی روزانه‌ای هنوز هشت ترم کارشناسی‌اش را تمام نکرده باشد، می‌تواند تا دلش می‌خواهد حذف کند یا حتی مردود شود، اما دانشگاه علامه طباطبایی به راحتی چشمش را روی این ماده از آیین‌نامه بسته و هر دانشجویی را بدون در نظر گرفتن شرایط ذکر‌شده، موظف به پرداخت هزینه واحد مردودی یا حذ‌ف‌شده می‌داند و در صورتی که این هزینه تمام و کمال پرداخت نشود، او قادر به انتخاب واحد نخواهد بود که این کاملا با آیین‌نامه مغایرت دارد و به نظر می‌رسد مقدمه‌ای برای پولی‌کردن هر نوع تحصیل اعم از دولتی یا غیردولتی است.»

شیده یکی دیگر از دانشجویان روزانه که از هزینه‌ها شاکی بوده و معتقد است گرفتن پول به هر دلیلی از روزانه‌ها غیرقانونی است، می‌گوید: «مثلا روزانه قبول شده‌ام و نباید برای واحدهایی که پاس می‌کنم پولی پرداخت کنم ولی به خاطر حذف اضطراری دو درس تاریخ مطبوعات و دانش خانواده و مردودی در درس روان‌شناسی، بیشتر از صد هزار تومان پرداخت کردم و اگر این هزینه پرداخت نمی‌شد، نمی‌توانستم انتخاب واحد کنم و سایت بسته می‌شد. جدا از این، یکی از درس‌های تخصصی‌ام را مردود شدم و ترم بعد، هنگام انتخاب رشته، متوجه شدم باید حدود ۹۰ هزار تومان برای انتخاب دوباره آن بپردازم. این مشکل فقط در دانشگاه ماست و وقتی با بقیه دانشجوها در دانشگاه‌های دیگر صحبت می‌کنم چنین موردی برایشان خیلی عجیب است. اعتراض‌هایمان هم راه به جایی نمی‌برد و معلوم نیست این همه پولی که به بهانه حذف درس و مردودی از ما روزانه‌ها می‌گیرند، به کجا می‌رود و صرف چه چیز یا چه کسانی می‌شود؟»

شهریه‌های میلیونی «علامه» برای دانشجویان شبانه

در آیین‌نامه‌های آموزشی، توضیح خاصی مربوط به دانشجویان شبانه داده نشده اما یک ماده الحاقی وجود دارد که درباره دانشجویان شبانه است که می‌گوید هنگام نام‌نویسی در هر نیمسال تحصیلی، پرداخت شهریه به دو صورت ثابت و متغیر، بنابر تعرفه‌های هیئت امنای دانشگاه الزامی است اما موردی که درحال‌حاضر اعتراض بسیاری از دانشجویان را به‌دنبال داشته، افزایش تصاعدی شهریه‌ها بوده است. به‌عنوان مثال، یک دانشجو با علم به‌اینکه شهریه ثابت و متغیر برمبنای تعرفه مصوب وزارت علوم، ۳۰۰ هزار تومان می‌شود در دفترچه کنکور، گزینه شبانه را انتخاب می‌کند ولی در واقع می‌بیند که شهریه شبانه دانشگاه دولتی تفاوت چندانی با دانشگاه آزاد ندارد. افزایش تصاعدی شهریه‌های دانشجویان شبانه، اتفاقی است که از ورودی‌های ۹۲ به‌بعد افتاده است. به‌طور میانگین، دانشجویانی که ۱۷ واحد برداشتند، حدودا ۸۰۰ هزار تومان شهریه ثابت و متغیر داده‌اند که وقتی این مقدار را با رشته مهندسی سخت‌افزار دانشگاه آزاد رودهن مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که او هم با ۱۷واحد، ۸۰۰ هزار تومان پرداخت کرده است.

درواقع، عملا دانشگاه سراسری و دولتی که با هدف آموزش رایگان ایجاد شده‌اند، تفاوت چندانی با دانشگاه آزاد در پرداخت شهریه ندارند.

تعیین شهریه دانشجویان از سوی وزارت علوم به دانشگاه‌ها تفویض اختیار شده است و از سوی دفتر گسترش و برنامه‌ریزی وزارت علوم، ابلاغ و گفته شده: «دانشگاه‌ها موظف هستند شهریه موردنظر خود را حداکثر تا «سقف» شهریه تعیین‌شده در هیئت امنای خود تصویب و اجرا کنند.» این درحالی است که دانشجویان شبانه دانشگاه علامه‌طباطبایی، به افزایش بیش‌ازحد شهریه دانشگاه اعتراض دارند و آمارها نشان می‌دهدکه افزایش شهریه دانشجویان شبانه بیش از سقف مجاز تعیین‌شده وزارت علوم است. با توجه به این موارد، می‌توان این سؤال را مطرح کرد که آیا کسری بودجه دانشگاه با شهریه دانشجویان شبانه جبران می‌شود؟ اگر پاسخ به این پرسش، مثبت باشد، دانشجو باید هنگام انتخاب رشته به این موضوع علم داشته باشد و بداند دیگر مثل قبل نیست که با ۲۰۰، ۳۰۰ هزار تومان بتواند به‌عنوان دانشجوی شبانه تحصیل کند و باید برای هر ترم، تقریبا یک میلیون تومان بپردازد. این افزایش تصاعدی شهریه دانشجویان شبانه با قواعد حقوقی جور درنمی آید؛ زمانی‌که یک قانون به وجود می‌آید و به مرحله تصویب می‌رسد، در مرحله اول کسی که قانون بر او اثرگذار است باید آگاه شود. بنابراین اگر بنا به افزایش تصاعدی شهریه است، این مورد باید در دفترچه کنکور درج شود.

کاش دانشگاه آزاد را به علامه ترجیح می‌دادم

احسان یکی از دانشجویان شبانه در اعتراض به افزایش صعودی شهریه‌ها می‌گوید: «بین دوراهی انتخاب دانشگاه آزاد و سراسری مانده بودم. از پس مخارج دانشگاه آزاد برنمی‌آمدم. شهریه یکی از دوستانم که در دانشگاه علامه درس می‌خواند، ۳۰۰هزار تومان بود اما شهریه من زمانی که برای ثبت‌نام اقدام کردم، دو برابر شده بود یعنی ۶۰۰ هزار تومان! شهریه ثابت دوستم که فقط یک سال زودتر از من کنکور داده بود، ۵۰ هزار تومان بود و شهریه ثابت من ۱۵۰ هزار تومان. سه‌برابر افزایش قیمت در شهریه ثابت در طول یک سال. با هر سختی و مشقتی که بود هر ترم مبلغی بالغ بر ۶۰۰ هزار تومان پرداخت کردم؛ اما اوج کار، انتخاب‌واحد ترم ششم بود.

شب قبل از انتخاب‌واحد، طبق معمول هر ترم ۶۰۰ هزار تومان به حساب دانشگاه واریز کردم تا مشکلی برای انتخاب‌واحد نداشته باشم. فقط می‌خواستم ۱۴ واحد انتخاب کنم و به‌همین دلیل، فکر می‌کردم مبلغی از ۶۰۰ هزار تومان هم در حسابم برای ترم بعد باقی بماند. اما نمی‌دانم چرا و به چه علت باید ۲۰۰ هزار تومان دیگر به حسابم واریز می‌کردم تا بتوانم ۱۴ واحد بردارم. متأسفانه پولی در کارت بانکی‌ام باقی نمانده بود. ساعت هفت صبح مجبور شدم به یکی از دوستانم زنگ بزنم تا برایم پول واریز کند. هنوز هم نمی‌دانم چرا برای انتخاب ۱۴ واحد، حقوق یک ماهم را به‌حساب دانشگاه واریز کردم»

الناز، ورودی رشته روزنامه‌نگاری سال ۹۲ که دانشجوی شبانه است، می‌گوید: «هرچه از روزهای اول ورودم به دانشگاه علامه می‌گذرد، از ابهت و غروری که اینجا برای من داشت، کمتر می‌شود. برای دانشجوهایی مثل من که تنها منبع درآمد خانواده‌شان، حقوق کارمندی پدرشان است، خیلی سخت است که هر ترم، شهریه‌ها بالا و بالا‌تر می‌رود و با وجود اینکه همیشه از مسئولان سؤال کردیم که چرا تفاوت زیادی بین شهریه‌های ورودی ۹۲ با سال‌های قبل و حتی بعد وجود دارد، جواب قانع‌کننده‌ای نگرفتیم و به‌گمانم با تداوم افزایش شهریه و درعوض سکوت بچه‌ها، این اوضاع به کام خیلی‌ها شیرین آمده.

مشکلات زیاد دیگری هم وجود دارد از تداخل ساعت دروس و امتحانات و خرابی سایت، موقع انتخاب‌واحد گرفته تا جملاتی مثل «به‌علت کسری موجودی، قادر به انتخاب‌واحد نیستید». با تمام این دغدغه‌ها، ظرفیت محدود کلاس‌ها و رقابت بین هم‌رشته‌ای‌ها برای انتخاب آن درس، ما را از حق طبیعی یک دانشجو که انتخاب‌واحد، برحسب اختیارش است، محروم می‌کنند و در آخر، تنها چیزی‌که بعد از سه سال از آن ابراز پشیمانی می‌کنم، این است که با این شهریه‌های سنگین، کاش دانشگاه آزاد را به سردر علامه ترجیح می‌دادم.»