نخستین ها در کودتای ترکیه

روزنامه ایران: تاریخ ترکیه با کودتا عجین شده است. کودتاهای ۲۷مه ۱۹۶۰، ۱۲ مارس ۱۹۷۱ و ۱۲ سپتامبر ۱۹۸۰ از حافظه مردمان این کشور پاک نمی‌شود. غروب ۱۵جولای ۲۰۱۶ هم یکی از همین تاریخ‌های فراموش ناشدنی است که تازه‌ترین کودتای ترکیه در بحبوحه ناآرامی‌های داخلی و منطقه‌ای رخ داد و جهان را در شوک فرو برد. هرچند این کودتا نافرجام بود اما ویژگی‌هایی داشت که آن را از دیگر کودتاهای ترکیه متمایز می‌کرد.

* در گذشته کودتاها نیمه شب اتفاق می‌افتاد اما این بار هنوز آفتاب کاملاً غروب نکرده بود که کودتاچیان پل تنگه بسفر را بستند و مدتی بعد جت‌های جنگنده در فاصله پایین در آسمان آنکارا و بر فراز ساختمان ریاست جمهوری ترکیه به پرواز درآمدند. کودتاچیان همچنین در شرایطی که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در آنکارا نبود و به سفر رفته بود دست به کودتا زدند. این مسأله می‌تواند نشان دهنده برنامه‌ریزی شده بودن این کودتا باشد.

* برای نخستین بار در کودتای ۱۵ جولای بلندگوهای مساجد ترکیه مردم را به آمدن به خیابان‌ها و رویارویی با کودتاچیان فراخواندند و اداره دیانت ترکیه در این زمینه بسیار تلاش کرد. در حالی که در کودتاهای گذشته چنین فراخوان عمومی وجود نداشت. علاوه بر این، حمایت مردم از دولت و رویارویی مردمی با کودتاچیان در کودتای اخیر بسیار بالا و بی‌سابقه بود.

* گذشته از مردم، احزاب مخالف دولت آنکارا نیز کودتا را بشدت محکوم کرده و در اقدامی بی‌سابقه از دولت حمایت کردند و رهبران احزاب جمهوریخواه خلق، دموکراتیک خلق و ملی گرای ترکیه همگی از مردم خواستند برای حمایت از دموکراسی به خیابان‌ها بیایند.

* سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت) که همواره از سوی دولت متهم به مخفی کاری و ندادن اطلاعات به مقامات دولتی می‌شود، این بار به نظر می‌رسد واقعاً از برنامه کودتا اطلاعی نداشت و برای نخستین بار ساختمان میت توسط کودتاچیان توسط جت‌های جنگنده بمباران شد و میت هم
به این بمباران پاسخ داد. در کودتاهای قبلی میت هیچ دخالتی نمی‌کرد.

* در کودتای نافرجام 15 جولای برای نخستین بار نیروی پلیس و ارتش ترکیه رو در روی هم قرار گرفتند و در درگیری‌های بین آنها برای نخستین بار خون‌های زیادی ریخته شد. علاوه بر این در کودتای جمعه شب بیش از دو هزار نیروی نظامی دستگیر شدند در حالی که در هیچ یک از کودتاهای گذشته ترکیه شمار نظامیان دستگیر شده تا این حد بالا نبوده است.

* همچنین صبح دیروز 16 جولای در حالی که فقط چند ساعت از کودتا گذشته بود، بسیاری از سربازانی که تحت فرمان رهبران کودتا بودند، دستان خود را روی سرشان گذاشته و تسلیم پلیس شدند. اقدامی که در کودتاهای گذشته ترکیه مسبوق به سابقه نبود.

* در کودتاهای پیشین همواره پارلمان به تصرف کودتاگران در می‌آمد اما این بار کودتاچیان مجلس را بمباران کردند و بیشترین خسارت به ساختمان مجلس وارد شد.

* یکی از اتفاق‌هایی که جمعه شب پس از کودتای ترکیه رخ داد و تعجب همگان را برانگیخت این بود که اردوغان از طریق گروه رسانه‌ای «دوغان» نخستین اظهارات خود را بیان کرد و از مردم خواست مقاومت کنند. گروه رسانه‌ای دوغان متعلق به آیدین دوغان است که بارها و بارها توسط رسانه‌های نزدیک به دولت به «تروریست بودن» متهم شده و همواره با دشواری‌هایی در کار خبر مواجه بوده است.