پس لرزه‌های کودتای ترکیه
کودتای ارتش ترکیه در نطفه خفه شد اما پس‌لرزه‌هایش ادامه دارد، کمتر از ۲۴ ساعت پس از شکست کودتا، هزاران نفر از حامیان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به خیابان‌ها آمدند و با سر دادن شعار‌هایی علیه کودتاچیان، حمایت‌شان را از کابینه اردوغان و حزب عدالت و توسعه اعلام کردند.
روزنامه فرهیختگان: در این میان موج گسترده‌ای از بازداشت‌ها هم آغاز شد، نزدیک به دو هزار ۸۳۹ سرباز و حداقل دو هزار و ۷۴۵ قاضی به جرم مشارکت در کودتا یا ارتباط با عوامل آن راهی زندان شدند. با این حال به نظر می‌رسد بازداشت بیش از ۶ هزار نفر، برخی از مقام‌های ترک را راضی نکرده است، آنها می‌خواهند مجازات اعدام احیا و برخی کودتاچیان به جوخه‌های دار سپرده شوند؛ مساله‌ای که نه‌تنها موجب نگرانی جامعه بین‌الملل شده است بلکه واکنش نهادهای حقوق بشری چون عفو بین‌الملل را نیز به دنبال داشته است.
این نهاد حقوق بشری طی بیانیه‌ای از ترکیه خواست تا تن به اجرای مجازاتی چون اعدام ندهد. کار به جایی رسید که اندرو گاردنر، یکی از پژوهشگران عفو بین‌الملل در صفحه توییترش ضمن ستایش اتحاد ترک‌ها در برابر کودتای نظامی نوشت، استفاده از مجازات اعدام و سرکوب مخالفان این پیروزی را تباه خواهد کرد. با این‌حال به‌رغم این هشدارهای بن علی ییلدیریم، نخست‌وزیر ترکیه در پاسخ یکی از خبرنگاران در مورد امکان احیای مجازات اعدام گفت: «دولت ترکیه به دنبال اعمال تغییراتی در قانون اساسی است.» عبارتی که به شکل تلویحی برخی گمانه‌زنی‌ها در مورد اعدام برخی از عاملان کودتا را تقویت می‌کند. واکنش دولت ترکیه و آغاز موج گسترده بازداشت و سرکوب مخالفان و منتقدان چندان دور از انتظار نبود. پس از شکست کودتا، اردوغان در حالی که توسط محافظانش احاطه شده بود صراحتا اعلام کرد که عاملان کودتا بهای سنگینی خواهند پرداخت. نام فتح‌الله گولن، رهبر جریان «خدمت» در راس لیست سیاه کابینه اردوغان قرار دارد، از همان ابتدا تاکنون، دولت اردوغان، این واعظ تبعیدی را طراح کودتای نافرجام ترکیه معرفی می‌کند، این در حالی است که گولن در همان ساعات اولیه کودتای ارتش را محکوم کرد.
دشمن خودساخته
نزدیک به سه سال است که از فتح‌الله گولن به‌عنوان دشمن شماره یک دولت ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان یاد می‌شود، گولن کیست؟ فتح‌الله گولن رهبر جریان «خدمت» که درحال‌حاضر در ایالت پنسیلوانیا آمریکا زندگی می‌کند، منزوی است، کمتر در جمع‌ها حاضر می‌شود و به نوعی در تبعید خودخواسته به سر می‌برد، چراکه حکم بازداشتش در ترکیه صادر شده است. ریشه دشمنی فتح‌الله گولن و اردوغان را باید در برداشت متفاوت این دو از نوع زمامداری دانست؛ گولن مخالف انحصارطلبی و اقتدارجویی است، دو ویژگی‌ای که بسیاری از منتقدان آنها را به اردوغان نسبت می‌دهند. به همین دلیل بود که رابطه دوستانه حزب عدالت و توسعه و جریان خدمت به تدریج تیره شد و رهبران این دو جریان از دو متحد به دو دشمن تبدیل شدند.
در حال حاضر فتح‌الله گولن به‌عنوان عامل اصلی کودتای نافرجام ارتش معرفی شده است. این در حالی است که رهبر جریان خدمت از همان ابتدا مخالفتش را با کودتا و هرگونه دخالت نظامیان در حوزه سیاست اعلام کرد. این اولین باری نیست که گولن و جریان حامی این واعظ در تبعید هدف حملات حامیان حزب عدالت و توسعه قرار می‌گیرند، فساد مالی و ایجاد ساختارهای موازی دولت برای سرنگونی حکومت ترکیه بخشی از اتهام‌هایی است که به فتح‌الله گولن و جریان وابسته به وی نسبت داده شده است، دولت ترکیه حتی پا را فراتر گذاشت و جنبش گولن را تروریستی خواند و حالا از فرصت پیش آمده استفاده می‌کند و منتقدانش را به بهانه ارتباط با فتح‌الله گولن به زندان انداخته و به راحتی ساختار ارتش این کشور را تصفیه خواهد کرد.
تاریخچه کودتا در ترکیه
از ترکیه تحت عنوان کشور کودتاها یاد می‌شود، کشوری که چهار کودتای موفق و یک کودتای نافرجام را در صفحات تاریخش ثبت کرده است، کودتای نافرجام ترکیه، پنجمین کودتا طی پنج دهه گذشته در این کشور محسوب می‌شود. اولین بار ۲۷ می۱۹۶۰، نظامیان وارد عرصه سیاست شدند و به بهانه شرایط نا‌به‌سامان اقتصادی دست به کودتا زدند و زمینه را برای سرنگونی دولت منتخب مردم فراهم کردند. رهبری این کودتا را شخصی به نام جمال گورسل برعهده داشت. وی با بازداشت رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر وقت ترکیه، پایان حکومت دموکراتیک ترکیه را اعلام کرد. عدنان مندرس، نخست‌وزیر برکنارشده به جرم خیانت به کشور و نقض اصول کمالیسم اعدام شد. ۱۲ مارس ۱۹۷۱ ترکیه دومین کودتای نظامی را تجربه کرد، یعنی درست زمانی که تنش‌های سیاسی میان ترکیه و یونان در مورد جزیره قبرس اوج گرفته بود، بی‌توجهی دولت به مطالبات ارتش زمینه ساز این کودتا شد، در این کودتا صرفا چند نفر از رهبران جنبش‌های دانشجویی به اتهام نقض قانون اساسی بازداشت شدند.
12 سپتامبر 1980، تلخ‌ترین روزی است که در تاریخ ترکیه ثبت شده است چراکه خونین‌ترین کودتای ترکیه در چنین روزی به وقوع پیوست، پس از به قدرت رسیدن نظامیان، روزنامه‌ها به مدت 300 روز منتشر نشدند، در مجموع 230 هزار نفر محاکمه و هفت هزار نفر محکوم به اعدام شدند، در این میان تنها حکم 50 نفرشان اجرا شد. 400 روزنامه نگار نیز به تحمل چهار هزار سال حبس محکوم شدند.
چهارمین کودتا در 28 فوریه 1997 علیه دولت نج الدین اربکان انجام شد، کودتایی که از آن تحت عنوان کودتای سفید نیز یاد می‌شود، پس از پیروزی کودتاگران انتخابات زودتر از موعدش برگزار شد و حزب اسلام‌گرای رفاه قدرت را از دست داد.
اما در آخرین کودتای تاریخ ترکیه بخت با نظامیان یار نبود، 15 جولای 2016، ارتش ترکیه توانست کنترل پل «بسفر» در استانبول را در اختیار گرفته و مسیر حرکت خودروها را مسدود کند، پس از ساعاتی جنگنده‌های ارتش با ارتفاع کم به پرواز درآمدند و صدای شلیک‌های پراکنده در گوشه و کنار شهر به گوش می‌رسید، اما نظامیان تنها ساعاتی توانستند فرودگاه آتاتورک و تلویزیون دولتی را در دست بگیرند، پس از آن طی فراخوان رجب طیب اردوغان مردم به خیابان‌ها رفته و سرنوشت این کودتا را تغییر دادند، طی پنج دهه گذشته برای اولین بار نظامیان شکست خوردند و طرح کودتا به صبح نرسیده شکست خورد.
این نهاد حقوق بشری طی بیانیه‌ای از ترکیه خواست تا تن به اجرای مجازاتی چون اعدام ندهد. کار به جایی رسید که اندرو گاردنر، یکی از پژوهشگران عفو بین‌الملل در صفحه توییترش ضمن ستایش اتحاد ترک‌ها در برابر کودتای نظامی نوشت، استفاده از مجازات اعدام و سرکوب مخالفان این پیروزی را تباه خواهد کرد. با این‌حال به‌رغم این هشدارهای بن علی ییلدیریم، نخست‌وزیر ترکیه در پاسخ یکی از خبرنگاران در مورد امکان احیای مجازات اعدام گفت: «دولت ترکیه به دنبال اعمال تغییراتی در قانون اساسی است.» عبارتی که به شکل تلویحی برخی گمانه‌زنی‌ها در مورد اعدام برخی از عاملان کودتا را تقویت می‌کند. واکنش دولت ترکیه و آغاز موج گسترده بازداشت و سرکوب مخالفان و منتقدان چندان دور از انتظار نبود. پس از شکست کودتا، اردوغان در حالی که توسط محافظانش احاطه شده بود صراحتا اعلام کرد که عاملان کودتا بهای سنگینی خواهند پرداخت. نام فتح‌الله گولن، رهبر جریان «خدمت» در راس لیست سیاه کابینه اردوغان قرار دارد، از همان ابتدا تاکنون، دولت اردوغان، این واعظ تبعیدی را طراح کودتای نافرجام ترکیه معرفی می‌کند، این در حالی است که گولن در همان ساعات اولیه کودتای ارتش را محکوم کرد.
دشمن خودساخته
نزدیک به سه سال است که از فتح‌الله گولن به‌عنوان دشمن شماره یک دولت ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان یاد می‌شود، گولن کیست؟ فتح‌الله گولن رهبر جریان «خدمت» که درحال‌حاضر در ایالت پنسیلوانیا آمریکا زندگی می‌کند، منزوی است، کمتر در جمع‌ها حاضر می‌شود و به نوعی در تبعید خودخواسته به سر می‌برد، چراکه حکم بازداشتش در ترکیه صادر شده است. ریشه دشمنی فتح‌الله گولن و اردوغان را باید در برداشت متفاوت این دو از نوع زمامداری دانست؛ گولن مخالف انحصارطلبی و اقتدارجویی است، دو ویژگی‌ای که بسیاری از منتقدان آنها را به اردوغان نسبت می‌دهند. به همین دلیل بود که رابطه دوستانه حزب عدالت و توسعه و جریان خدمت به تدریج تیره شد و رهبران این دو جریان از دو متحد به دو دشمن تبدیل شدند.
در حال حاضر فتح‌الله گولن به‌عنوان عامل اصلی کودتای نافرجام ارتش معرفی شده است. این در حالی است که رهبر جریان خدمت از همان ابتدا مخالفتش را با کودتا و هرگونه دخالت نظامیان در حوزه سیاست اعلام کرد. این اولین باری نیست که گولن و جریان حامی این واعظ در تبعید هدف حملات حامیان حزب عدالت و توسعه قرار می‌گیرند، فساد مالی و ایجاد ساختارهای موازی دولت برای سرنگونی حکومت ترکیه بخشی از اتهام‌هایی است که به فتح‌الله گولن و جریان وابسته به وی نسبت داده شده است، دولت ترکیه حتی پا را فراتر گذاشت و جنبش گولن را تروریستی خواند و حالا از فرصت پیش آمده استفاده می‌کند و منتقدانش را به بهانه ارتباط با فتح‌الله گولن به زندان انداخته و به راحتی ساختار ارتش این کشور را تصفیه خواهد کرد.
تاریخچه کودتا در ترکیه
از ترکیه تحت عنوان کشور کودتاها یاد می‌شود، کشوری که چهار کودتای موفق و یک کودتای نافرجام را در صفحات تاریخش ثبت کرده است، کودتای نافرجام ترکیه، پنجمین کودتا طی پنج دهه گذشته در این کشور محسوب می‌شود. اولین بار ۲۷ می۱۹۶۰، نظامیان وارد عرصه سیاست شدند و به بهانه شرایط نا‌به‌سامان اقتصادی دست به کودتا زدند و زمینه را برای سرنگونی دولت منتخب مردم فراهم کردند. رهبری این کودتا را شخصی به نام جمال گورسل برعهده داشت. وی با بازداشت رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر وقت ترکیه، پایان حکومت دموکراتیک ترکیه را اعلام کرد. عدنان مندرس، نخست‌وزیر برکنارشده به جرم خیانت به کشور و نقض اصول کمالیسم اعدام شد. ۱۲ مارس ۱۹۷۱ ترکیه دومین کودتای نظامی را تجربه کرد، یعنی درست زمانی که تنش‌های سیاسی میان ترکیه و یونان در مورد جزیره قبرس اوج گرفته بود، بی‌توجهی دولت به مطالبات ارتش زمینه ساز این کودتا شد، در این کودتا صرفا چند نفر از رهبران جنبش‌های دانشجویی به اتهام نقض قانون اساسی بازداشت شدند.
12 سپتامبر 1980، تلخ‌ترین روزی است که در تاریخ ترکیه ثبت شده است چراکه خونین‌ترین کودتای ترکیه در چنین روزی به وقوع پیوست، پس از به قدرت رسیدن نظامیان، روزنامه‌ها به مدت 300 روز منتشر نشدند، در مجموع 230 هزار نفر محاکمه و هفت هزار نفر محکوم به اعدام شدند، در این میان تنها حکم 50 نفرشان اجرا شد. 400 روزنامه نگار نیز به تحمل چهار هزار سال حبس محکوم شدند.
چهارمین کودتا در 28 فوریه 1997 علیه دولت نج الدین اربکان انجام شد، کودتایی که از آن تحت عنوان کودتای سفید نیز یاد می‌شود، پس از پیروزی کودتاگران انتخابات زودتر از موعدش برگزار شد و حزب اسلام‌گرای رفاه قدرت را از دست داد.
اما در آخرین کودتای تاریخ ترکیه بخت با نظامیان یار نبود، 15 جولای 2016، ارتش ترکیه توانست کنترل پل «بسفر» در استانبول را در اختیار گرفته و مسیر حرکت خودروها را مسدود کند، پس از ساعاتی جنگنده‌های ارتش با ارتفاع کم به پرواز درآمدند و صدای شلیک‌های پراکنده در گوشه و کنار شهر به گوش می‌رسید، اما نظامیان تنها ساعاتی توانستند فرودگاه آتاتورک و تلویزیون دولتی را در دست بگیرند، پس از آن طی فراخوان رجب طیب اردوغان مردم به خیابان‌ها رفته و سرنوشت این کودتا را تغییر دادند، طی پنج دهه گذشته برای اولین بار نظامیان شکست خوردند و طرح کودتا به صبح نرسیده شکست خورد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
ترکیه تجزیه خواهد شد
گرفتار جنگ داخلی خواهد شد