«شاد پیمایی»؛ از ونیز تا تهران

«کارناوال» یک وا‍ژه‌ی ترکیبی از دو واژه‌ی لاتین «کارنیس» به معنای گوشت و «له‌واره» به معنای چیزی را از کسی گرفتن است. برخی واژه‌ی کارناوال را «حذف گوشت» یا «گوشت ممنوع» معنی می‌کنند که به نوعی یادآور واردشدن به فصل روزه است. اغلب کارناوال‌های دنیا ریشه‌ای مذهبی دارند و متعلق به فرهنگ کاتولیک هستند. فصل برگزاری کارناوال معمولا زمستان است که با رژه، پوشیدن لباس‌ها و ماسک‌های عجیب و بازی همراه هستند.

از آنجایی که در گذشته فرهنگ روزه‌داری در اروپا به طور دقیق رعایت می‌شده، مردم قبل از اینکه وارد فصل روزه شوند، خوراکی‌های مورد علاقه‌شان مثل گوشت و غذاهای چرب را می‌خوردند و آن‌ روزها را با جشن‌های خیابانی همراهی می‌کردند.

«کارناوال» در ایران

کارناوال‌های شاد در ایران با مفهوم دقیق کارناوال، دارای پیشینه و قدمت نیستند. شاید هرچند وقت یکبار شادیانه‌هایی در قالب «فستیوال» در گوشه و کنار کشورمان برگزار شوند اما «کارناوال» هیچ‌وقت جایگاه جدی در ایران نداشته‌ است. طرح یکی از اولین کارناوال‌های ایرانی در سال 91 توسط رییس وقت سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری مطرح شد. این طرح بر این اساس بود که عشایر و ایلات اقوام ایرانی در مراسمی نمادین با همراه داشتن ادوات و ابزارهای کوچ، تصویری از زندگی کهن ایرانی را برای پایتخت‌نشینان به نمایش بگذارند. مسیر این کارناوال هم از میدان ونک تا نمایشگاه بین‌المللی تعیین شده بود و با استقبال زیاد همراه شد.

از آنجا که این رویداد تحت تاثیر فضای انتخاباتی برگزار شده بود، حاشیه‌های انتخاباتی بر روی فضای شاد کارناوال سایه انداخت و پس از خروج "ملک‌زاده" که به عنوان مجری از او یاد شده از سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری این کارناوال دیگر هیچ‌وقت راه نیفتاد.

اما طرح دومین کارناوال ایرانی توسط مرضیه برومند (کارگردان، نویسنده و عروسک‌گردان) و البته در راستای جشنواره‌ی تئاتر عروسکی مطرح شد. برومند در طرح خود واژه‌ی «شادپیمایی» را جایگزین واژه‌ی غربی «کارناوال» کرد. این شادپیمایی اولین بار در سال 94 در خیابان فلسطین به راه افتاد که با حضور تعداد زیادی عروسک غول‌پیکر همراه می‌شد و از مردم و بچه‌ها هم خواسته شده بود تا با عروسک‌های خودشان در شادپیمایی حضور پیدا کنند.

اما امسال این شادپیمایی در مسیری دیگر و با استقبال گسترده‌تر برگزار شد. «شادپیمایی» امسال عروسک‌ها یکم شهریورماه با شعار «آسمان عروسک‌ها آبی است» از تالار وحدت به سمت تئاتر شهر طی شد و صدها عروسک رنگارنگ با حضور بچه‌ها و بزرگترها به خیابان آمدند. در این مراسم از یک عروسک تازه به اسم «بچه مبارک» هم رونمایی شد.

کوچک و بزرگ با عروسک‌های محبوبشان در مسیر کارناوال قرار گرفتند و آهنگ‌های دوران بچگی‌شان را مثل «خونه مادربزرگه»، «مدرسه موش‌ها» و ... به طور دسته‌جمعی خواندند. شادپیمایان مسیر کوتاه خود را در خیابان‌های فرعی طی کردند تا عبور و مرور در خیابان انقلاب مختل نشود. مدت اجرای این کارناوال حدود دو ساعت بود و در واقع مقدمه‌ای برای جشنواره‌ی تئاتر عروسکی محسوب می‌شد.

با این حال همین کارناوال دو ساعته عروسک‌های زیادی را روانه‌ی خیابان کرد تا طبق خواسته‌ی مرضیه برومند، زیر آسمان آبی شهر نفس بکشند و بچه‌های زیادی هم با خودشان عروسک‌های «کپلک»، «مخمل»، «جناب‌خان» و... را به این شادپیمایی کاملا ایرانی آوردند.

کارناوال‌های مهم دنیا

در بسیاری از کشورها اوایل ماه فوریه تا اوایل ماه مارس فصل برگزاری انواع «کارناوال»‌ها است. با بزرگترین کارناوال‌های جهان آشنا شوید:

کارناوال «ریو دوژانیرو»ی برزیل

از کارناوال ریو دوژانیرو به عنوان یکی از بزرگترین و مشهورترین کارناوال‌های دنیا یاد می‌شود که قدمت آن به قرن 17 میلادی بازمی‌گردد. این کارناوال با تاج‌گذاری نمادین یک پادشاه پرتغالی آغاز می‌شود و تمام مدارس فعال در زمینه‌ی رقص خیابانی «سامبا» در خیابان‌ها به راه می‌افتند. جاذبه‌های این کارناوال باعث شده است که در زمان برگزاری این رویداد هزاران گردشگر در ماه فوریه به برزیل سفر کنند تا در ایام کارناوال حضور داشته باشند.

کارناوال «ونیز» ایتالیا

کارناوال ونیز یکی از مجلل‌ترین کارناوال‌های دنیاست. حاضران در این جشن خیابانی از لباس‌ها و ماسک‌های گران‌قیمت استفاده می‌کنند. رژه در آب، کنسرت، اجرای نمایش و ... بخش‌هایی از این برنامه‌ است که هر سال حدود 30 هزار نفر را برای تماشا به ونیز می‌کشاند. استفاده از ماسک‌های مجلل در این کارناوال بسیار مرسوم است و گفته می‌شود، دلیل استفاده از ماسک این است که ثروتمندان و فقرا یکسان باشند.

کارناوال «ماردی گرس» در آمریکا

نیواورلئان در آمریکا هر ساله میزبان یک کارناوال محبوب «ماردی گرس» است. قدمت این کارناوال به قرن 17 بازمی‌گردد و مردم با لباس‌های سنتی که اغلب سبز، زرشکی و طلایی هستند، در مراسم حضور پیدا می‌کنند. این کارناوال به واسطه‌ی رژه‌های بزرگی که دارد، مشهور است.

کارناوال «سانتاکروز» اسپانیا

اسپانیا از دیگر کشورهایی است که به برگزاری کارناوال‌های بزرگ شهرت دارد. قدمت کارناوال شهر سانتاکروز به قرن 18 برمی‌گردد. این کارناوال هر سال با یک تم کارتونی مشخص و یک هفته ادامه دارد. رژه‌های خیابانی و ... در تمام طول شب در حال اجراست و در طول این یک هفته خیابان‌ها پر از نوای موسیقی می‌شوند.

کارناوال «کلن» آلمان

بزرگترین کارناوال اروپا، کارناوال «کلن» در آلمان برگزار می‌شود. این رویداد شامل پایکوبی‌هایی خیابانی در جای جای شهر است. این کارناوال به «روزهای دیوانه» نیز شهرت دارد. هر ساله حدود یک میلیون گردشگر برای حضور در این رویداد به «کُلن» سفر می‌کنند.

کارناوال «گوا» در هند

«گوا» تنها منطقه‌ی کشور هندوستان است که در آن کارناوال راه می‌افتد. این کارناوال حاصل سال‌هایی است که هندوستان مستعمره‌ی پرتغال بود. خود پرتغالی‌ها پایه‌گذار این کارناوال بوده‌اند. کارناوال گوا یکی از جشن‌های رنگارنگ است که به مدت سه روز برگزار می‌شود.

کارناوال «نیس» فرانسه

سه روز قبل از «چهارشنبه‌ی توبه‌ی مسیحیان» خیابان‌های شهر «نیس» در فرانسه پر از گل‌های تازه و قطارهای رنگی می‌شوند. شرکت‌کنندگان با لباس‌های رنگی و عجیب و غریب به کارناوال می‌آیند و از غذاها و نوشیدنی‌های مختلف استفاده می‌کنند.

کارناوال «کبک» کانادا

کارناوال «کبک» بزرگترین کارناوال زمستانی جهان است. حمام برف، راهپیمایی‌های شبانه، سرسره برفی، فوتبال دستی غول‌پیکر، مجسمه‌های برفی، سورتمه سواری و اسکی برنامه‌های این کارناوال هستند که حضور در آنها کوچک و بزرگ هم ندارد. هزاران گردشگر هرسال با لباس‌های گرم به کبک سرازیر می‌شوند تا ‌در یک کارناوال برفی حضور داشته باشند.