روز جهانی توالت و همایش در قزوین

مجله مهر: روز جهانی توالت! این نام عجیب و خنده دار ۱۱سال است که در تقویم‌های جهانی برای تاریخ ۱۹نوامبر انتخاب شده است. نامی که البته بنیانگذاران سازمان جهانی توالت معتقدند نه تنها خنده دار نیست بلکه برای بالا بردن سطح بهداشت عمومی در دنیا اختصاص روزی به این نام ضرورت دارد.

سازمان جهانی توالت(WTO) در سال۲۰۰۱ تاسیس شد تا آن‌طور که در شعارهایش می‌گوید موضوع بهداشت شخصی و توالت را به موضوعی جدی، عمومی و بدون شرم تبدیل کند. پژوهش‌های این سازمان نشان می‌دهد که کمبود توالت باعث شده هر سال ۲۰۰میلیون تن فضولات انسانی تصفیه نشده محیط زیست را آلوده کند و نزدیک به دو و نیم میلیارد نفر به دلیل دشواری در دسترسی به سرویس‌های بهداشتی، در خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی باشند.

به همین دلیل، سازمان جهانی توالت در ۵۳کشور دنیا شبکه ای تشکیل داده تا بر گسترش کمی و کیفی توالت‌های عمومی نظارت داشته باشند. شبکه ای که اگرچه در ایران شاخه ای ندارد اما از سال گذشته فعالیت‌هایی در راستای اهداف آن صورت گرفته است.

اولین قدم برای بهبود وضعیت توالت‌های عمومی را قزوینی‌ها برداشتند. آبان ماه سال گذشته شهرداری قزوین پیش قدم شد تا با وجود همه واکنش‌های طنزآمیز رسانه ها، اولین همایش ملی سرویس‌های بهداشتی عمومی را با حضور شهرداران و کارشناسان بهداشت استان‌های کرمانشاه، خراسان رضوی، زنجان، خراسان جنوبی، تهران، یزد و بوشهر و شهرهای شیراز، جهرم، ارومیه، مشهد، تبریز، بابل، رشت برگزار کند و با نگاه تخصصی و علمی، مشکلات سلامت عمومی، محیط زیست و شهرسازی را در ارتباط با بحران توالت‌ها بسنجد.

در آن زمان، نصرتی، شهردار قزوین گفته بود که چون در ایران به اندازه کافی به موضوع مهم توالت توجه نشده و همیشه ملاحظات خاصی در این باره وجود داشته است، شهرهای ایران شبیه معلول زنده ای هستند که امکانات شهری آنها پاسخگوی نیاز شهروندانش نیست. او گفته بود همیشه از آن تابوی توالت فرار کرده ایم اما خوشحالیم که امروز این تابو در قزوین توسط شهرداری شکسته می‌شود تا دیگران هم به آن به عنوان یک کار مهم توجه کنند.

نتیجه این تابو شکنی شهرداری قزوین، استمرار همایش ملی توالت در دومین دوره بود که امسال به میزبانی تهران در سالن همایش‌های دانشگاه شهید بهشتی برگزار شذ.

فارغ التحصیلی از دانشگاه توالت!

سازمان جهانی توالت را یک شهروند ثروتمند سنگاپوری به نام جک سیم بنیان گذاشت که معتقد بود تابوی توالت باید بشکند و به نظام بهداشت عمومی جهان سر و سامان دوباره‌ای داده شود. «سیم» بعد از آن در سال ۲۰۰۵ اولین کالج توالت دنیا را بنیانگذاری کرد که در ابتدا یک پایگاه اجتماعی با اهداف آموزشی بود اما بعدها به طور منظم و مدون شروع به آموزش دانشجویانی کرد که قرار بود با شیوه‌های ساخت یک توالت‌ استاندارد، نظافت و پاکسازی سرویس‌های بهداشتی، طراحی تکنولوژی‌های بهداشتی و بومی‌سازی فرهنگی توالت‌ها آشنا شوند. این کالج ادعا می‌کند که اولین و تنها نهادی است که نیازهای توالت شهری و روستایی را از هم تفکیک کرده و فارغ التحصیلان حرفه‌ای در رشته توالت تحویل جوامع می‌دهد.

اما هم‌قدم با سازمان جهانی توالت، کمپین بین‌المللی «بلندترین صف توالت دنیا» هم تلاش می‌کند تا هر سال یک روز را به یادآوری مشکلات مربوط به توالت اختصاص دهد! اعضای ثابت و افتخاری این کمپین در ۲۲ مارس هر سال که به عنوان «روز جهانی آب» شناخته می‌شود، در مقابل توالت‌های عمومی صف‌های طولانی و نمادین تشکیل می‌دهند و توجه مردم دنیا را به مشکلات مربوط به آب و بهداشت کشورهای فقیر جلب می‌کنند.

در کشورهایی هم که این کمپین فعالیت رسمی ندارد، داوطلبان می‌توانند در وب‌سایت کمپین اعلام آمادگی کرده و حداقل ۲۵ نفر برای مدت ۱۰دقیقه تا ۲۴ساعت کنار یک توالت عمومی صف بکشند و تصاویر آن را برای وب سایت کمپین بفرستند و به عضویت آن درآیند.

تب تند توالت سازی

می گویند هر کس به طور متوسط ۳ سال از زمان عمرش را در توالت سر می‌کند و برای مردمی که نیمی از روزشان را خارج از خانه می‌گذرانند، نقش توالت عمومی همانقدر حیاتی است که توالت‌های خانگی. با این حال معضل توالت‌های عمومی در پایتختی به پرجمعیتی تهران باعث شده که تنها در ۶ماه گذشته تهرانی‌ها ۳۴۰۰ بار با سامانه ۱۳۷ شهرداری تماس بگیرند تا از کمبود توالت عمومی شکایت کنند.

بر اساس آمارهایی که رئیس سامانه ۱۳۷شهرداری اعلام کرده، بیش از هزار و ۳۰۰پیام هم در رابطه با مشکلات مربوط به حفظ و نگهداری و بهداشت توالت‌های عمومی به ثبت رسیده و درخواست مردم برای بهتر کردن کیفیت توالت‌های موجود را به گوش مسئولان شهرداری رسانده است.

کمبود توالت‌های عمومی و بی کیفیتی توالت‌های موجود، سال ۸۷ بازتاب رسانه ای گسترده ای را در پی داشت. در آن سال توریست‌های خارجی که به ایران سفر کرده بودند، به خاطر نبود توالت‌های بین راهی به دردسر افتاده بودند که رسانه ای شدن این موضوع، واکنش سازمان میراث فرهنگی را در پی داشت که مسئولان این سازمان وعده دادند تا قبل از سال‌۱۳۹۰ در هر ۲۵‌کیلومتر از راه‌های کشور یک سرویس بهداشتی بسازند.

این در حالی بود که قبل آن، حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور گفته بود: طبق برنامه‌های در دست اجرا، قرار است از مجموع یک‌هزار سرویس بهداشتی بین راهی در کشور، ۳۰۰‌واحد توسط سازمان میراث فرهنگی و مابقی توسط بخش خصوصی ساخته شود. البته این سرویس‌ها شامل سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه و اقامتگاه برای گردشگران داخلی و خارجی است و از مهم‌ترین و اساسی‌ترین امور برای توسعه و جذب گردشگر محسوب می‌شدند.

ماجرای ساخت توالت‌های عمومی آنقدر داغ شد که در اردیبهشت سال ۸۷، میراث فرهنگی اعلام کرد اسپانیایی‌ها هم برای حل مشکل توالت در ایران به کمک میراث فرهنگی آمده اند و توالت‌های جدیدی در جاده‌های کشور خواهند ساخت. حتی طرح ساخت این توالت‌ها هم توسط شرکت اسپانیایی «گینجر و بونو» ارائه شد و قرار بود ۸ماهه مشکل سرویس‌های بهداشتی بین راهی ایران برطرف شود اما تب تند این موج توالت سازی خیلی زود سرد شد تا پیشرفت کار بعد از چند ماه به حداقل برسد. رقمی که آخرین بار ۱۰درصد اعلام شده بود و بعد از آن، خبر دقیقی از روند کار به اطلاع نرسید.

روزگار خلا و «پرتابل رست روم»

اولین بار در قرن ۱۴میلادی انگلیسی‌ها توالت فرنگی را باب کردند و در دنیا رواج دادند اما پیش از آن، در تمام دنیا توالت‌های زمینی استفاده می‌شد؛ همین توالت‌هایی که ما به آنها ایرانی می‌گوییم و در کشورهای دیگر به نام توالت شرقی، عربی، هندی، یا زمینی گفته می‌شود و وجه اشتراک همه آنها، داشتن چاهکی است که مستقیما به زمین وارد می‌شود.

توالت‌های ایرانی در دوران قاجار به نام آبخانه، آبریزگاه، خلا، لولئین‌خانه، مبال و مستراح شناخته می‌شدند و اگرچه درباره آنها تاریخ مکتوبی وجود ندارد اما از سابقه طولانی آفتابه که ایرانی‌ها مخترع آن بودند، می‌شود پی به قدمت توالت‌های ایرانی برد. با این حال، جعفر شهری در کتاب تهران قدیمش می‌نویسد که اولین توالت عمومی پایتخت در اواخر قرن گذشته در خیابان ناصرخسرو راه افتاد که مردم به آن خلای رئیس می‌گفتند. ماجرای این توالت عمومی هم آن بوده که صاحب‌منصبی بعد از اخراج از منصب دولتی اش با زنی ازدواج می‌کند که سرمایه شوهرش را می‌گیرد و بعد از خرید قطعه‌زمینی، اولین توالت عمومی تهران را راه‌اندازی می‌کند.

اما در دنیا، سابقه ساخت توالت عمومی با شکل و شمایل امروزی به حدود ۱۰۰سال قبل برمی گردد. اولین بار آمریکایی‌ها در ایالت ایندیانا یک توالت عمومی ساختند که با استقبال عموم مواجه شد و ایده ساخت توالت‌های اینچنینی را در ذهن مردم دنیا کاشت. استفاده از این سرویس‌ها در ابتدا رایگان بود اما بعد از مدتی توالت‌های پولی هم در مراکز پرتردد شهرها ساخته شدند تا عده ای از این راه کسب درآمد کنند.

بعدها، شهرداری‌ها به فکر ساخت توالت‌های متحرک یا پرتابل رست روم افتادند و نسل جدیدی از سرویس‌های بهداشتی را از دهه ۷۰ به بعد به دنیا معرفی کردند. این توالت‌های پلاستیکی مخزنی دارند که امکان برپایی سرویس بهداشتی را در مکان‌های روباز فراهم می‌کند.