روحانی:برای حفظ نظام راهی جز وحدت نداریم
رییس جمهور گفت: امروز برای ادامه راه شهیدان و حفظ انقلاب و نظام راهی جز وحدت نداریم.
خبرگزاری ایسنا: رییس جمهور گفت: امروز برای ادامه راه شهیدان و حفظ انقلاب و نظام راهی جز وحدت نداریم.
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی عصر امروز (شنبه) طی سخنانی در نشست دولتمردان دفاع مقدس در سالن اجلاس سران تهران اظهار کرد: امروز برای ادامه راه شهیدان و حفظ انقلاب و نظام راهی جز وحدت، اتحاد، هماهنگی، اخوت، ایثار و فداکاری نداریم.
وی ادامه داد: هر جا که همه دست به دست هم دادیم پیروزی‌های بزرگی را رقم زدیم و در ادامه هم می‌توانیم با همین راه پیروزی‌های بزرگی را رقم بزنیم.
رییس جمهور با اشاره به فداکاری‌های دوران دفاع مقدس یادآور شد: اگر آن فداکاری، ایثار، وحدت و پیروی از دستورات امام و ولایت امر نبود نمی‌توانستیم در جایی که ما تنها بودیم و طرف مقابل بسیاری از کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ دنیا دشمنان ما بودند به پیروزی برسیم. جنگ ما با فداکاری رزمندگان و تلاش‌های دیپلمات‌های ما به یک نتیجه قابل قبول رسید.
وی ادامه داد: در قطعنامه این دیپلمات‌ها بودند که جنگیدند و اگر تغییرات لازم در قطعنامه پیش نمی‌آمد چطور می‌توانستیم به شکل مناسب پایان جنگ را رقم بزنیم. همین دیپلمات‌ها بعدا در سازمان ملل به کمیته مامور سازمان ملل ثابت کردند که عراق متجاوز بوده و این هم اعلام شد.
روحانی اضافه کرد: امروز هم دشمن می‌گفت شما حق ساخت و ادامه غنی‌سازی ندارید اما ما امروز هم غنی‌سازی می‌کنیم و هم دنیا مواد غنی‌شده ما را می‌خرد و مواد خام در اختیار ما می‌گذارد. اینکه امروز فعالیت فناوران ما در انرژی هسته‌ای قانونی شناخته شده و توانستیم بدخواهی‌هایی که دیگران علیه ما اعمال کرده بودند از بین ببریم و فضا را برای مردم و پیشرفت کشور فراهم کنیم در سایه وحدت، اتحاد و رهنمودهای مقام معظم رهبری بوده و امیدوارم در این مسیر حق و تکیه بر نظام و انقلاب بتوانیم راه را برای پیشرفت‌های بعدی ادامه دهیم.
رییس جمهور در ادامه با اشاره به دوران دفاع مقدس خاطرنشان کرد: امام(ره) با آن قدرت معنوی و نفوذش در میان همه مردم، جنگ را رهبری و اداره کرد، همه نیروهای مسلح ، جان به کف به صحنه آمدند و همه مردم پشتیبانی کردند. دولت در آن زمان با همه توانی که داشت به صحنه جنگ آمد.
رئیس جمهوری گفت: بسیار خوشحالم از اینکه در هفته دولت در محضر مسئولین عزیزی که در دوران دفاع مقدس بخشی از بار مسئولیت این دفاع را بر دوش داشتند، هستیم. همچنین خانواده معظم شهیدان دولت از شهید رجایی گرفته تا شهید باهنر و نیز شهیدان کلانتری، فیاض بخش، نامجو، فکوری، عباس پور، قندی، تندگویان و شهید مصطفی چمران که هر کدام در مقاطع مختلف مسئولیت های سنگینی را از جمله در زمینه دفاع مقدس بر دوش داشتند.
روحانی گفت: خوشحالم که در خدمت آیت الله هاشمی رفسنجانی هستیم که در دوران دفاع مقدس از آغاز به عنوان نماینده حضرت امام (ره) در شورای عالی دفاع در کنار مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای قرار داشتند که ایشان هم به عنوان نماینده حضرت امام (ره) در شورای عالی دفاع بودند و سپس در دورانی که تمشیت امور نیروهای مسلح بر عهده مقام معظم رهبری بود و همچنین در مقطعی که از سال 62 فرماندهی جنگ بر عهده آیت الله هاشمی رفسنجانی گذاشته شد.
وی ادامه داد: در همه تاریخ ها دفاع یا جنگ به عنوان نقطه بسیار تاثیرگذار در تاریخ کشورها بوده است و حتی در جنگ های جهانی اول، دوم، ویتنام، کره و غیره در مناطق مختلف یا سطح جهان، تاریخ ساز و تاثیرگذار در آینده جهان و آن کشورها بود.
روحانی با اشاره به شرایط وخیم امروز در دنیا بیان کرد: اگر امروز بخواهیم ریشه تروریسم وسیعی که منطقه ما را فرا گرفته و برخی کشورهای جهان را تحت تاثیر قرار داده بنگریم، به تجاوز در افغانستان و عراق باز می گردد.
رئیس جمهور افزود: اگر القاعده ای به وجود آمد، در آغاز به خاطر تجاوز شوروی سابق به افغانستان و بعد هم ادامه تروریسم در آن منطقه به خاطر تجاوز آمریکا به خاک افغانستان بود.
وی اضافه کرد: اگر امروز تروریسم هایی به نام داعش این همه جنایت و خونریزی را در منطقه به راه انداختند ریشه آن به تجاوزات منطقه ای بازمی گردد و اگر اشغال افغانستان و عراق و تحریک برای حوادثی همچون جنگ سوریه نبود آیا باز هم شاهد تروریسم به این وسعت بودیم؟
روحانی همچنین عنوان کرد: جنگ ها تاثیر بسیار مخربی در سطح جهان دارند و دفاعی که از روی خلوص برای عزت و نجات کشور از اشغال متجاوزان و بیگانگان باشد می تواند پایه گذار مقاومت، ایثار، ایستادگی و قدرت ملی کشور شود.
وی ادامه داد: جنگ تحمیلی در شرایطی اتفاق افتاد که از روزهای پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نسبی انقلاب زمان زیادی نگذشته بود و ما در شرایطی بودیم که نیروهای مسلح ما دارای مشکلات بسیاری بودند.
رییس شورای عالی امنیت ملی در ادامه اظهار کرد: سلاح های ارتش ما در آن زمان عمدتا غربی و آمریکایی بود و از اواخر سال 58 یا حتی اوایل انقلاب روابط قطع شده بود. در آغاز جنگ در شرایطی بودیم که برخی تجهیزات ما در برخی انبارهای ارتش شناسایی نمی شد. نمی دانستند این وسیله برای چیست و نامش چیست. چرا که در آن پادگان ها مسئولان قبلی برکنار شده و افراد دیگری که مسئولیت را بر عهده داشتند در رده های پائین بودند.
وی با تاکید بر اینکه در آن مقطع لازم بود همه عناصری که می توانند از کشور دفاع کنند به صحنه بیایند، گفت: همه کسانی که می توانستند در میدان مبارزه قرار گیرند به صحنه آمدند. اساس تشکیلات و رشد برخی از آنها در همان دفاع مقدس بود و در واقع تکامل حین جنگ صورت گرفت.
روحانی تصریح کرد: اکثر سلاح سنگین و نیمه سنگین سپاه غنیمتی بود و از دشمن به دست آورده و خود را تجهیز کرده بودند.
وی خاطرنشان کرد: در آن شرایط جنگ ما با فرماندهی امام (ره) که یک فرماندهی استثنایی بود در یک مسیر دفاع موثر و سپس حملات متقابل، پاکسازی سرزمین و حتی در یک مرحله به عنوان تنبیه متجاوز در دستور کار قرار گرفت.
روحانی همچنین گفت: در آن مقطع نه تنها دولت بلکه همه مردم در سراسر کشور به صحنه دفاع آمدند و عملیات نظامی ما به جای اینکه در مراکز نظامی تشریح شود در مساجد، نماز جمعه ها، رادیو و تلویزیون و همه رسانه و مطبوعات برای مردم تشریح می شد چرا که جنگ کاملا یک جنگ مردمی بود و همه به صحنه نبرد آمده بودند. کسانی اکثرا با عرق و انگیزه دینی و استثنا با انگیزه ملی، همه از کشور دفاع کردند.
رئیس جمهور با بیان اینکه اداره جنگ کار آسانی نبود و نیاز ریالی و دلاری داشت خاطرنشان کرد: چگونه باید این بودجه تامین می شد؟ باید می توانستیم نفت مان را صادر کنیم چرا که عمده درآمد ارزی ما در آن زمان از نفت بود. در دوران دفاع مقدس مسئولیت سنگینی بر دوش پدافند گذاشته شده بود و آن دفاع از خاک بود چرا که دشمن نمی خواست نفت ما صادر شود و اگر صادر نمی شد چگونه جنگ را اداره می کردیم.
روحانی با یادآوری این نکته که نخستین بار سنگین جنگ ، اقتصادی بود، اظهار کرد: تمام بخش های اقتصادی دولت در این زمینه فعال بود، وزارتخانه های دفاع و سپاه آن زمان مسئولیت تولید تجهیزات یا مهمات را بر دوش داشتند و به سختی این نیازمندی ها تامین می شد.
رییس دولت یازدهم تاکید کرد: در آن زمان وزارت دفاع و صنایع دفاعی ما به تنهایی نمی توانستند همه نیازها را تامین کنند؛ به همین دلیل بخش بزرگی از صنعت هم وارد عرصه شد و در واقع همه دست به دست هم دادند.
روحانی ادامه داد: در سال 64 حدود سه هفته صادرات نفت ما برای نخستین بار قطع شد؛ چگونه می شد دفاع آسمان های ایران را تقویت کرد. به یاد دارم با آیت الله هاشمی رفسنجانی بازدید کردیم ؛ هم ایشان و هم مقام معظم رهبری که رئیس شورای عالی دفاع و رئیس جمهور بودند از من خواستند که مسئولیت پدافند دفاعی را بر عهده بگیرم که در آن زمان کار بسیار سختی بود؛ چرا که توان موشکی و دفاعی ما تحلیل رفته و دشمن به سرعت تجهیز شده بود.
وی در ادامه افزود: اینکه توانستیم در عملیات فاو 73 فروند هواپیمای دشمن را سرنگون کنیم کار بسیار بزرگ و عظیمی بود.
روحانی همچنین بیان کرد: در اینجا باید از همه شهیدان، ایثارگران، جانبازان و آزادگانی که سالیانی طولانی شکنجه گاه های عراق را تحمل کردند، خانواده های معظم شهدا و روحانیت معظم و حوزه های علمیه که به جبهه ها آمدند و همه نیروهایی که در آن مقطع فداکاری کردند یاد کنیم.
وی افزود: خوشحالم از این جمعی که تشکیل شد تا یادی کنیم از آن کارهای عظیم و بزرگی که کل ملت ایران و دولتمردان آن زمان بر دوش گرفتند.
روحانی اظهار کرد: اگر آن فداکاری، ایثار، وحدت و پیروی از دستورات امام(ره) نبود نمی توانستیم در جنگی که تنها بودیم و طرف مقابل ما تقریبا بسیاری از کشورهای منطقه و اکثر قدرت های جهان با آنها بودند، بر دشمن پیروز شویم.
روحانی با تاکید بر اینکه جنگ با فداکاری رزمندگان و تلاش دیپلمات های ما به پایان قابل قبولی رسید عنوان کرد: اگر تلاش دیپلمات ها و اقدامات آنها در سازمان ملل نبود و تغییرات لازم در قطعنامه 598 به وجود نمی آمد چگونه می توانستیم به شکل مناسب پایان جنگ را رقم بزنیم؟
وی با بیان اینکه نباید زحمات دیپلمات‌ها را فراموش کنیم ادامه داد: آنها بودند که در سازمان ملل متجاوز بودن عراق را ثابت کردند و این موضوع در آنجا اعلام شد.
روحانی در پایان اظهار کرد: ما توانستیم در ابتدا موشک وارد کنیم و در مقاطع بعد حتی خودمان موشک طراحی کردیم و ساختیم که به دلیل آن بود که همه در دوران دفاع مقدس دست به دست هم دادند. باید به روح بلند امام درود بفرستیم که او هدایتگر بزرگ و فرمانده عظیم الشان ما بود و از همه آنهایی که در میدان نبرد فداکاری کردند قدردانی کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی عصر امروز (شنبه) طی سخنانی در نشست دولتمردان دفاع مقدس در سالن اجلاس سران تهران اظهار کرد: امروز برای ادامه راه شهیدان و حفظ انقلاب و نظام راهی جز وحدت، اتحاد، هماهنگی، اخوت، ایثار و فداکاری نداریم.
وی ادامه داد: هر جا که همه دست به دست هم دادیم پیروزی‌های بزرگی را رقم زدیم و در ادامه هم می‌توانیم با همین راه پیروزی‌های بزرگی را رقم بزنیم.
رییس جمهور با اشاره به فداکاری‌های دوران دفاع مقدس یادآور شد: اگر آن فداکاری، ایثار، وحدت و پیروی از دستورات امام و ولایت امر نبود نمی‌توانستیم در جایی که ما تنها بودیم و طرف مقابل بسیاری از کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ دنیا دشمنان ما بودند به پیروزی برسیم. جنگ ما با فداکاری رزمندگان و تلاش‌های دیپلمات‌های ما به یک نتیجه قابل قبول رسید.
وی ادامه داد: در قطعنامه این دیپلمات‌ها بودند که جنگیدند و اگر تغییرات لازم در قطعنامه پیش نمی‌آمد چطور می‌توانستیم به شکل مناسب پایان جنگ را رقم بزنیم. همین دیپلمات‌ها بعدا در سازمان ملل به کمیته مامور سازمان ملل ثابت کردند که عراق متجاوز بوده و این هم اعلام شد.
روحانی اضافه کرد: امروز هم دشمن می‌گفت شما حق ساخت و ادامه غنی‌سازی ندارید اما ما امروز هم غنی‌سازی می‌کنیم و هم دنیا مواد غنی‌شده ما را می‌خرد و مواد خام در اختیار ما می‌گذارد. اینکه امروز فعالیت فناوران ما در انرژی هسته‌ای قانونی شناخته شده و توانستیم بدخواهی‌هایی که دیگران علیه ما اعمال کرده بودند از بین ببریم و فضا را برای مردم و پیشرفت کشور فراهم کنیم در سایه وحدت، اتحاد و رهنمودهای مقام معظم رهبری بوده و امیدوارم در این مسیر حق و تکیه بر نظام و انقلاب بتوانیم راه را برای پیشرفت‌های بعدی ادامه دهیم.
رییس جمهور در ادامه با اشاره به دوران دفاع مقدس خاطرنشان کرد: امام(ره) با آن قدرت معنوی و نفوذش در میان همه مردم، جنگ را رهبری و اداره کرد، همه نیروهای مسلح ، جان به کف به صحنه آمدند و همه مردم پشتیبانی کردند. دولت در آن زمان با همه توانی که داشت به صحنه جنگ آمد.
رئیس جمهوری گفت: بسیار خوشحالم از اینکه در هفته دولت در محضر مسئولین عزیزی که در دوران دفاع مقدس بخشی از بار مسئولیت این دفاع را بر دوش داشتند، هستیم. همچنین خانواده معظم شهیدان دولت از شهید رجایی گرفته تا شهید باهنر و نیز شهیدان کلانتری، فیاض بخش، نامجو، فکوری، عباس پور، قندی، تندگویان و شهید مصطفی چمران که هر کدام در مقاطع مختلف مسئولیت های سنگینی را از جمله در زمینه دفاع مقدس بر دوش داشتند.
روحانی گفت: خوشحالم که در خدمت آیت الله هاشمی رفسنجانی هستیم که در دوران دفاع مقدس از آغاز به عنوان نماینده حضرت امام (ره) در شورای عالی دفاع در کنار مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای قرار داشتند که ایشان هم به عنوان نماینده حضرت امام (ره) در شورای عالی دفاع بودند و سپس در دورانی که تمشیت امور نیروهای مسلح بر عهده مقام معظم رهبری بود و همچنین در مقطعی که از سال 62 فرماندهی جنگ بر عهده آیت الله هاشمی رفسنجانی گذاشته شد.
وی ادامه داد: در همه تاریخ ها دفاع یا جنگ به عنوان نقطه بسیار تاثیرگذار در تاریخ کشورها بوده است و حتی در جنگ های جهانی اول، دوم، ویتنام، کره و غیره در مناطق مختلف یا سطح جهان، تاریخ ساز و تاثیرگذار در آینده جهان و آن کشورها بود.
روحانی با اشاره به شرایط وخیم امروز در دنیا بیان کرد: اگر امروز بخواهیم ریشه تروریسم وسیعی که منطقه ما را فرا گرفته و برخی کشورهای جهان را تحت تاثیر قرار داده بنگریم، به تجاوز در افغانستان و عراق باز می گردد.
رئیس جمهور افزود: اگر القاعده ای به وجود آمد، در آغاز به خاطر تجاوز شوروی سابق به افغانستان و بعد هم ادامه تروریسم در آن منطقه به خاطر تجاوز آمریکا به خاک افغانستان بود.
وی اضافه کرد: اگر امروز تروریسم هایی به نام داعش این همه جنایت و خونریزی را در منطقه به راه انداختند ریشه آن به تجاوزات منطقه ای بازمی گردد و اگر اشغال افغانستان و عراق و تحریک برای حوادثی همچون جنگ سوریه نبود آیا باز هم شاهد تروریسم به این وسعت بودیم؟
روحانی همچنین عنوان کرد: جنگ ها تاثیر بسیار مخربی در سطح جهان دارند و دفاعی که از روی خلوص برای عزت و نجات کشور از اشغال متجاوزان و بیگانگان باشد می تواند پایه گذار مقاومت، ایثار، ایستادگی و قدرت ملی کشور شود.
وی ادامه داد: جنگ تحمیلی در شرایطی اتفاق افتاد که از روزهای پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نسبی انقلاب زمان زیادی نگذشته بود و ما در شرایطی بودیم که نیروهای مسلح ما دارای مشکلات بسیاری بودند.
رییس شورای عالی امنیت ملی در ادامه اظهار کرد: سلاح های ارتش ما در آن زمان عمدتا غربی و آمریکایی بود و از اواخر سال 58 یا حتی اوایل انقلاب روابط قطع شده بود. در آغاز جنگ در شرایطی بودیم که برخی تجهیزات ما در برخی انبارهای ارتش شناسایی نمی شد. نمی دانستند این وسیله برای چیست و نامش چیست. چرا که در آن پادگان ها مسئولان قبلی برکنار شده و افراد دیگری که مسئولیت را بر عهده داشتند در رده های پائین بودند.
وی با تاکید بر اینکه در آن مقطع لازم بود همه عناصری که می توانند از کشور دفاع کنند به صحنه بیایند، گفت: همه کسانی که می توانستند در میدان مبارزه قرار گیرند به صحنه آمدند. اساس تشکیلات و رشد برخی از آنها در همان دفاع مقدس بود و در واقع تکامل حین جنگ صورت گرفت.
روحانی تصریح کرد: اکثر سلاح سنگین و نیمه سنگین سپاه غنیمتی بود و از دشمن به دست آورده و خود را تجهیز کرده بودند.
وی خاطرنشان کرد: در آن شرایط جنگ ما با فرماندهی امام (ره) که یک فرماندهی استثنایی بود در یک مسیر دفاع موثر و سپس حملات متقابل، پاکسازی سرزمین و حتی در یک مرحله به عنوان تنبیه متجاوز در دستور کار قرار گرفت.
روحانی همچنین گفت: در آن مقطع نه تنها دولت بلکه همه مردم در سراسر کشور به صحنه دفاع آمدند و عملیات نظامی ما به جای اینکه در مراکز نظامی تشریح شود در مساجد، نماز جمعه ها، رادیو و تلویزیون و همه رسانه و مطبوعات برای مردم تشریح می شد چرا که جنگ کاملا یک جنگ مردمی بود و همه به صحنه نبرد آمده بودند. کسانی اکثرا با عرق و انگیزه دینی و استثنا با انگیزه ملی، همه از کشور دفاع کردند.
رئیس جمهور با بیان اینکه اداره جنگ کار آسانی نبود و نیاز ریالی و دلاری داشت خاطرنشان کرد: چگونه باید این بودجه تامین می شد؟ باید می توانستیم نفت مان را صادر کنیم چرا که عمده درآمد ارزی ما در آن زمان از نفت بود. در دوران دفاع مقدس مسئولیت سنگینی بر دوش پدافند گذاشته شده بود و آن دفاع از خاک بود چرا که دشمن نمی خواست نفت ما صادر شود و اگر صادر نمی شد چگونه جنگ را اداره می کردیم.
روحانی با یادآوری این نکته که نخستین بار سنگین جنگ ، اقتصادی بود، اظهار کرد: تمام بخش های اقتصادی دولت در این زمینه فعال بود، وزارتخانه های دفاع و سپاه آن زمان مسئولیت تولید تجهیزات یا مهمات را بر دوش داشتند و به سختی این نیازمندی ها تامین می شد.
رییس دولت یازدهم تاکید کرد: در آن زمان وزارت دفاع و صنایع دفاعی ما به تنهایی نمی توانستند همه نیازها را تامین کنند؛ به همین دلیل بخش بزرگی از صنعت هم وارد عرصه شد و در واقع همه دست به دست هم دادند.
روحانی ادامه داد: در سال 64 حدود سه هفته صادرات نفت ما برای نخستین بار قطع شد؛ چگونه می شد دفاع آسمان های ایران را تقویت کرد. به یاد دارم با آیت الله هاشمی رفسنجانی بازدید کردیم ؛ هم ایشان و هم مقام معظم رهبری که رئیس شورای عالی دفاع و رئیس جمهور بودند از من خواستند که مسئولیت پدافند دفاعی را بر عهده بگیرم که در آن زمان کار بسیار سختی بود؛ چرا که توان موشکی و دفاعی ما تحلیل رفته و دشمن به سرعت تجهیز شده بود.
وی در ادامه افزود: اینکه توانستیم در عملیات فاو 73 فروند هواپیمای دشمن را سرنگون کنیم کار بسیار بزرگ و عظیمی بود.
روحانی همچنین بیان کرد: در اینجا باید از همه شهیدان، ایثارگران، جانبازان و آزادگانی که سالیانی طولانی شکنجه گاه های عراق را تحمل کردند، خانواده های معظم شهدا و روحانیت معظم و حوزه های علمیه که به جبهه ها آمدند و همه نیروهایی که در آن مقطع فداکاری کردند یاد کنیم.
وی افزود: خوشحالم از این جمعی که تشکیل شد تا یادی کنیم از آن کارهای عظیم و بزرگی که کل ملت ایران و دولتمردان آن زمان بر دوش گرفتند.
روحانی اظهار کرد: اگر آن فداکاری، ایثار، وحدت و پیروی از دستورات امام(ره) نبود نمی توانستیم در جنگی که تنها بودیم و طرف مقابل ما تقریبا بسیاری از کشورهای منطقه و اکثر قدرت های جهان با آنها بودند، بر دشمن پیروز شویم.
روحانی با تاکید بر اینکه جنگ با فداکاری رزمندگان و تلاش دیپلمات های ما به پایان قابل قبولی رسید عنوان کرد: اگر تلاش دیپلمات ها و اقدامات آنها در سازمان ملل نبود و تغییرات لازم در قطعنامه 598 به وجود نمی آمد چگونه می توانستیم به شکل مناسب پایان جنگ را رقم بزنیم؟
وی با بیان اینکه نباید زحمات دیپلمات‌ها را فراموش کنیم ادامه داد: آنها بودند که در سازمان ملل متجاوز بودن عراق را ثابت کردند و این موضوع در آنجا اعلام شد.
روحانی در پایان اظهار کرد: ما توانستیم در ابتدا موشک وارد کنیم و در مقاطع بعد حتی خودمان موشک طراحی کردیم و ساختیم که به دلیل آن بود که همه در دوران دفاع مقدس دست به دست هم دادند. باید به روح بلند امام درود بفرستیم که او هدایتگر بزرگ و فرمانده عظیم الشان ما بود و از همه آنهایی که در میدان نبرد فداکاری کردند قدردانی کنیم.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
زنده باد احمدی نژاد