مسجدسلیمان در محاصره نخاله و زباله
مسجدسلیمان شهر اولین‌هاست. اولین چاه نفت، اولین سینما، اولین پل فلزی و بسیاری اولین‌های دیگر، این شهر اما از اولین شهرهای محروم کشور هم هست. سال ١٩٢٠ پس از اکتشاف نفت، مسجدسلیمان به شکل کنونی به وجود آمد و به همین دلیل شرکت نفت خود را صاحب همه این شهر می‌داند.
روزنامه شهروند: مسجدسلیمان شهر اولین‌هاست. اولین چاه نفت، اولین سینما، اولین پل فلزی و بسیاری اولین‌های دیگر، این شهر اما از اولین شهرهای محروم کشور هم هست. سال ١٩٢٠ پس از اکتشاف نفت، مسجدسلیمان به شکل کنونی به وجود آمد و به همین دلیل شرکت نفت خود را صاحب همه این شهر می‌داند. به محض ورود به شهر، نخاله‌های ساختمانی انباشته‌شده، خاری در چشم بیننده هستند. راننده‌ها در ورودی شهر، مصالح ساختمان را که به حریم جاده وارد شده می‌بینند.
هیچ فعالیتی که به شهر جانی بدهد، دیده نمی‌شود، تنها کاری که رونق دارد ساختمان‌سازی بدون مجوز است. کارگران ساختمان که مشغول بالا بردن بلوک خانه‌ها هستند، در زمین‌هایی که پروانه ساخت ندارند بی‌هیچ دغدغه و هراسی کار خود را ادامه می‌دهند، چراکه می‌دانند مامور یا مسئولی آنها را نه‌تنها درحال انجام جرم غافلگیر نمی‌کند که حتی به سراغ‌شان هم نمی‌آید. زباله‌های شهری توسط شهرداری در شهر تخلیه شده‌اند و فاضلاب از خانه‌های مسکونی مسیر خود را به سمت رودخانه طی می‌کند. اما در این شهر گویی توقعات آنچنان پایین است که هیچ شهروندی خواهان تغییر نیست. همه چیز به همین شکل راکد و بی‌تحرک روند خود را ادامه می‌دهد.
شهر ثروتمند من، مردم فقیری دارد
امیر مهرابی، مدیر انجمن محیط‌زیستی نگین ایران زاگرس که برای بهبود اوضاع مسجدسلیمان به کمک دوستانش اقداماتی کرده، می‌گوید: شهری که روزگاری آوازه‌ای داشت امروز وضع تأسف‌باری دارد. در معابر عمومی و پیاده‌روها آجر و مصالح ساختمانی هست. در بیشتر نقاط نخاله‌های ساختمانی چهره زشتی به شهر داده است. روبه‌روی بهشت زهرا سنگ‌بری و سنگ‌تراشی بدون هیچ کنترلی درحال انجام است. خیلی از مشکلات با یک مدیریت درست و اجرای قانون، اصلاح می‌شود. جمع‌آوری سنگ‌های سنگ‌بری و مصالح ساختمانی و جلوگیری از ریختن نخاله‌ها نیاز به بودجه و بهانه ندارد.
مهرابی روی یکی از پل‌های ساخته‌شده بر رود کم‌رمقی که از دل شهر می‌گذرد، می‌ایستد: از صفه باستانی سرمسجد که ثبت ملی است، بازدید کردم، نخاله‌ها آن‌جا انباشته شده بودند. این همه گردشگر و مهمان به آن‌جا می‌روند و می‌بینند جاده ورودی پر از چاله است. این گردشگران چه فکری می‌کنند؟ شهر اولین‌ها سیستم فاضلاب و تصفیه‌خانه ندارد. کنار دره‌ها بوی بد فاضلاب می‌آید که بیشتر مردم شهر را آزرده می‌کند. تمام فاضلاب شهر مسجدسلیمان از شهر خارج می‌شود و در رودخانه تمبی می‌ریزد که تمام حجم این فاضلاب در پایان وارد کارون می‌شود. اشخاصی که مصالح ساختمانی مانند آجر، ماسه، شن، پوکه و دیگر مصالح را در معابر عمومی ریخته و برای شهروندان ایجاد مزاحمت و چهره شهر را زشت می‌کنند، طبق ماده ٥٥ قانون شهرداری باید با آنان برخورد و جریمه شوند اما این کار انجام نمی‌شود. امیدوارم مسئولان فکری به حال مسجدسلیمان بکنند. شهر من ثروتمند است اما مردم فقیری دارد.
مردی جلوی منزلش زباله‌های خانگی را به آتش کشیده. تأخیر شهرداری برای جمع‌آوری زباله‌ها او را به چنین کاری واداشته که حاصلش دود سیاه رنگ و بوی نامطبوع در محله است.
چند قدم آن طرف‌تر، سگی قدم‌زنان از خیابان می‌گذرد، مرغی در دهان دارد، صحنه‌ای که معمولا در روستاها قابل مشاهده است اما در مسجدسلیمان که نام شهر اولین‌ها را یدک می‌کشد، این تصویر عجیبی نیست.
کمبود امکانات شهرداری
رئیس شورای شهر مسجدسلیمان درباره نخاله‌های ساختمانی می‌گوید: «در حوزه خدمات شهری، شهرداری مسجدسلیمان دچار کمبود امکانات است که این امکانات باید تقویت شود، هم از نظر جمع‌آوری زباله‌های خانگی و هم نخاله‌های ساختمانی. به‌تازگی شهردار از طریق بنر اطلاع‌رسانی کرده که هر شخص نخاله‌های ساختمانی را که در سطح شهر انباشته شده، جمع‌آوری کند. از ورودی شهر، میدان دانشگاه مرکزی را در فاز اول قرار داده است که نخاله‌های ساختمان را جمع‌آوری کند. در ابتدا در معبر اصلی و سپس در محلات تذکر داده چنانچه نخاله‌های ساختمانی ایجاد مزاحمت کند، شهرداری با شخص خاطی برخورد می‌کند.»
سیامک حاتمی توضیح می‌دهد که «اجراییات برای شهرداری گزارش تهیه می‌کند تا شهرداری از طریق قضائی موضوع را پیگیری کند. این درحالی است که نقاطی از شهر که توسط فعالان محیط‌زیست و شهروندان پاکسازی شده، متاسفانه دوباره به حالت قبلی برگشته و از نخاله‌های ساختمانی انباشته شده است. برای بهبود وضع تذکر کتبی داده و مهلتی تعیین می‌شود تا مصالح‌شان را از معبر بردارند. اگر انجام نشد باید مراحل بعدی طی شود.»
او از تشکیل یک کارگروه مشترک برای کنترل زمین‌خواری که اداره راه‌وشهرسازی، شهرداری و دادگستری است، خبر می‌دهد: «برای برخورد با این نوع تخلف، رئیس دادگستری یک شعبه ویژه برای رسیدگی به زمین‌خواری تشکیل داده است. اداره راه‌وشهرسازی بیش از هر اداره‌ای موظف است وقت و توان خود را برای پیگیری موضوع زمین‌خواری بگذارد و شهرداری نیز باید از نظر قانونی با تصرفات غیرقانونی برخورد کند و اجازه ساخت‌وساز ندهد. در جاهایی هم که در محدوده شهری است و ساخت‌وساز دیگر به پایان رسیده، جلسه تصمیم‌گیری به دبیری شهرداری و سه نفر دیگر است تا درباره این موارد تصمیم‌گیری کنند یا دستور تخریب یا جریمه یا تبدیل صادر می‌شود که این مورد مربوط به تغییر کاربری بدون داشتن مجوز است.»
شرکت نفت خود را صاحب شهر می‌داند
خیابان‌های مسجدسلیمان حالت پلکانی دارد. در یکی از خیابان‌هایی که رو به بالاست، چشم‌انداز شهر را می‌توان دید. خانه‌های مردمی که گفته می‌شود در زیر خانه‌های آنها نفت و گاز وجود دارد برای همین حکم تخلیه آن‌جا صادر شده است، خانه‌هایی که پس از تخلیه قرار بود منهدم شوند، اما به شکل نیمه‌ویرانه در وسط شهر رها شده‌اند. عده‌ای از مردم همچنان آن‌جا ساکن مانده‌اند، چون طرح تخلیه به شکل ناتمام اجرا شده و شهروندان با خطر نفت و گازی که زیر پایشان جاری است، در منزل خود زندگی را ادامه می‌دهند. یکی از وعده‌های انتخاباتی رئیس شورای شهر پیش از رأی‌گیری، سروسامان دادن به وضع اسکان مردم این منطقه بود.
حاتمی درباره مناطق مسکونی این شهر که آلوده به نفت و گاز است، می‌گوید: «این مناطق در ابتدا سه نقطه بودند. حدود ١٢سال پیش که نماینده وقت آقای دکتر رضایی این بحث را مطرح کرد، مدیرعامل وقت شرکت تولید و بهرهبرداری نفت مسجد سلیمان اعتقاد به وجود ٦ نقطه داشت. این ٦ نقطه نزدیک ٥هزار خانوار را شامل می‌شود و آمار جمعیتی آن‌جا بالای ٢٥هزار نفر است. در فاز اول همین منطقه نفت‌خیز که روبه‌روی شهرداری است و منطقه امین‌آباد مطرح شد که جابه‌جا شوند. این موضوع توسط نماینده وقت در مجلس مطرح شد تا ساختمان‌های خالی هوانیروز بابت جابه‌جایی در اختیار خانوارها قرار بگیرد که مجلس موافقت کرد و در فاز اول تعداد ٣٥٠ خانه مسکونی تعمیر و برای سکونت توسط شرکت نفت و در فاز دوم نیز ٧٠٠ خانه مسکونی آماده شد. کلا ١٢٠٠ خانه تاکنون آماده شده است که البته طی این طرح قرار بود ٥هزار خانه آماده و تحویل داده شود.»
او درباره زمان به اتمام رسیدن این طرح هم می‌گوید: «فعلا هیچ برنامه همراه با زمانبندی برای این کار مشخص نشده اما اقداماتی درحال انجام است، در این رابطه شرکت نفت پیشنهاد داده طرح به‌روزرسانی شود. اگر نقاط آلوده به نفت و گاز کامل مشخص شود شورای شهر شروع به پیگیری بودجه مربوط به آن می‌کند.»
رئیس شورای شهر مسجدسلیمان معتقد است «شرکت نفت مدعی است که پلاک یک این شهر یعنی از شمال تا جنوب شهر متعلق به این شرکت است که این ادعا واقعا مشکل ایجاد می‌کند. اداره راه‌وشهرسازی مسجدسلیمان اعلام کرده که اگر بخواهد زمین به شخص واگذار کند باید مدیرکل راه‌وشهرسازی مجوز را صادر کند. این درحالی است که دولت مقرر کرده کسانی که خانه ندارند باید در قالب تعاونی مسکن مهر صاحبخانه شوند و هیچ‌گونه مجوز دیگری برای داشتن زمین نباید به شخص داده شود اما به شخصه مشاهده کرده‌ام که مجوز به شخص داده شده است. متاسفانه گاهی اختلالاتی در اجرای حکم ایجاد می‌شود، به‌عنوان نمونه موردی بوده که حکم تخریب برای خانه‌ای بدون مجوز صادر شده بود که زن صاحبخانه برای جلوگیری از اجرای حکم، بنزین روی خود ریخته و تهدید کرده بود خود را آتش می‌زند.»
به جز نخاله‌های ساختمان که منظره تکراری این شهر است، چیز دیگری هم جلب توجه می‌کند. علمک گاز غیراستانداردی روبه‌روی یک خانه است. گاز با شلنگ به درون خانه کشیده شده است.
این بخشی از معضلات مسجدسلیمان، شهر شمالی استان خوزستان است که ٦درصد نفت کشور را تولید می‌کند. ۴٩٢ حلقه چاه فعال و غیرفعال دارد، ٩ واحد بهرهبرداری، ٤ ایستگاه تقویت و تزریق گاز.
شرکت نفت و گاز در محدوده‌ای به طول ١۴٠ کیلومتر فعالیت می‌کند و پهنای حوزه جغرافیایی تحت‌پوشش آن ٢٧هزار کیلومترمربع است، دارای ١٣میدان نفتی، ١٦مخزن نفتی و ٥مخزن گازی.
مخزن مسجدسلیمان پیرترین و اولین میدان نفتی خاورمیانه است که حدود ٦ و نیم‌میلیارد بشکه نفت اولیه داشته و تاکنون ١٧درصدش برداشت شده است.
این شهرستان دارای دومین مخزن گاز ترش جهان با ظرفیت ۲تریلیون فوت‌مکعب است که این گاز مورد استفاده پتروشیمی‌های استان قرار می‌گیرد.
مسجدسلیمان در صدسال گذشته توانسته در بخش منابع درآمدی و به حرکت درآوردن چرخه اقتصادی کشور و در تأمین ٨٠درصد نفت جنوب کشور موثر باشد. اما همین شهر یکی از بالاترین نرخ‌های بیکاری در استان خوزستان را دارد.
ساخت‌وساز در حریم رودخانه
بهروز نجاتی، رئیس اداره محیط‌زیست مسجدسلیمان درباره دلایل عدم‌رعایت ضوابط محیط‌زیستی در این شهر می‌گوید: «هماهنگی بین دستگاه‌ها باید بیشتر شود. یک مشکلی که برای دفاع از محیط‌زیست با آن مواجه هستیم این است که اگر ماده قانونی نداشته باشیم که برای استناد به دادگاه ببریم، عملا کار بیهوده و بی‌نتیجه‌ای انجام داده‌ایم.»
ساخت‌وساز در حریم رود تخلف است: «این کار خلاف ضوابط محیط‌زیستی است اما ماده‌ای برای استناد در این زمینه وجود نداشت، درنهایت فقط توانستیم علیه شخصی که آن‌جا نخاله ساختمانی تخلیه کرده است، نه به دلیل ساخت‌وساز در حریم رود بلکه به‌خاطر تخلیه نخاله شکایت کنیم. در مسجدسلیمان دو کارگروه حفاظت کیفی رودخانه کارون برگزار کردیم اما درواقع کارون بهانه بود، اصل ماجرا این بود که چرا در حریم رود نخاله جمع شده است و ساخت‌وساز انجام می‌شود که این نخاله‌ها باعث آلودگی آب رود می‌شود.»
نبود اعتبار برای تکمیل فاضلاب
نجاتی به ایجاد مشکلات محیط‌زیستی پس از انباشت زباله در سطح شهر اشاره می‌کند: «سیستم خود شهرداری مسجدسلیمان معیوب است اما نمی‌توان فقط از یک جنبه نگاه کرد. محیط‌زیست هفته‌ای یکی دو بار به اداره آبفا و شهردای اخطار می‌دهد.» نجاتی از جاری بودن فاضلاب در خیابان‌ها و در جوار منازل مسکونی ابراز نگرانی می‌کند: «اداره محیط‌زیست در این زمینه بیشتر از تذکر چندان اقدامی نمی‌تواند انجام دهد. برای اصلاح سیستم فاضلاب نزدیک ٢٢٠ کیلومتر خطوط لوله‌گذاری نیاز است که تاکنون حدود یک کیلومتر از این کار انجام شده است.
هر چند این یک کیلومتر بدون حساب‌وکتاب انجام شد اما مبنایی برای ما شد تا ببینیم هزینه‌ها چقدر خواهد شد که نزدیک ٢ الی ٣میلیارد تومان برای هر یک کیلومتر تخمین زده شد. با این حساب برای لوله‌گذاری فاضلاب حدود ٤٠٠میلیارد تومان بودجه مورد نیاز است، درحالی‌که کل بودجه آبفای خوزستان به این مقدار نمی‌رسد. یکی از راه‌حل‌ها این است که دولت باید اوراق مشارکت بفروشد.
از آن‌جا که این طرح درآمدزا نیست، سودی هم از آن عاید دولت نخواهد شد برای همین در صورت توزیع اوراق مشارکت استقبالی از آن نمی‌شود.»
مقاله‌ای تحت عنوان؛ «بررسی آلودگی ناشی از نشت گاز تصفیه‌نشده در شهرستان مسجد سلیمان» در سال ۱۳۹۰ در اولین همایش منطقه‌ای محیط‌زیست و آلاینده‌ها منتشر شد که نشان می‌داد مسجدسلیمان همواره با مشکل آلودگی زیست‌محیطی با نشت گازهـای تصـفیه‌نشـده مواجه بوده است. ضمن تجزیه‌وتحلیل داده‌های آماری مشخص شد منطقه نفتون دارای آلودگی بالا از نظر نشت گاز و منطقه سـالور با آلودگی کمتری در این خصوص مواجه بوده‌اند. همچنین گازی که در اختیار این مردم برای مصارف خانگی قرار دارد، گاز تصفیه‌نشده و ترش است که دارای درصدی از موادی است که باعث خوردگی و فرسودگی لوله‌ها و وسایل و اثرات مضر روی سلامت انسان می‌شود.
مسجدسلیمان به‌عنوان یک منبع غنی از انتشار گازهای تصفیه‌نشده مطرح است که منجربه بروز آلودگی هوا و خطرات جانی مـردم منطقـه شـده است.
این شهرستان به‌دلیل استفاده از گاز ترش به‌عنوان گـاز مصـرفی و نشـت گازهـای طبیعـی در منـاطق مسکونی دارای آلودگی هوای بالایی است. یافته‌های این تحقیق نشان داد درصد خطـر بـالایی در منطقه نفتون وجود دارد. مقدار استفاده از گاز در منطقه پرخطر ۳۹ خانوار و در منطقه کم‌خطر ۱۹ خـانوار است. همچنین مقدار نشت گاز از لوله‌های بکار رفته در منازل و سطح منطقه ۴۰ خانوار برای منطقه نفتـون و ۲۲ خانوار برای منطقه سالور و پوسیدگی لوله‌های اصلی و فرعی گازرسانی در منطقه پرخطر ۳۴ خانوار و در منطقـه کـم‌خطـر ۱۹خـانوار ذکـر شـده اسـت. درضمن اثـرات منفـی نشـت گـاز روی سلامت انسان (ازجمله حساسیت پوستی، سردرد، کم‌خونی، آلـرژی و بیماری‌هـای ریـوی) طی این تحقیق به اثبات رسیده است.
شهری که از منابع تولید انرژی در کشور است، در آن نمی‌توان تکاپو و سرزندگی یک شهر را دید. مسجدسلیمان نیازمند آن است تا حرکت را در رگ‌های خود احساس کند. آنچه می‌تواند این حرکت را ایجاد کند، تغییر رویه در مدیریت و نگاه جدی‌تر به مشکلات این شهر است.
هیچ فعالیتی که به شهر جانی بدهد، دیده نمی‌شود، تنها کاری که رونق دارد ساختمان‌سازی بدون مجوز است. کارگران ساختمان که مشغول بالا بردن بلوک خانه‌ها هستند، در زمین‌هایی که پروانه ساخت ندارند بی‌هیچ دغدغه و هراسی کار خود را ادامه می‌دهند، چراکه می‌دانند مامور یا مسئولی آنها را نه‌تنها درحال انجام جرم غافلگیر نمی‌کند که حتی به سراغ‌شان هم نمی‌آید. زباله‌های شهری توسط شهرداری در شهر تخلیه شده‌اند و فاضلاب از خانه‌های مسکونی مسیر خود را به سمت رودخانه طی می‌کند. اما در این شهر گویی توقعات آنچنان پایین است که هیچ شهروندی خواهان تغییر نیست. همه چیز به همین شکل راکد و بی‌تحرک روند خود را ادامه می‌دهد.
شهر ثروتمند من، مردم فقیری دارد
امیر مهرابی، مدیر انجمن محیط‌زیستی نگین ایران زاگرس که برای بهبود اوضاع مسجدسلیمان به کمک دوستانش اقداماتی کرده، می‌گوید: شهری که روزگاری آوازه‌ای داشت امروز وضع تأسف‌باری دارد. در معابر عمومی و پیاده‌روها آجر و مصالح ساختمانی هست. در بیشتر نقاط نخاله‌های ساختمانی چهره زشتی به شهر داده است. روبه‌روی بهشت زهرا سنگ‌بری و سنگ‌تراشی بدون هیچ کنترلی درحال انجام است. خیلی از مشکلات با یک مدیریت درست و اجرای قانون، اصلاح می‌شود. جمع‌آوری سنگ‌های سنگ‌بری و مصالح ساختمانی و جلوگیری از ریختن نخاله‌ها نیاز به بودجه و بهانه ندارد.
مهرابی روی یکی از پل‌های ساخته‌شده بر رود کم‌رمقی که از دل شهر می‌گذرد، می‌ایستد: از صفه باستانی سرمسجد که ثبت ملی است، بازدید کردم، نخاله‌ها آن‌جا انباشته شده بودند. این همه گردشگر و مهمان به آن‌جا می‌روند و می‌بینند جاده ورودی پر از چاله است. این گردشگران چه فکری می‌کنند؟ شهر اولین‌ها سیستم فاضلاب و تصفیه‌خانه ندارد. کنار دره‌ها بوی بد فاضلاب می‌آید که بیشتر مردم شهر را آزرده می‌کند. تمام فاضلاب شهر مسجدسلیمان از شهر خارج می‌شود و در رودخانه تمبی می‌ریزد که تمام حجم این فاضلاب در پایان وارد کارون می‌شود. اشخاصی که مصالح ساختمانی مانند آجر، ماسه، شن، پوکه و دیگر مصالح را در معابر عمومی ریخته و برای شهروندان ایجاد مزاحمت و چهره شهر را زشت می‌کنند، طبق ماده ٥٥ قانون شهرداری باید با آنان برخورد و جریمه شوند اما این کار انجام نمی‌شود. امیدوارم مسئولان فکری به حال مسجدسلیمان بکنند. شهر من ثروتمند است اما مردم فقیری دارد.
مردی جلوی منزلش زباله‌های خانگی را به آتش کشیده. تأخیر شهرداری برای جمع‌آوری زباله‌ها او را به چنین کاری واداشته که حاصلش دود سیاه رنگ و بوی نامطبوع در محله است.
چند قدم آن طرف‌تر، سگی قدم‌زنان از خیابان می‌گذرد، مرغی در دهان دارد، صحنه‌ای که معمولا در روستاها قابل مشاهده است اما در مسجدسلیمان که نام شهر اولین‌ها را یدک می‌کشد، این تصویر عجیبی نیست.
کمبود امکانات شهرداری
رئیس شورای شهر مسجدسلیمان درباره نخاله‌های ساختمانی می‌گوید: «در حوزه خدمات شهری، شهرداری مسجدسلیمان دچار کمبود امکانات است که این امکانات باید تقویت شود، هم از نظر جمع‌آوری زباله‌های خانگی و هم نخاله‌های ساختمانی. به‌تازگی شهردار از طریق بنر اطلاع‌رسانی کرده که هر شخص نخاله‌های ساختمانی را که در سطح شهر انباشته شده، جمع‌آوری کند. از ورودی شهر، میدان دانشگاه مرکزی را در فاز اول قرار داده است که نخاله‌های ساختمان را جمع‌آوری کند. در ابتدا در معبر اصلی و سپس در محلات تذکر داده چنانچه نخاله‌های ساختمانی ایجاد مزاحمت کند، شهرداری با شخص خاطی برخورد می‌کند.»
سیامک حاتمی توضیح می‌دهد که «اجراییات برای شهرداری گزارش تهیه می‌کند تا شهرداری از طریق قضائی موضوع را پیگیری کند. این درحالی است که نقاطی از شهر که توسط فعالان محیط‌زیست و شهروندان پاکسازی شده، متاسفانه دوباره به حالت قبلی برگشته و از نخاله‌های ساختمانی انباشته شده است. برای بهبود وضع تذکر کتبی داده و مهلتی تعیین می‌شود تا مصالح‌شان را از معبر بردارند. اگر انجام نشد باید مراحل بعدی طی شود.»
او از تشکیل یک کارگروه مشترک برای کنترل زمین‌خواری که اداره راه‌وشهرسازی، شهرداری و دادگستری است، خبر می‌دهد: «برای برخورد با این نوع تخلف، رئیس دادگستری یک شعبه ویژه برای رسیدگی به زمین‌خواری تشکیل داده است. اداره راه‌وشهرسازی بیش از هر اداره‌ای موظف است وقت و توان خود را برای پیگیری موضوع زمین‌خواری بگذارد و شهرداری نیز باید از نظر قانونی با تصرفات غیرقانونی برخورد کند و اجازه ساخت‌وساز ندهد. در جاهایی هم که در محدوده شهری است و ساخت‌وساز دیگر به پایان رسیده، جلسه تصمیم‌گیری به دبیری شهرداری و سه نفر دیگر است تا درباره این موارد تصمیم‌گیری کنند یا دستور تخریب یا جریمه یا تبدیل صادر می‌شود که این مورد مربوط به تغییر کاربری بدون داشتن مجوز است.»
شرکت نفت خود را صاحب شهر می‌داند
خیابان‌های مسجدسلیمان حالت پلکانی دارد. در یکی از خیابان‌هایی که رو به بالاست، چشم‌انداز شهر را می‌توان دید. خانه‌های مردمی که گفته می‌شود در زیر خانه‌های آنها نفت و گاز وجود دارد برای همین حکم تخلیه آن‌جا صادر شده است، خانه‌هایی که پس از تخلیه قرار بود منهدم شوند، اما به شکل نیمه‌ویرانه در وسط شهر رها شده‌اند. عده‌ای از مردم همچنان آن‌جا ساکن مانده‌اند، چون طرح تخلیه به شکل ناتمام اجرا شده و شهروندان با خطر نفت و گازی که زیر پایشان جاری است، در منزل خود زندگی را ادامه می‌دهند. یکی از وعده‌های انتخاباتی رئیس شورای شهر پیش از رأی‌گیری، سروسامان دادن به وضع اسکان مردم این منطقه بود.
حاتمی درباره مناطق مسکونی این شهر که آلوده به نفت و گاز است، می‌گوید: «این مناطق در ابتدا سه نقطه بودند. حدود ١٢سال پیش که نماینده وقت آقای دکتر رضایی این بحث را مطرح کرد، مدیرعامل وقت شرکت تولید و بهرهبرداری نفت مسجد سلیمان اعتقاد به وجود ٦ نقطه داشت. این ٦ نقطه نزدیک ٥هزار خانوار را شامل می‌شود و آمار جمعیتی آن‌جا بالای ٢٥هزار نفر است. در فاز اول همین منطقه نفت‌خیز که روبه‌روی شهرداری است و منطقه امین‌آباد مطرح شد که جابه‌جا شوند. این موضوع توسط نماینده وقت در مجلس مطرح شد تا ساختمان‌های خالی هوانیروز بابت جابه‌جایی در اختیار خانوارها قرار بگیرد که مجلس موافقت کرد و در فاز اول تعداد ٣٥٠ خانه مسکونی تعمیر و برای سکونت توسط شرکت نفت و در فاز دوم نیز ٧٠٠ خانه مسکونی آماده شد. کلا ١٢٠٠ خانه تاکنون آماده شده است که البته طی این طرح قرار بود ٥هزار خانه آماده و تحویل داده شود.»
او درباره زمان به اتمام رسیدن این طرح هم می‌گوید: «فعلا هیچ برنامه همراه با زمانبندی برای این کار مشخص نشده اما اقداماتی درحال انجام است، در این رابطه شرکت نفت پیشنهاد داده طرح به‌روزرسانی شود. اگر نقاط آلوده به نفت و گاز کامل مشخص شود شورای شهر شروع به پیگیری بودجه مربوط به آن می‌کند.»
رئیس شورای شهر مسجدسلیمان معتقد است «شرکت نفت مدعی است که پلاک یک این شهر یعنی از شمال تا جنوب شهر متعلق به این شرکت است که این ادعا واقعا مشکل ایجاد می‌کند. اداره راه‌وشهرسازی مسجدسلیمان اعلام کرده که اگر بخواهد زمین به شخص واگذار کند باید مدیرکل راه‌وشهرسازی مجوز را صادر کند. این درحالی است که دولت مقرر کرده کسانی که خانه ندارند باید در قالب تعاونی مسکن مهر صاحبخانه شوند و هیچ‌گونه مجوز دیگری برای داشتن زمین نباید به شخص داده شود اما به شخصه مشاهده کرده‌ام که مجوز به شخص داده شده است. متاسفانه گاهی اختلالاتی در اجرای حکم ایجاد می‌شود، به‌عنوان نمونه موردی بوده که حکم تخریب برای خانه‌ای بدون مجوز صادر شده بود که زن صاحبخانه برای جلوگیری از اجرای حکم، بنزین روی خود ریخته و تهدید کرده بود خود را آتش می‌زند.»
به جز نخاله‌های ساختمان که منظره تکراری این شهر است، چیز دیگری هم جلب توجه می‌کند. علمک گاز غیراستانداردی روبه‌روی یک خانه است. گاز با شلنگ به درون خانه کشیده شده است.
این بخشی از معضلات مسجدسلیمان، شهر شمالی استان خوزستان است که ٦درصد نفت کشور را تولید می‌کند. ۴٩٢ حلقه چاه فعال و غیرفعال دارد، ٩ واحد بهرهبرداری، ٤ ایستگاه تقویت و تزریق گاز.
شرکت نفت و گاز در محدوده‌ای به طول ١۴٠ کیلومتر فعالیت می‌کند و پهنای حوزه جغرافیایی تحت‌پوشش آن ٢٧هزار کیلومترمربع است، دارای ١٣میدان نفتی، ١٦مخزن نفتی و ٥مخزن گازی.
مخزن مسجدسلیمان پیرترین و اولین میدان نفتی خاورمیانه است که حدود ٦ و نیم‌میلیارد بشکه نفت اولیه داشته و تاکنون ١٧درصدش برداشت شده است.
این شهرستان دارای دومین مخزن گاز ترش جهان با ظرفیت ۲تریلیون فوت‌مکعب است که این گاز مورد استفاده پتروشیمی‌های استان قرار می‌گیرد.
مسجدسلیمان در صدسال گذشته توانسته در بخش منابع درآمدی و به حرکت درآوردن چرخه اقتصادی کشور و در تأمین ٨٠درصد نفت جنوب کشور موثر باشد. اما همین شهر یکی از بالاترین نرخ‌های بیکاری در استان خوزستان را دارد.
ساخت‌وساز در حریم رودخانه
بهروز نجاتی، رئیس اداره محیط‌زیست مسجدسلیمان درباره دلایل عدم‌رعایت ضوابط محیط‌زیستی در این شهر می‌گوید: «هماهنگی بین دستگاه‌ها باید بیشتر شود. یک مشکلی که برای دفاع از محیط‌زیست با آن مواجه هستیم این است که اگر ماده قانونی نداشته باشیم که برای استناد به دادگاه ببریم، عملا کار بیهوده و بی‌نتیجه‌ای انجام داده‌ایم.»
ساخت‌وساز در حریم رود تخلف است: «این کار خلاف ضوابط محیط‌زیستی است اما ماده‌ای برای استناد در این زمینه وجود نداشت، درنهایت فقط توانستیم علیه شخصی که آن‌جا نخاله ساختمانی تخلیه کرده است، نه به دلیل ساخت‌وساز در حریم رود بلکه به‌خاطر تخلیه نخاله شکایت کنیم. در مسجدسلیمان دو کارگروه حفاظت کیفی رودخانه کارون برگزار کردیم اما درواقع کارون بهانه بود، اصل ماجرا این بود که چرا در حریم رود نخاله جمع شده است و ساخت‌وساز انجام می‌شود که این نخاله‌ها باعث آلودگی آب رود می‌شود.»
نبود اعتبار برای تکمیل فاضلاب
نجاتی به ایجاد مشکلات محیط‌زیستی پس از انباشت زباله در سطح شهر اشاره می‌کند: «سیستم خود شهرداری مسجدسلیمان معیوب است اما نمی‌توان فقط از یک جنبه نگاه کرد. محیط‌زیست هفته‌ای یکی دو بار به اداره آبفا و شهردای اخطار می‌دهد.» نجاتی از جاری بودن فاضلاب در خیابان‌ها و در جوار منازل مسکونی ابراز نگرانی می‌کند: «اداره محیط‌زیست در این زمینه بیشتر از تذکر چندان اقدامی نمی‌تواند انجام دهد. برای اصلاح سیستم فاضلاب نزدیک ٢٢٠ کیلومتر خطوط لوله‌گذاری نیاز است که تاکنون حدود یک کیلومتر از این کار انجام شده است.
هر چند این یک کیلومتر بدون حساب‌وکتاب انجام شد اما مبنایی برای ما شد تا ببینیم هزینه‌ها چقدر خواهد شد که نزدیک ٢ الی ٣میلیارد تومان برای هر یک کیلومتر تخمین زده شد. با این حساب برای لوله‌گذاری فاضلاب حدود ٤٠٠میلیارد تومان بودجه مورد نیاز است، درحالی‌که کل بودجه آبفای خوزستان به این مقدار نمی‌رسد. یکی از راه‌حل‌ها این است که دولت باید اوراق مشارکت بفروشد.
از آن‌جا که این طرح درآمدزا نیست، سودی هم از آن عاید دولت نخواهد شد برای همین در صورت توزیع اوراق مشارکت استقبالی از آن نمی‌شود.»
مقاله‌ای تحت عنوان؛ «بررسی آلودگی ناشی از نشت گاز تصفیه‌نشده در شهرستان مسجد سلیمان» در سال ۱۳۹۰ در اولین همایش منطقه‌ای محیط‌زیست و آلاینده‌ها منتشر شد که نشان می‌داد مسجدسلیمان همواره با مشکل آلودگی زیست‌محیطی با نشت گازهـای تصـفیه‌نشـده مواجه بوده است. ضمن تجزیه‌وتحلیل داده‌های آماری مشخص شد منطقه نفتون دارای آلودگی بالا از نظر نشت گاز و منطقه سـالور با آلودگی کمتری در این خصوص مواجه بوده‌اند. همچنین گازی که در اختیار این مردم برای مصارف خانگی قرار دارد، گاز تصفیه‌نشده و ترش است که دارای درصدی از موادی است که باعث خوردگی و فرسودگی لوله‌ها و وسایل و اثرات مضر روی سلامت انسان می‌شود.
مسجدسلیمان به‌عنوان یک منبع غنی از انتشار گازهای تصفیه‌نشده مطرح است که منجربه بروز آلودگی هوا و خطرات جانی مـردم منطقـه شـده است.
این شهرستان به‌دلیل استفاده از گاز ترش به‌عنوان گـاز مصـرفی و نشـت گازهـای طبیعـی در منـاطق مسکونی دارای آلودگی هوای بالایی است. یافته‌های این تحقیق نشان داد درصد خطـر بـالایی در منطقه نفتون وجود دارد. مقدار استفاده از گاز در منطقه پرخطر ۳۹ خانوار و در منطقه کم‌خطر ۱۹ خـانوار است. همچنین مقدار نشت گاز از لوله‌های بکار رفته در منازل و سطح منطقه ۴۰ خانوار برای منطقه نفتـون و ۲۲ خانوار برای منطقه سالور و پوسیدگی لوله‌های اصلی و فرعی گازرسانی در منطقه پرخطر ۳۴ خانوار و در منطقـه کـم‌خطـر ۱۹خـانوار ذکـر شـده اسـت. درضمن اثـرات منفـی نشـت گـاز روی سلامت انسان (ازجمله حساسیت پوستی، سردرد، کم‌خونی، آلـرژی و بیماری‌هـای ریـوی) طی این تحقیق به اثبات رسیده است.
شهری که از منابع تولید انرژی در کشور است، در آن نمی‌توان تکاپو و سرزندگی یک شهر را دید. مسجدسلیمان نیازمند آن است تا حرکت را در رگ‌های خود احساس کند. آنچه می‌تواند این حرکت را ایجاد کند، تغییر رویه در مدیریت و نگاه جدی‌تر به مشکلات این شهر است.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
واقعا