مسیر تورم پیش‌نگر در تابستان

روزنامه دنیای اقتصاد: آخرین آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که تورم ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده در مردادماه به ۷/ ۰ درصد رسیده، تورم ماهانه این شاخص در تیرماه نیز معادل ۹/ ۰ درصد ثبت شده بود. این در حالی است که ۱۲ ماه قبل از این دو ماه میانگین تورم ماهانه تنها ۲/ ۰ درصد بوده است.

دیگر آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای تولید‌کننده به ۶/ ۲ درصد رسیده است و این دومین ماهی است که این تورم از حداقل مقدار خود در خردادماه (۶/ ۱ درصد) بازگشته است. در ادبیات اقتصادی از تغییرات شاخص تولید‌کننده به‌عنوان تورم پیش‌نگر یاد می‌شود؛ زیرا هر گونه تغییر در این شاخص با یک وقفه زمانی در تورم مصرف‌کننده مشاهده می‌شود.

تغییر روند تورم ماهانه

آمار مربوط به شاخص بهای تولید‌کننده در مردادماه منتشر شد. این آمار نشان می‌دهد که در مردادماه رقم شاخص به ۷/ ۲۲۱ واحد رسیده است. این رقم در تیرماه معادل ۱/ ۲۲۰ واحد گزارش بوده است. بنابراین رشد ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده در دومین ماه تابستان معادل ۷/ ۰ درصد شده است.

این رقم در تیرماه معادل ۹/ ۰ درصد گزارش شده بود. بنابراین آمارها نشان می‌دهد که حرکت شاخص بهای تولید‌کننده نیز نسبت به ماه‌های قبل تغییر کرده است. زیرا اگر دو ماه اخیر را در نظر نگیریم، میانگین تورم ماهانه در ۱۲ ماه قبل از آن معادل ۲/ ۰ درصد بوده است. این روند نشان می‌دهد که روند تورمی در گزارش شاخص بهای تولید‌کننده نیز تغییر یافته است.

البته باید تاکید کرد که هنوز افزایش قابل توجهی در تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای تولید‌کننده رخ نداده است. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای تولید‌کننده در مردادماه به ۶/ ۲ درصد رسیده است. این رقم در تیرماه معادل ۷/ ۲ درصد گزارش شده بود. تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده در خردادماه معادل ۶/ ۱ درصد بود که در کمترین میزان طی ۲۵ سال گذشته قرار داشت، پس از آن نرخ تورم از کف خود بازگشت و یک سطح بالاتر آمده است.

اگر چه با دو آمار اخیر نمی‌توان عنوان کرد که به‌طور کلی مسیر تورم تغییر یافته است و باید آمارهای ماه بعد را مورد بررسی قرار داد. دیگر آمار بانک مرکزی، نرخ تورم متوسط شاخص بهای تولید‌کننده را نشان می‌دهد. این آمار در مردادماه معادل ۳/ ۳ درصد گزارش شده و رقم تورم متوسط تولید‌کننده در تیرماه معادل ۵/ ۳ درصد بوده است. این آمار نشان می‌دهد که همچنان روند نزولی تورم متوسط ادامه دارد، اما با توجه به بازگشت تورم نقطه‌به‌نقطه از کف خود، به‌نظر می‌رسد که این کاهش در سطح ۲ درصد متوقف خواهد شد.

اثر تورم تولید بر مصرف

شاخص بهای تولید‌کننده (Producer Price Index) که به شکل اختصار به PPI مشهور است، یکی ازشاخص‌های قیمتی است که اطلاعاتی را درخصوص قیمت گروهی از کالاها و خدمات ارائه می‌کند. این شاخص میزان تغییر قیمت کالا و خدمات را که توسط تولیدکنندگان خرید و فروش می‌شود،‌ اندازه‌گیری می‌کند.

از این رو، برای برخی از سرمایه‌گذاران، صاحبان صنایع و سیاست‌گذاران اقتصادی شامل اطلاعات مفیدی خواهد بود. به‌طور کلی دو نوع شاخص بهای تولید‌کننده در اکثر موسسه‌های آماری دنیا منتشر می‌شود. شاخص بهای تولید‌کننده بازده (Output PPI)، معیاری است که قیمت کالا و خدمات فروخته شده توسط تولیدکنندگان را در نظر می‌گیرد و بر این اساس، اصل بر آن است که این شاخص قیمتی را که از تولیدکنندگان دریافت می‌کند، اندازه‌گیری کند.

همچنین شاخص بهای تولید‌کننده نهاده (Input PPI) که قیمت کالاو خدمات خریداری شده توسط تولیدکنندگان را در نظر می‌گیرد. ارزش افزوده شاخص بهای تولید‌کننده یک میانگین وزنی از دو شاخص مذکور است. اما در ادبیات اقتصادی از این شاخص به‌عنوان یک شاخص پیش‌نگر (Leading Indicator) یاد می‌شود، به این معنی که هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولید‌کننده می‌تواند با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌کننده نیز مشاهده شود.

از این رو از تغییرات شاخص بهای تولید‌کننده به‌عنوان حسگر شاخص بهای مصرف‌کننده نیز نامگذاری می‌شود. البته تاثیرپذیری شاخص بهای مصرف‌کننده از شاخص بهای تولید‌کننده با توجه به عوامل موثر در هر اقتصاد متفاوت است و جهت و اندازه آن باید در مطالعات اقتصادی مشخص شود. آخرین آمارها نشان می‌دهد که تورم نقطه‌به‌نقطه مصرف‌کننده در ماه‌های اخیر افزایش یافته است، اما این فشار از سمت تورم تولید‌کننده نبوده؛ زیرا تورم تولید‌کننده هنوز در سطح پایینی قرار دارد.

افزایش تورم بخش صنعت

در گزارش شاخص بهای تولید‌کننده که از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود، ۷۰۸ قلم کالا و خدمات تولیدی در هشت گروه اصلی و سه گروه اختصاصی تقسیم‌بندی شده است. در این تقسیم‌بندی، کالاها و خدمات تولیدی در سه دسته‌بندی «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» (در این گزارش این گروه را به اختصار کشاورزی می‌نامیم)، «ساخت (صنعت)» و «خدمات» قرار می‌گیرند.

در گزارش شاخص بهای تولید‌کننده، وزن هر یک از گروه‌ها اهمیت آن را در محاسبه شاخص بهای تولید‌کننده مشخص می‌کند. در این محاسبات، ضریب اهمیت کل شاخص مساوی عدد ۱۰۰ قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال گروه ساخت یا صنعت با ضریب اهمیت ۵۲ واحد در حدود نیمی از وزن کل شاخص بهای تولید‌کننده را تشکیل می‌دهد.

در ماه‌های گذشته، گروه صنعت دارای تورم منفی بود و این موضوع باعث شده بود که کارشناسان آن را نشانه تداوم رکود تلقی کنند. اما آمار بانک مرکزی در مردادماه نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه بخش صنعت به ۷/ ۰ درصد رسیده است. هر چند که تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه منفی ۳/ ۱ درصد ثبت شده است.

اما به نظر می‌رسد با تداوم این آمار ماهانه، تورم نقطه‌به‌نقطه بخش صنعت نیز مثبت شود. در مردادماه تورم ماهانه بخش کشاورزی معادل منفی ۳/ ۰ درصد گزارش شده است. همچنین میزان تورم نقطه‌به‌نقطه بخش کشاورزی معادل ۵/ ۱ درصد عنوان شده است. در نتیجه رفتار بخش کشاورزی، عکس رفتار بخش صنعت بوده است. همچنین آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که تورم ماهانه بخش خدمت معادل ۳/ ۱ درصد بوده است.

این موضوع نشان می‌دهد که تورم بخش خدمات هنوز از بخش کالاها در سطح بالاتری قرار دارد. تورم نقطه‌به‌نقطه گروه خدمات در مردادماه نیز معادل ۷/ ۹ درصد گزارش شده است. در بین گروه‌های خدمات، بخش آموزش با تورم نقطه‌به‌نقطه ۹/ ۲۰ درصد، نسبت به سایر گروه‌ها در سطح بالاتری قرار دارد. تورم نقطه‌به‌نقطه گروه بهداشت در مردادماه نیز معادل ۹/ ۱۷ درصد ثبت شده که از گروه‌های با تورم بالای بخش خدمات بوده است.