شاخص بورس بر سر دوراهی

روزنامه دنیای اقتصاد: روز گذشته، شاخص بورس تهران با رشد ۳۸۰ واحدی یک گام دیگر به کانال ۷۹ هزار واحدی نزدیک شد. معاملات سبز بازار سهام در شرایطی رقم خورد که نشانه‌هایی از فروکش کردن تب و تاب رشد قیمت‌ها در اواخر معاملات مشاهده شد.

این هفدهمین روز مثبت نماگر بورس بود که طولانی‌ترین دوره رشد این بازار از مهرماه سال ۱۳۹۲ محسوب می‌شود. حمایت حقوقی‌های بزرگ یکی از مهم‌ترین عوامل صعود بورس در این مدت عنوان شده است. در صورت عدم تداوم این حمایت در معاملات امروز ممکن است شاخص سهام وارد فاز استراحت شود.

شاخص کل بورس تهران معاملات روز گذشته را در ادامه رشدهای روزهای اخیر پرشتاب آغاز کرد. به این ترتیب در ساعت ابتدایی معاملات شاخص با رشد نزدیک به ۵۰۰ واحدی مواجه شد. با رشدهای پرشتابی که نمادهای بورسی به خصوص بزرگان بازار در پیش گرفته بودند، انتظار برای یک کانال‌شکنی دیگر وجود داشت. با این حال افزایش عرضه سهام موجب شد شاخص کل از ثبت پنجمین کانال‌شکنی (از ابتدای مرداد) بازماند. به هر ترتیب با ثبت رشد حدود ۵/ ۰ درصدی در کارنامه دیروز بورس، تعداد روزهای مثبت متوالی بورس به ۱۷ روز رسید و این طولانی‌ترین دوره رشد متوالی شاخص از مهر ۹۲ به شمار می‌رود.در شرایط کنونی و پس از ثبت رشدهایی که پیش از این انتظار آن وجود نداشت، عده‌ای در‌صدد شناسایی سود برآمده‌اند.

بر همین اساس مسیر آتی قیمت سهام تا حدودی مبهم به نظر می‌رسد علت این ابهام در پیش‌بینی را باید در دو موضوع جستجو کرد. از طرفی شاهد افزایش مشارکت حقوقی‌های بازار در سمت خرید با افت قیمت سهام در پایان معاملات دیروز بودیم. این موضوعی است که می‌تواند مانع از افت قیمت سهام شود. از سوی دیگر رشد قیمت سهام فراتر از انتظاراتی است که پیش از این در بازار وجود داشت (در رکود نسبی بازار در ماه‌های ابتدایی سال). این موضوع می‌تواند اصلاح قیمتی را به دنبال داشته باشد. بررسی تاریخی معاملات بورس حاکی از این موضوع است که روند قیمت سهام با نقدینگی متمرکز حقیقی‌ها تعیین می‌شود. به عبارت دیگر اگر اعتماد حقیقی‌ها جلب شود و هراس از افت قیمتی سهام مشابه با روند تاریخی کاهش یابد،‌ می‌توان انتظار رشد شاخص را داشت.

سبقت قیمت سهام از انتظارات پیشین؟

اهالی بازار اعم از کارشناسان و معامله‌گران خرد در دوره رکودی سهام در خرداد افقی متفاوت با شرایط کنونی را برای بازار پیش بینی می‌کردند. عمده کارشناسان با توجه به ضعف عوامل بنیادی در صورت‌های مالی شرکت‌ها رونق دوباره معاملات سهام را منوط به خودنمایی یک عامل بنیادی می‌دانستند. در این میان انتشار صورت‌های مالی مثبت از گروه‌های کالایی مانند پالایشی و کانه‌های فلزی برای سال مالی گذشته و همچنین تعدیل مثبت گروه‌های فلزی و کانه‌های فلزی با توجه به عملکرد سه-ماهه تا حدودی فضای مثبت را در بازار ایجاد کرد. تعدیل مثبت این شرکت‌ها از اواخر فصل بهار و با توجه به رشد قیمتی در بازارهای جهانی مورد انتظار بود. با این حال نسبت قیمت به درآمد بالای نمادهای این گروه مانع از سرمایه‌گذاری چشمگیر فعالان در این گروه‌ها شد.

البته نمی‌توان تنها بر اساس نسبت قیمت به درآمد، میزان ارزش بازار سهام یک شرکت را سنجید. با این حال آنچه مشخص است نسبت به ماه‌های گذشته تغییرات محسوسی در شرایط بنیادی بسیاری از شرکت‌هایی که سکان‌دار بورس تهران شده‌اند، ایجاد نشده است و رشد سودآوری شرکت‌های مزبور تنها تحت تاثیر رشد قیمت‌های جهانی به وقوع پیوسته است. در نتیجه می‌توان گفت رشدهای کنونی فراتر از انتظاراتی بود که در بازار از ماه‌های قبل وجود داشت. بررسی روند تاریخی حاکی از این موضوع است که در پایان یک دوره رکودی همه در انتظار شروع یک حرکت صعودی با خودنمایی عوامل بنیادی برای بازار هستند. در دوره جدید نیز کاهش نرخ سود بانکی و همچنین بهبود سودآوری شرکت‌های کالایی به کمک رشد شاخص کل آمده‌اند،‌ با این حال ادامه رشدهای پرشتاب به احتمال زیاد بار دیگر اصلاح قدرتمند‌تر را به دنبال خواهد داشت. در شرایط کنونی به نظر می‌رسد بازار تا حدی بیش از انتظارات کوتاه‌مدت که در ماه‌های اخیر وجود داشت، رشد داشته است. این موضوع می‌تواند بر شدت فشار فروش در صورت ادامه رشد قیمت‌ها بیفزاید و مسیر شاخص را نزولی کند.

سیگنال‌های حقیقی و حقوقی

بررسی تغییر مالکیت هفته‌های اخیر به خصوص از زمان تغییر ریاست سازمان نیز جالب توجه است. از روز سه‌شنبه ۵ مرداد مقدار خرید حقوقی‌ها نسبت به قبل شدت گرفت. در این روز شاهد تغییر مالکیت ۱۲ میلیارد تومانی از سبد حقیقی‌ها به سبدمعامله‌گران حقوقی بودیم. روز چهارشنبه ۶ مرداد نیز مالکیت سهام با ارزش بیش از ۱۵ میلیارد تومان از سمت حقیقی‌ها به حقوقی‌ها تغییر یافت. فعالیت پررنگ‌تر حقوقی‌ها در سمت خرید سهام تا هفته گذشته (۱۱ مرداد) ادامه یافت. با این حال از روز سه‌شنبه هفته گذشته این بار حقیقی‌های بازار شدت خرید خود را افزایش دادند. از آن روز به مدت سه روز کاری شاهد تغییر مالکیت بیش از ۳۵ میلیارد تومان سهام این بار از سمت حقوقی‌ها به سمت حقیقی‌ها بودیم. شاخص طی این سه روز رشد نزدیک به ۷/ ۲ درصدی را تجربه کرد.

روز گذشته بار دیگر شاهد حضور پررنگ‌تر حقوقی‌ها در سمت خرید سهام بودیم. در جریان معاملات دیروز بیش از ۵ میلیارد تومان از سمت حقیقی‌ها به سبد حقوقی‌‌ها انتقال یافت. در ابتدای معاملات حقوقی‌ها بیشتر در سمت فروشنده سهام حضور داشتند. با فشار فروش آخرین قیمت سهام روند نزولی را در پیش گرفت. با افت قیمت این نمادها افزایش مشارکت حقوقی‌ها این بار در سمت خرید سهام را شاهد بودیم. در این خصوص می‌توان به خرید پررنگ حقوقی‌ها در «ومعادن» اشاره کرد. دیگر نمادهای بزرگ مانند «شبندر» و همچنین «کگل» که برعکس روزهای اخیر، دیروز با افت آرامی مواجه شدند، با حمایت شدید حقوقی مواجه شدند.

گرچه با فشار فروش مقدار رشد شاخص در پایان معاملات تعدیل شد، اما خرید حقوقی‌ها می‌تواند سیگنالی از برنامه حقوقی‌ها برای حمایت سهام باشد. همان طور که اشاره شد روند حرکتی قیمت سهام به‌طور کلی با تمرکز نقدینگی حقیقی تعیین می‌شود. با این حال خرید پررنگ حقوقی‌ها می‌تواند مانع از افت قیمت سهام شود. این روند می‌تواند سیگنالی برای افزایش فعالیت حقیقی‌ها در روزهای آتی باشد. مشابه آنچه در هفته‌های گذشته و از ۵ مرداد شاهد بودیم. بر این اساس به نظر می‌رسد در ابتدا حقوقی‌ها حالت اطمینانی را برای معامله‌گران خرد ایجاد کردند که در ادامه شاهد پیشی گرفتن فعالیت معامله‌گران حقیقی از حقوقی در سمت خرید سهام بودیم.

استراحت شاخص در سطح جدید؟

افزایش فشار فروش در معاملات دیروز و در نتیجه افت آخرین قیمت معاملات نسبت به قیمت پایانی احتمال افت قیمت‌ها را در معاملات امروز و روزهای آتی ایجاد کرده است. علاوه بر این همان طور که گفته شد انتظار برای ثبت چنین رشدهایی در کوتاه‌مدت پیش از شروع حرکت صعودی میان اهالی وجود نداشت. گرچه برخی از کارشناسان در شرایط کنونی تغییر نظر داده و نسبت به رشد قیمتی سهام خوش‌بین شده‌اند، اما مشابه آنچه در رشدهای پرشتاب سه ماه پایانی سال یا دوره‌های پیشین صعود ممتد شاخص مشاهده شد، رشد آتی شاخص بیش از انتظارات کنونی به‌طور معمول در ادامه اصلاح شدیدی را به دنبال خواهد داشت. برای مثال در اواخر پاییز گذشته بازار انتظار رشد قیمتی سهام را داشت. در این میان رشدهای فراتر از انتظاری که شاخص در مدت کوتاهی تجربه کرد، در سه ماه ابتدای سال جاری تخلیه شد. برخی کارشناسان در دوره رشدهای پرشتاب نسبت به ادامه رشدهای قیمتی ابراز امیدواری می‌کردند (مشابه شرایط کنونی). بر این اساس قرار گرفتن بازار در یک دوره اصلاحی شدید پس از عبور از یک دوره رشد ممتد چندان دور از انتظار نیست.

از سوی دیگر حمایت حقوقی‌ها می‌تواند مانع از افت قیمت سهام شود. این موضوع که در معاملات روز گذشته استارت خورد،‌ می‌تواند ادامه یابد و سد حمایتی در برابر شاخص ایجاد کند. با این حال همان طور که اشاره شد سرمایه متمرکز حقیقی‌ها به‌طور عمده تعیین‌کننده روند قیمتی سهام هستند. بر این اساس اگر اعتماد تعداد بالای معامله‌گران خرد جلب نشود و این معامله‌گران از افت قیمت سهام هراس پیدا کنند به نظر می‌رسد حمایت حقوقی‌ها ممکن است چندان موثر واقع نشود. بر این اساس مسیر کوتاه‌مدت سهام، منوط به رفتار معاملاتی حقوقی‌ها در روزهای آتی است.

در بازار چه گذشت؟

روز گذشته نزدیک به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون سهم با ارزش تقریبی ۲۵۵ میلیارد تومان در بورس تهران دست به دست شد (رشد بیش از ۴۰ درصدی این نماگرها نسبت به میانگین یک ماه قبل). همچنین تعداد معاملات بورس تهران نسبت به میانگین یک ماه گذشته رشد ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد. رشد این نماگر‌ها به بازگشت رونق نسبی به معاملات سهام اشاره دارد. از طرفی افزایش تعداد معاملات بار دیگر به بیشتر شدن مشارکت حقیقی‌ها در بازار اشاره دارد. در معاملات دیروز «زمگسا» پس از برگزاری مجمع و تصویب افزایش سرمایه ۳۰۰ درصدی با رشد ۱۳ درصدی بازگشایی شد. در نقطه مقابل «ثمسکن» که با تعدیل منفی زیرمجموعه‌های این شرکت سرمایه‌گذاری، تعدیل منفی ۵۵ درصدی را تجربه کرده بود، روز گذشته با افت ۶ درصدی قیمت بازگشایی شد. برآورده نشدن انتظارات از رونق مسکن افت شدید سودآوری شرکت‌های انبوه‌سازی را به دنبال داشته است.