۹۰ درصد كشور روی گسل زلزله

روزنامه آرمان - صبا حسینی: سالیان سال است که هشدار وقوع زلزله را در تهران می شنویم، اما به روی خودمان نمی آوریم. به روی خودمان نمی آوریم که خانه های حتی نوسازمان مقاوم نیست، شبکه آب و گازمان درست تعبیه نشده،‌خیابان هایمان برای مواقع خطر اصلا طراحی نشده و مهم تر از همه ستاد مدیریت بحران فعالی نداریم.

روزهای گذشته زلزله در ایتالیا شمار زیادی از مردم را کشته و آواره کرد و نگرانی از وقوع زلزله در تهران باز هم قوت گرفت. پدر علم ژئوفيزيك و زلزله‌شناسي در ايران حدود ۴۰ سال است دائما هشدار می دهد زمان وقوع زلزله مهیب تهران نزدیک است. بهرام عکاشه می گوید: زلزله در تهران و وقوع آن امری حتمی و تکراری است؛ اگر در هر نقطه تهران زلزله بیاید ، هیچ چیز از تهران و كشور نمي‌ماند.

زلزله روزهای اخیر در ایتالیا چقدر به زلزله در ایران و حرکت لایه های زمین ارتباط دارد و آیا با این زلزله تهران باز هم در معرض وقوع زلزله است؟

هیچ ارتباطی ندارد. با اینکه گسل های کره زمین شناخته شده و فعال هستند، اما تشخیص اینکه چه وقت زلزله اتفاق می افتد یا نمی افتد هنوز علم در هیچ کشور دنیا مانند آمریکا، ژاپن، روسیه و... نتوانسته کوتاه مدت این را پیش بینی کند. حتی در طی سالیان هم نمی توانند تشخیص دهند زلزله چه زمانی اتفاق می افتد. برای مثال نمی توانند پیش بینی کنند زلزله چند سال دیگر رخ می دهد؛ دو سال، سه سال یا ۱۰ سال دیگر. علم هنوز قادر نیست به این سوال جواب دهد و اگر افرادی بتوانند به این پرسش پاسخ دهند به طور یقین چند جایزه نوبل در این زمینه خواهند گرفت. بنابراین بشر نمی تواند زلزله را دراز مدت یا میان مدت تشخیص دهد، اما چون در گذشته این زلزله اتفاق افتاده باز هم تکرار می شود.

منطقه تهران، البرز، زاگرس، خراسان و آذربایجان بارها در طول تاریخ زلزله دیده است، بنابراین طبیعی است که در آن دوباره زلزله بیاید. زلزله پدیده ای نیست که قطع شود و دائم تکرار می شود. زلزله حاصل حرکت صفحات زمین و برخوردشان با یکدیگر است. همه خشکی های زمین چند تکه هستند و این تکه ها در طول سال چند میلیمتر حرکت می کنند. برای مثال این صفحات مانند آسیا، کالیفرنیا یا شرق آسیا هر سال حرکت می کنند. داخل زمین درجه حرارت هفت هزار درجه سانتیگراد است که هرچه به سطح زمین نزدیک می شویم حرارت کمتر می شود. حرارت باعث حرکت می شود.

بنابراین مکان هایی که در طول سالیان گذشته، قرن های گذشته و حتی هزاره های گذشته زلزله دیده اند کاندیدای وقوع مجدد زلزله هستند، ولی علم نمی تواند پیش‌بینی کند این زلزله چه زمانی قرار است رخ بدهد. پنج سال، ۱۰ سال یا ۲۰۰سال دیگر. حدود ۱۰ یا ۱۵ سال قبل در همین جایی که امروز در ایتالیا زلزله آمده، زلزله ای اتفاق افتاد (در منطقه شمال شرق رم که من آن سال آنجا بودم). جنوب ایتالیا زلزله‌خیز‌تر است و کوه های آتشفشان هم دارد در حالی که شمال ایتالیا کمتر آتشفشان دارد. در ایران هم پدیده آتشفشان وجود دارد و هم زلزله. در حدود ۱۸۵ سال قبل در شرق تهران زلزله ای اتفاق افتاد که در آن زمان در حدود ۴۵ هزار نفر کشته شدند. بازار تهران خراب شد.

کاخ سلطنتی و سفارت انگلیس هم مشکل پیدا کرد و بنابراین زلزله در تهران و وقوع آن امری حتمی و تکراری است. اگر در هر نقطه تهران زلزله بیاید این شهر به طور کلی تعطیل می شود و چیزی از تهران و كشور نمي‌ماند. مثل اين مي‌ماند كه قلب انساني از بدنش خارج شود. حداقل ۳۰ تا ۴۰ سال است كه من اين نكته را متذكر مي‌شوم.

دلیل این مساله چیست؟

گسل های زیادی در تهران وجود دارد. گسل شناخته شده در جنوب تهران وجود دارد که به آن گسل ری گفته می شود. گسل شناخته شده دیگری در شمال تهران قرار دارد که به آن گسل ولنجک گفته می شود، در شمال شرق تهران هم گسل مشا فشم قرار دارد. از گسل مشا فشم شاخه ای به منطقه افجه می آید، از لشگرک عبور کرده و به سمت کرج و قزوین می رود که توانایی زلزله بیش از هفت ریشتر دارد. ژاپنی ها پروژه هایی در ایران داشتند که دولت ایران از آنها خواسته بود این پروژه ها را انجام دهند. جمعیت تهران، خیابان های تهران و نوع خاک و زمین تهران به دلیل اینکه زمین شمال تهران سفت است و زمین جنوب تهران سست است و ظرفیت زلزله زایی جنوب تهران زیاد است، مورد بررسی قرار گرفت.

از دیدگاه های مختلف ژاپنی ها در سال ۱۳۷۵ گزارش دادند که اگر زلزله ای در منطقه شمال تهران اتفاق بیفتد کشته ها میلیونی است و اگر در جنوب تهران هم گسل ها فعال شوند فرقی نمی کند، کشته ها میلیونی خواهد بود. منطقه تهران کوچک و بزرگ هم کشته هایشان میلیونی بوده و بر این اساس تهران تعطیل خواهد شد. من وقتی این گزارش را در قالب مصاحبه با روزنامه کیهان و اطلاعات مطرح کردم سازمان امنیت ملی با من تماس گرفت تا این گزارش را به آنها هم ارائه دهم.

من همه این نکات را در قالب نامه ای ارسال کرده و آنجا اشاره کردم منازل افراد مهم کشور باید مقاوم سازی بشود، برای تهران باید ستاد بحران درست شود و همچنین پایتخت باید از تهران منتقل شود. قرار شد پایتخت عوض شده و به سمنان برود ولی عنوان شد سمنان بدتر است و بهتر است بین اراک و اصفهان پایتخت قرار بگیرد. یا حداقل بین تهران و قم پایتخت انتخاب شده و مراکز اداری و فرهنگی به قم منتقل شود .

تهران چقدر مقاوم‌سازی شده و وجود بافت فرسوده تهران چقدر خطرناک است؟

بافت فرسوده تهران خیلی زیاد است و ۳۰ درصد شهر تهران بافت فرسوده دارد. ما سه تهران داریم: تهران واقعی با مناطق، تهران با حاشیه هایش و افرادی که از حومه به حاشیه می آیند و نمی توان هیچ کاری برای آنها انجام داد و سوم تهران با روستاهای اطراف که مجموعه آن تهران بزرگ به حساب می آید. باید تهران مقاوم شود. روز به روز جمعیتی که از روستاها به مناطق اطراف می آیند و در تهران ساکن می شوند بیشتر می شود. در کشورهای دیگر پایتخت ها یا مراکز استان کم‌جمعیت‌اند در حالی که در ایران مراکز استان پرجمعیت هستند، زیرا روستاها در فقر هستند.

برای مثال آب ندارند کشاورزی کنند یا کود ندارند تا زمین را بار بیاورند. بسیاری از افرادی که اینجا کارگری می کنند در روستاهای خود کشاورز بودند که به دلیل کمبود امکانات راهی شهرها شده اند. بنابراین کشور ما چه بخواهیم و چه نخواهیم زلزله‌خیز است و در ایران هر ۱۰ سال یک بار شاهد زلزله هفت ریشتری خواهیم بود. بنابر محاسباتی که من انجام داده ام ما هر ۱۰ سال یک زلزله هفت ریشتر و هر سال یک زلزله شش ریشتر در کشور خواهیم داشت و هر لحظه باید منتظر وقوع آن باشیم. محاسبات آماری نشان می دهد وقوع این اتفاق حتمی است و مکان آن هر جایی می تواند باشد. ازاین حیث فقط مرکز ایران و شهرهایی مانند اصفهان و اراک زلزله‌خیز نیست و از چابهار تا بندر عباس هم زلزله‌خیزی چندان مهمی ندارد.

مردم در این زمینه چه کارهایی می توانند انجام دهند؟

تک تک انسان های کشور موظف هستند در حفظ کره زمین و آب  و هوای آن کوشا باشند و هر کاری می توانند انجام دهند. همه افراد مسئول هستند آب، هوا و زمینی که از آن استفاده می کنند را حفظ کنند. ۹۰درصد از كشور روي گسل است. چرا بايد زلزله در بم هزاران هزار كشته بدهد و اين‌همه آدم سرگردان شوند. استانبول كه وضعيتش از ما بدتر است. اما آنها مساله را جدي گرفتند.