گام اول عزل وارث چاوز

روزنامه دنیای اقتصاد: اپوزیسیون ونزوئلا دست به کار شده تا تومار وارث چاوز را بپیچد. آنها فرآیندی را آغاز کرده‌اند که به واسطه آن رئیس‌جمهور منفور ونزوئلا پیش از پایان دوران ریاستش برکنار خواهد شد.

مخالفان مادورو توانسته‌اند یک درصد از امضاهای رای‌دهندگان در ۲۴ ایالت را به دست آورند تا شرایط را برای برگزاری همه‌پرسی جهت کنار زدن مادورو فراهم کنند. «تیبیسار لوسنا»، رئیس شورای انتخابات ملی گفت: «این ۲۴ ایالت یک درصد مورد نیاز برای اعتبارسنجی اعتراضات را به‌دست آوردند.» این شورا همچنین خواستار رسیدگی به اتهام تقلب در هویت رای‌دهندگان شده است.

گام اول

جمع‌آوری امضا اولین گام یا مرحله در فرآیند برگزاری همه‌پرسی است. در مرحله بعد، مخالفان مادورو باید بتوانند ۲۰ درصد از آرای رای‌دهندگان را جمع کنند که هنوز مدت زمان آن مشخص نیست. مدت زمان ریاست جمهوری مادورو در سال ۲۰۱۹ به پایان می‌رسد. مخالفان می‌گویند حاضر به تحمل وضعیت وخامت بار اقتصادی تا سال ۲۰۱۹ نیستند. آنها بر این باورند که اگر دوران ریاست مادورو تا آن سال به طول انجامد دیگری اثری از ونزوئلا در اقتصاد جهان نخواهد بود. گروه‌های مختلف اپوزیسیون معتقدند با برقراری حالت اضطراری در این کشور، بحران عمیق تر شده است زیرا وارثان چاوز به جای پرداختن به علت بحران و مهار مشکل، به بحران‌سازی روی آورده و مخالفان را مقصر این وضعیت جلوه داده و به‌طور پیوسته به آزار و بازداشت آنها می‌پردازند.

سی‌ان‌ان می‌افزاید: ونزوئلا غرق در بحران است و بسیاری از مردم این کشور فاقد دسترسی به امکانات اولیه خود مانند غذا و بهداشت هستند. اعتراضات علیه سیاست‌های دولتی ماه‌هاست که جریان دارد. بسیاری از مردم از بحران اقتصادی که باعث شده دسترسی به ابتدایی‌ترین اصول زندگی مسدود و بسیاری از کارخانه‌ها به ورشکستگی و ویرانی بروند، خسته شده‌اند. تمام اینها در کشوری رخ می‌دهد که بزرگترین ذخایر نفتی را دارد.

سی‌ان‌ان می‌نویسد: ونزوئلا توان پرداخت واردات کالاها را ندارد زیرا دولت به دلیل سال‌ها سوءمدیریت امور مالی، عدم سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه‌های نفتی و عدم برنامه‌ریزی برای برنامه‌های دولتی دچار کمبود شدید بودجه شده است به گونه‌ای که در این کشور کارمندان دو روز در هفته کار می‌کنند. این در شرایطی است که به دلیل خشکسالی دولت به مردم اجازه استفاده از برق را نمی‌دهد زیرا خشکسالی و عدم سرمایه‌گذاری باعث شده ظرفیت‌های تولید برقابی این کشور با بحران اساسی روبه‌رو شود.

کمبود کالا، تورم زیاد و جرائم خشن فزونی گرفته و دستمزدهای دولتی هم کاهش یافته است. به دلیل همین بحران‌ها که بقای ونزوئلا را با تهدید مواجه کرده اپوزیسیون دست به کار شده زیرا معتقدند سوءمدیریت دولتی و حیف و میل بودجه باعث شده این کشور به چنین وضعی دچار شود. ماه گذشته ده‌ها هزار نفر از مردم ونزوئلا به مرز کلمبیا هجوم بردند تا ضروریاتی مانند شیر، آرد و دستمال توالت را خریداری کنند. صندوق بین‌المللی پول ماه گذشته گزارشی منتشر کرد که در آن پیش‌بینی کرد که سال جاری بحران در این کشور بدتر خواهد شد و اقتصاد تا ۱۰ درصد سقوط خواهد کرد.

سرایت ترکش‌های ونزوئلا به کلمبیا

در این دهکده جهانی، بحران در هیچ کشوری محدود نمی‌ماند. بحران‌ها مانند جوی آب مسیر خود را باز می‌کنند و کشورهای دیگر را نیز متاثر می‌سازند. چنین است که تحلیلگران می‌گویند ترکش‌های بحران اقتصادی در ونزوئلا اگر مهار نشود به‌زودی همسایگان این کشور را نیز در بر خواهد گرفت. ظاهرا اولین کشوری که این ترکش‌ها به آن اصابت کرد کلمبیا است. سی‌ان‌ان در گزارشی می‌نویسد پس از اینکه دولت کلمبیا برای مدیریت بحران مرزهای خود را به‌صورت موقت به روی شهروندان ونزوئلایی بازگشایی کرد سیل گرسنگان ونزوئلایی اعم از زنان باردار، کودکان و حتی کهنسالان به مرز هجوم آوردند تا مایحتاج ضروری خود را از کشور همسایه تهیه کنند. سی‌ان‌ان می‌افزاید: «ونزوئلایی‌های گریان هفته‌ها است که دسترسی به مواد غذایی مانند شیر، آرد و دستمال توالت ندارند. این ناراحت‌کننده است اما این بخشی از زندگی روزمره در ونزوئلای بحران زده امروز است.»

مقام‌های کلمبیایی تخمین زده‌اند که تقریبا ۱۰۰ هزار نفر از مردم این کشور وارد مرز کلمبیا شده‌اند. صندوق بین‌المللی پول تخمین زده سال جاری اقتصاد ونزوئلا ۱۰ درصد کوچک‌تر از سال قبل خواهد شد. سال قبل اقتصاد ونزوئلا ۸درصد آب رفته بود. این نهاد بین‌المللی همچنین تخمین زده که سال جاری تورم در این کشور بیش از ۷۰۰ درصد خواهد شد. این در حالی است که اوایل امسال نرخ تورم حدود ۴۸۰ درصد بود. «آلخاندرو ورنر»، اقتصاددان لاتین‌تبار در صندوق بین‌المللی پول می‌گوید، نرخ رشد تورم در ونزوئلا را در زمره «بدترین‌های جهان» قرار داده است. مردم ونزوئلا به دلیل فقدان تجهیزات درمانی در بیمارستان‌ها می‌میرند، از دسترسی به ابتدایی‌ترین وسایل درمانی، بهداشتی و غذایی محرومند.

مادورو، اما به جای حل مشکل به سرکوب اپوزیسیون پرداخته و می‌گوید آنها با تحریک آمریکا و دشمنان ونزوئلا اقتصاد کشور را به این روز انداخته‌اند. در ماه ژانویه، مادورو دیوان عالی را از متحدان خود پر کرد تا به این وسیله مانع از این شود که رهبران اپوزیسیون قانون جدیدی را تصویب کنند. اکنون نزاع به ساختارهای قضایی، بوروکراسی و سایر بخش‌ها نیز سرایت کرده و به نوشته سی‌ان‌ان «بن‌بست شدیدی در فضای اقتصادی و سیاسی ونزوئلا وجود دارد.» ذخایر پول و طلای این کشور هم در حال کاهش است.

به گفته بانک مرکزی ونزوئلا اکنون ذخایر خارجی این کشور فقط ۹/ ۱۱ میلیارد دلار است. دو سال پیش این رقم ۲۰ میلیارد دلار بود. امسال باید این کشور طلای خود را سوار بر کشتی کرده و به سوئیس بفرستد تا بتواند بدهی‌های خارجی خود را به موقع بپردازد. به نوشته سی‌ان‌ان، ونزوئلا به سرعت در حال نزدیک شدن به «برزخ اقتصادی» است.

آیا راه برون رفتی هست؟

اگر در گذشته اعتراض‌ها در ونزوئلا «زیرپوستی» بود، اما با تعمیق بحران اعتراض‌ها از زیر به رو آمده و کاملا عیان است. حامیان و مخالفان دولت مادورو خیابان‌ها را قرق کرده‌اند و دولت نیز با اعلام وضعیت اضطراری یا فوق‌العاده بر شدت بحران افزود. رئیس‌جمهور سوسیالیست معتقد است که اعلام وضعیت اضطراری «برای آماده کردن کشور برای خنثی و عقیم کردن و فائق آمدن بر دسیسه‌ها و تجاوز خارجی علیه کشور اعلام شد.» اپوزیسیون ونزوئلا معتقد است او بدون در نظر گرفتن اوضاع اقتصادی کشور خواهان انجام مانورهای نظامی شده تا کشور را در برابر سناریوهای مختلف آماده سازد.

مخالفان معتقدند او به قدرت چسبیده و حاضر نیست کناره بگیرد. چنین وضعیتی نه تنها باعث خشم مردم شده بلکه باعث افزایش غارت، خشونت و ناآرامی در کشوری شده که پیش از این در آرامش به سر می‌برد. سی‌ان‌ان در گزارشی می‌نویسد: براساس یک نظرسنجی، تقریبا ۷۰ درصد از مردم می‌گویند مادورو باید امسال از قدرت کنار رود. به نظر می‌رسد «برزخ اقتصادی» باعث شده مادورو به «روز سرنوشت» نزدیک شود. اکنون نزاع در این کشور در مرحله «نزاع لفظی» است. اپوزیسیون به دنبال جمع‌آوری امضا برای برگزاری رفراندوم است و حامیان دولت، اپوزیسیون را به تقلب در جمع‌آوری امضا متهم می‌کنند.

حامیان دولت می‌گویند: «مادورو به خاطر رفراندوم کنار نمی‌رود. این را فراموش کنید... هیچ رفراندومی در کار نخواهد بود.» مادورو تهدید کرده که کارخانه‌ها را مصادره و مالکانش را زندانی خواهد کرد. تمام اینها بر شدت بحران خواهد افزود. مادورو در سال ۲۰۱۳ و پس از مرگ رئیس‌جمهور پوپولیست- سوسیالیست و با اتکا به احساسات ضد آمریکایی به قدرت رسید. چاوز بانی یک الگوی اقتصادی دولت‌محور بود. ماهیت چپگرای دولت باعث شد با خیلی‌ها دچار مشکل شود. این خیلی‌ها طیف گسترده‌ای را شامل می‌شد: از آمریکا گرفته تا طیف گسترده‌ای از مخالفان داخلی. اما مادورو فاقد کاریزما و محبوبیت چاوز است.

در دوران او دیگر نفت به قیمت دوران چاوز نیست و او نمی‌تواند برنامه‌های سوسیالیستی و بلندپروازانه را اجرا کند. برخی متحدان این کشور مانند برزیل نیز در بحران سیاسی- اقتصادی فرورفته‌اند. بولیوار- واحد پول ونزوئلا- کمتر از یک پنی ارزش دارد. تمام اینها صدای اپوزیسیون را قوی تر و مادورو را ضعیف تر کرده است. گزینه‌های مختلفی برای آینده این کشور مطرح شده است: از کودتای مخالفان گرفته تا تظاهرات سراسری در خیابان‌ها و فلج کردن دولت تا استعفای مادورو و روی کار آمدن دولتی ملی گرا. باید دید سرنوشت ونزوئلا را کدام مولفه تعیین خواهد کرد.