برجام يک ساله شد
يك سال پيش در چنين روزي بود كه ايران توانست از زمين مذاكرات ۱+۵با پيروزي خارج شود و مذاكرات فشرده درمقرهاي مختلف سازمان ملل در اروپا بالاخره در وين به سرانجام رسيد.
روزنامه آرمان - احسان اسقايي: يك سال پيش در چنين روزي بود كه ايران توانست از زمين مذاكرات ۱+۵با پيروزي خارج شود و مذاكرات فشرده درمقرهاي مختلف سازمان ملل در اروپا بالاخره در وين به سرانجام رسيد.
بعد از توافق، پرچم ايران درميان پرچم شش‌كشور قدرتمند جهان قرارگرفت و درنتيجه اين مذاكرات براي نخستين بار يك كشور توانست از ذیل بند هفت ماده ۴۲ منشورخارج شود و طي يك قطعنامه، هفت‌قطعنامه شوراي امنيت عليه كشوري لغو شود. بعد از توافق و تصويب آن در شوراي سياستگذاري اتحاديه اروپا، ايران و آمريكا، برجام به مرحله اجرايي رسيده است و رفته رفته شاهد لغو تحريم‌هاي مختلف هستيم.
مشكلات بر سر اجراي برجام
كمترين‌دستاورد برجام درحوزه‌هاي اقتصادي بازپس‌گيري بازارهاي نفتي ايران آن‌هم درشرايطي كه غول‌هاي توليدي نفت ازجمله عربستان بازار نفتي ايران را تسخيركرده بودند، است. به شكلي كه امروز افزايش سقف فروش نفت ايران به سقف اوپك را شاهد هستيم. از سوي ديگر بسياري از تحريم‌ها برداشته شده به طوري‌كه با لغو تحريم‌ها فروش هواپيماي مسافربري دردستور كار شركت‌هاي اروپا و آمريكا قرار گرفته است. ازسوي ديگر چندين قرارداد درحوزه‌هاي مختلف نفتي و توليد مشترك در ايران نهايي شده به صورتي كه حتي غربي‌ها هم به بهشت سرمايه‌گذاري ايران در پسا تحريم اعتراف كرده‌اند. اما اجراي تمام اين موارد با يك مشكل روبه رو است.
مشكلي به نام بعدعهدي آمريكايي‌ها
بانك‌هاي بزرگ اروپايي به دليل هراس ازتحريم‌هاي آمريكا حاضر به برقراري مراودات بانكي با ايران نيستند به طوري‌كه تنها بانك‌هاي كوچك اين مراودات را انجام مي‌دهند. هرچند كه در اين راستا جان كري با اروپايي‌ها جلسات متعددي گذاشته است وآن‌ها را تشويق به برقراري مراودات مالي با ايران كرده اما بانك‌هاي اروپايي تضمين كتبي از خزانه‌داري آمريكا براي برقراري رابطه مالي با ايران را مي‌خواهند. لذا به نظر مي‌رسد اين بزرگ‌ترين مشكل بر سر اجراي توافق هسته‌اي است كه ريشه در بد عهدي آمريكايي‌ها دارد.
اگربرجام نبود...
فياض زاهد درباره ابعاد اجتماعي به نتيجه نرسيدن مذاكرات هسته‌اي به «آرمان» گفت: معتقدم اگر در مذاكرات شكست مي‌خورديم امروز هنوز تحريم‌ها وجود داشت و در بعد اجتماعي شاهد بحران‌هاي كارگري بوديم كه با بحران اجتماعي وپرخاشگري همراه مي‌شد. وي اعتقاد دارد: اگر اينگونه مي‌شد دولت نيز عملا امكان پرداخت يارانه‌ها را از دست مي‌داد و نمي‌توانست حتي به‌گروه‌هاي حاشيه‌اي نيز يارانه بپردازد و اگر دولت در اين حالت فشارهاي وارده به خود را به طبقه متوسط و بالا منتقل مي‌كرد در ابتدا از هيجانات ناخواسته رهايي مي‌يافت اما درمرحله بعد مجبور بود گروه‌هاي متوسط به بالا را به دلايل سياسي، فرهنگي و اجتماعي‌كنار بگذارد و ازسوي ديگر نيز مجبور مي‌شد يارانه طبقات پايين جامعه را قطع كند و ناخواسته نوعي پيوند و اتحاد ميان اين دوجريان اجتماعي به وجود مي‌آمد.
درنتيجه هرچند نيروي اجتماعي متوسط به بالا به دليل سبك زندگي خود اهل پرخاشگري نيست و بيشتر درحوزه مدني فعاليت مي‌كند اما طبقات حاشيه‌نشين در مقابل آنها آماده پرخاشگري بودند و انباشت پنهان مطالبات مردم در كنار فقر گسترده مي‌توانست شرايط اجتماعي را دگرگون كند. وي ادامه داد: در نتيجه اين فعل و انفعالات ممكن بود شاهد حركت‌هايي در ابعاد اجتماعي در بازه‌هاي كور و خشن باشيم كه دورنمايي براي تسلط بر آن وجود نداشت و در چنين وضعيتي همه آسيب مي‌ديديم.
آرامش اقتصادي حاصل برجام است
همچنين مهدي مطهرنيا نيز در پاسخ به اين پرسش كه اگر برجام نبود، كشور اكنون در چه موقعيتي قرار داشت، به «آرمان» گفت: اگر برجام نبود ايران اكنون دريك بافت موقعيتي ناشي ازتعارض در نظم منطقه‌اي و نظام بين‌الملل، وارد اصطكاك‌هاي سخت با محيط پيراموني نزديك و دور خود شده بود. هزينه‌هاي ملي در جهت رسيدن به انرژي هسته‌اي صلح‌آميز بسيار افزايش داشت و هيچ اطميناني به دستیابي به انرژي هسته‌اي صلح‌آميز درحد كنوني وجود نداشت.
وي افزود: اگر برجام نبود آرامش اقتصادي حاكم بر وضعيت اقتصادي به‌اندازه كنوني هم هويدا نمي‌شد. مطهرنيا به بافت اقتصادي بعد از برجام نيز اشاره كرد: اگرچه بافت اقتصادي ايران هنوز هم نتوانسته براي دوران پسا برجام آماده شود و در دوران درون برجامي قرار دارد اما بايد تاكيد داشت كه اساسا در اين دوران زمينه‌هاي ايجاد فضاي فعلي اقتصادي درحال ايجاد شدن است.
كاهش مطلوب تورم نتيجه برجام
مهدي پازوكي اقتصاددان نيز درباره ابعاد اقتصادي شكست مذاكرات به «آرمان»گفت: اگر مذاكرات به نتيجه نمي‌رسيد امروز بدون شك وضعيت اقتصادي ايران به بن‌بست كامل رسيده بود و شاهد اجرا شدن برنامه نفت در برابر غذا همانند آنچه بوديم كه زمان صدام حسين در عراق رخ داد. وي ادامه داد: كمترين دستاورد برجام آرامش درحوزه اقتصادي، اميد به رشد اقتصادي و كاهش مطلوب تورم است. پازوكي درباره رشد اقتصادي نيز افزود: هرچند بعد از برجام انتظار رشد اقتصادي نمود عملي پيدا نكرده ولي‌دولت باترميم تيم اقتصادي خود با مدلي مانند۱+۵ مي‌تواند زمينه‌هاي ايجاد اين رشد اقتصادي را فراهم كند.
اين فعال اقتصادي ادامه داد: اگر امروز دولت سود تسهيلات را كاهش داده و درميان بنگاه‌هاي اقتصادي اميد به اعطاي تسهيلات ايجاد و چرخش اقتصادي ايجاد شده است، به دليل آرامش ناشي از برجام است. وي بيان كرد: عدم رسيدن به برجام به معني دلار بالاي ۵ هزار تومان، افزايش بيكاري به دليل تعطيلي كارخانه‌ها وباقي ماندن كشور در اقتصادي منفي بود. پازوكي تاكيد كرد: اگر توافقي نبود بزرگ‌ترين اقتصاددانان رای به ورشكستگي اقتصادي قطعي اقتصاد ايران مي‌دادند.
برجام و برطرف‌شدن گمانه‌هاي غيراصولي
همچنين حسن هاني‌زاده كارشناس مسائل منطقه نيز درباره برجام به«آرمان»گفت: برجام شرايط جديدي را براي ايران درمنطقه و فضاي بين‌المللي ايجاد كرده است. وي ادامه داد: برجام‌گمانه‌زني‌هاي غيراصولي درباره ايران را برطرف كرد و جايگاه سياسي ايران را درمنطقه و جهان را ارتقا داد. وي درباره نگاه غرب در نتيجه مذاكرات توضيح داد: اين مذاكرات و پيروزي ناشي از آن باعث شد كه غربي‌ها رسما و كتبا به‌حق كشورمان در دستيابي به انرژي هسته‌اي اعتراف كنند. او به تعهدات طرفين نيز اشاره كرد كه ايران كاملا تعهدات خود را براساس توافق باآژانس انجام داده ولي غرب تحت فشار جبهه‌عبري- عربي جلوي اجراي بخش‌هايي از برجام را گرفته است.
درخواست نخبگان آمريكايي براي ايجاد «كانال ديپلماتيك ايران- آمريكا»
نكته قابل تامل چنين است كه شماري ازمسئولان سابق و نخبگان سياسي ونظامي آمريكايي دريك سالگي برجام در نامه‌اي طرح سه ماده‌اي را مشخص كردند كه به گفته آنها «ساختاري نهادينه شده» براي ارتباط مستمر بين آمريكا و ايران را فراهم مي‌آورد. پايگاه خبري پولتيكو در اين باره نوشت: در آستانه فرارسيدن نخستين سالروز توافق هسته‌اي بين ايران وگروه ۱+۵، گروهي ازسياستمداران، ديپلمات‌ها، مسئولان نظامي ومسئولان دانشگاهي در نامه‌اي به «باراك اوباما» رئيس‌جمهور آمريكا خواستار روابط نزديك‌تر بين‌آمريكا وجمهوري اسلامي ايران شدند.
دراين نامه بيش از ۷۵ شخصيت رده بالا بار ديگر اين توافق را مورد تحسين وتمجيد قرار دادند و از رئيس‌جمهور كشورشان خواستند روابط با ايران را تقويت كند. «تام داس چل»، «مارك اودال»، «كارل لوين»، «برنت جانستون» و «نانسي كاسبام» سناتورهاي اسبق آمريكايي و «لي هميليتون» عضو اسبق مجلس نمايندگان، «مريل مك پيك»، رئيس اسبق ستاد مشترك نيروي هوايي ارتش آمريكا و «لئون كوپر» برنده جايزه نوبل و «بارتون ريچر» جزو امضاكنندگان اين نامه هستند. نگارندگان اين نامه، طرح سه ماده‌اي را مشخص كرده‌اند كه به گفته آنها «ساختاري نهادينه‌شده» براي ارتباط مستمر بين آمريكا و ايران را فراهم مي‌آورد.
«ايجاد ظرفيت ارتباط اضطراري» بين دولت‌هاي دوكشور براي جلوگيري از سوءتفاهم‌ها وتشديد تنش‌ها وهمچنين «ايجاد يك‌كانال دوجانبه مستقيم و دائمي» بين وزارت خزانه‌داري آمريكا و بانك مركزي ايران، جزو پيشنهاد‌ها مطرح‌شده از سوي اين شخصيت‌ها است. آنها مستقيما خطاب به‌اوباما خواسته‌اند: «شما نشان داديد كه ديپلماسي سخت وفشرده مي‌تواند ازمنافع امنيت ملي آمريكا محافظت كند. در همين راستا، آمريكا به تعامل بيشتر ونه كمتر، با ايران نياز دارد.»
بعد از توافق، پرچم ايران درميان پرچم شش‌كشور قدرتمند جهان قرارگرفت و درنتيجه اين مذاكرات براي نخستين بار يك كشور توانست از ذیل بند هفت ماده ۴۲ منشورخارج شود و طي يك قطعنامه، هفت‌قطعنامه شوراي امنيت عليه كشوري لغو شود. بعد از توافق و تصويب آن در شوراي سياستگذاري اتحاديه اروپا، ايران و آمريكا، برجام به مرحله اجرايي رسيده است و رفته رفته شاهد لغو تحريم‌هاي مختلف هستيم.
مشكلات بر سر اجراي برجام
كمترين‌دستاورد برجام درحوزه‌هاي اقتصادي بازپس‌گيري بازارهاي نفتي ايران آن‌هم درشرايطي كه غول‌هاي توليدي نفت ازجمله عربستان بازار نفتي ايران را تسخيركرده بودند، است. به شكلي كه امروز افزايش سقف فروش نفت ايران به سقف اوپك را شاهد هستيم. از سوي ديگر بسياري از تحريم‌ها برداشته شده به طوري‌كه با لغو تحريم‌ها فروش هواپيماي مسافربري دردستور كار شركت‌هاي اروپا و آمريكا قرار گرفته است. ازسوي ديگر چندين قرارداد درحوزه‌هاي مختلف نفتي و توليد مشترك در ايران نهايي شده به صورتي كه حتي غربي‌ها هم به بهشت سرمايه‌گذاري ايران در پسا تحريم اعتراف كرده‌اند. اما اجراي تمام اين موارد با يك مشكل روبه رو است.
مشكلي به نام بعدعهدي آمريكايي‌ها
بانك‌هاي بزرگ اروپايي به دليل هراس ازتحريم‌هاي آمريكا حاضر به برقراري مراودات بانكي با ايران نيستند به طوري‌كه تنها بانك‌هاي كوچك اين مراودات را انجام مي‌دهند. هرچند كه در اين راستا جان كري با اروپايي‌ها جلسات متعددي گذاشته است وآن‌ها را تشويق به برقراري مراودات مالي با ايران كرده اما بانك‌هاي اروپايي تضمين كتبي از خزانه‌داري آمريكا براي برقراري رابطه مالي با ايران را مي‌خواهند. لذا به نظر مي‌رسد اين بزرگ‌ترين مشكل بر سر اجراي توافق هسته‌اي است كه ريشه در بد عهدي آمريكايي‌ها دارد.
اگربرجام نبود...
فياض زاهد درباره ابعاد اجتماعي به نتيجه نرسيدن مذاكرات هسته‌اي به «آرمان» گفت: معتقدم اگر در مذاكرات شكست مي‌خورديم امروز هنوز تحريم‌ها وجود داشت و در بعد اجتماعي شاهد بحران‌هاي كارگري بوديم كه با بحران اجتماعي وپرخاشگري همراه مي‌شد. وي اعتقاد دارد: اگر اينگونه مي‌شد دولت نيز عملا امكان پرداخت يارانه‌ها را از دست مي‌داد و نمي‌توانست حتي به‌گروه‌هاي حاشيه‌اي نيز يارانه بپردازد و اگر دولت در اين حالت فشارهاي وارده به خود را به طبقه متوسط و بالا منتقل مي‌كرد در ابتدا از هيجانات ناخواسته رهايي مي‌يافت اما درمرحله بعد مجبور بود گروه‌هاي متوسط به بالا را به دلايل سياسي، فرهنگي و اجتماعي‌كنار بگذارد و ازسوي ديگر نيز مجبور مي‌شد يارانه طبقات پايين جامعه را قطع كند و ناخواسته نوعي پيوند و اتحاد ميان اين دوجريان اجتماعي به وجود مي‌آمد.
درنتيجه هرچند نيروي اجتماعي متوسط به بالا به دليل سبك زندگي خود اهل پرخاشگري نيست و بيشتر درحوزه مدني فعاليت مي‌كند اما طبقات حاشيه‌نشين در مقابل آنها آماده پرخاشگري بودند و انباشت پنهان مطالبات مردم در كنار فقر گسترده مي‌توانست شرايط اجتماعي را دگرگون كند. وي ادامه داد: در نتيجه اين فعل و انفعالات ممكن بود شاهد حركت‌هايي در ابعاد اجتماعي در بازه‌هاي كور و خشن باشيم كه دورنمايي براي تسلط بر آن وجود نداشت و در چنين وضعيتي همه آسيب مي‌ديديم.
آرامش اقتصادي حاصل برجام است
همچنين مهدي مطهرنيا نيز در پاسخ به اين پرسش كه اگر برجام نبود، كشور اكنون در چه موقعيتي قرار داشت، به «آرمان» گفت: اگر برجام نبود ايران اكنون دريك بافت موقعيتي ناشي ازتعارض در نظم منطقه‌اي و نظام بين‌الملل، وارد اصطكاك‌هاي سخت با محيط پيراموني نزديك و دور خود شده بود. هزينه‌هاي ملي در جهت رسيدن به انرژي هسته‌اي صلح‌آميز بسيار افزايش داشت و هيچ اطميناني به دستیابي به انرژي هسته‌اي صلح‌آميز درحد كنوني وجود نداشت.
وي افزود: اگر برجام نبود آرامش اقتصادي حاكم بر وضعيت اقتصادي به‌اندازه كنوني هم هويدا نمي‌شد. مطهرنيا به بافت اقتصادي بعد از برجام نيز اشاره كرد: اگرچه بافت اقتصادي ايران هنوز هم نتوانسته براي دوران پسا برجام آماده شود و در دوران درون برجامي قرار دارد اما بايد تاكيد داشت كه اساسا در اين دوران زمينه‌هاي ايجاد فضاي فعلي اقتصادي درحال ايجاد شدن است.
كاهش مطلوب تورم نتيجه برجام
مهدي پازوكي اقتصاددان نيز درباره ابعاد اقتصادي شكست مذاكرات به «آرمان»گفت: اگر مذاكرات به نتيجه نمي‌رسيد امروز بدون شك وضعيت اقتصادي ايران به بن‌بست كامل رسيده بود و شاهد اجرا شدن برنامه نفت در برابر غذا همانند آنچه بوديم كه زمان صدام حسين در عراق رخ داد. وي ادامه داد: كمترين دستاورد برجام آرامش درحوزه اقتصادي، اميد به رشد اقتصادي و كاهش مطلوب تورم است. پازوكي درباره رشد اقتصادي نيز افزود: هرچند بعد از برجام انتظار رشد اقتصادي نمود عملي پيدا نكرده ولي‌دولت باترميم تيم اقتصادي خود با مدلي مانند۱+۵ مي‌تواند زمينه‌هاي ايجاد اين رشد اقتصادي را فراهم كند.
اين فعال اقتصادي ادامه داد: اگر امروز دولت سود تسهيلات را كاهش داده و درميان بنگاه‌هاي اقتصادي اميد به اعطاي تسهيلات ايجاد و چرخش اقتصادي ايجاد شده است، به دليل آرامش ناشي از برجام است. وي بيان كرد: عدم رسيدن به برجام به معني دلار بالاي ۵ هزار تومان، افزايش بيكاري به دليل تعطيلي كارخانه‌ها وباقي ماندن كشور در اقتصادي منفي بود. پازوكي تاكيد كرد: اگر توافقي نبود بزرگ‌ترين اقتصاددانان رای به ورشكستگي اقتصادي قطعي اقتصاد ايران مي‌دادند.
برجام و برطرف‌شدن گمانه‌هاي غيراصولي
همچنين حسن هاني‌زاده كارشناس مسائل منطقه نيز درباره برجام به«آرمان»گفت: برجام شرايط جديدي را براي ايران درمنطقه و فضاي بين‌المللي ايجاد كرده است. وي ادامه داد: برجام‌گمانه‌زني‌هاي غيراصولي درباره ايران را برطرف كرد و جايگاه سياسي ايران را درمنطقه و جهان را ارتقا داد. وي درباره نگاه غرب در نتيجه مذاكرات توضيح داد: اين مذاكرات و پيروزي ناشي از آن باعث شد كه غربي‌ها رسما و كتبا به‌حق كشورمان در دستيابي به انرژي هسته‌اي اعتراف كنند. او به تعهدات طرفين نيز اشاره كرد كه ايران كاملا تعهدات خود را براساس توافق باآژانس انجام داده ولي غرب تحت فشار جبهه‌عبري- عربي جلوي اجراي بخش‌هايي از برجام را گرفته است.
درخواست نخبگان آمريكايي براي ايجاد «كانال ديپلماتيك ايران- آمريكا»
نكته قابل تامل چنين است كه شماري ازمسئولان سابق و نخبگان سياسي ونظامي آمريكايي دريك سالگي برجام در نامه‌اي طرح سه ماده‌اي را مشخص كردند كه به گفته آنها «ساختاري نهادينه شده» براي ارتباط مستمر بين آمريكا و ايران را فراهم مي‌آورد. پايگاه خبري پولتيكو در اين باره نوشت: در آستانه فرارسيدن نخستين سالروز توافق هسته‌اي بين ايران وگروه ۱+۵، گروهي ازسياستمداران، ديپلمات‌ها، مسئولان نظامي ومسئولان دانشگاهي در نامه‌اي به «باراك اوباما» رئيس‌جمهور آمريكا خواستار روابط نزديك‌تر بين‌آمريكا وجمهوري اسلامي ايران شدند.
دراين نامه بيش از ۷۵ شخصيت رده بالا بار ديگر اين توافق را مورد تحسين وتمجيد قرار دادند و از رئيس‌جمهور كشورشان خواستند روابط با ايران را تقويت كند. «تام داس چل»، «مارك اودال»، «كارل لوين»، «برنت جانستون» و «نانسي كاسبام» سناتورهاي اسبق آمريكايي و «لي هميليتون» عضو اسبق مجلس نمايندگان، «مريل مك پيك»، رئيس اسبق ستاد مشترك نيروي هوايي ارتش آمريكا و «لئون كوپر» برنده جايزه نوبل و «بارتون ريچر» جزو امضاكنندگان اين نامه هستند. نگارندگان اين نامه، طرح سه ماده‌اي را مشخص كرده‌اند كه به گفته آنها «ساختاري نهادينه‌شده» براي ارتباط مستمر بين آمريكا و ايران را فراهم مي‌آورد.
«ايجاد ظرفيت ارتباط اضطراري» بين دولت‌هاي دوكشور براي جلوگيري از سوءتفاهم‌ها وتشديد تنش‌ها وهمچنين «ايجاد يك‌كانال دوجانبه مستقيم و دائمي» بين وزارت خزانه‌داري آمريكا و بانك مركزي ايران، جزو پيشنهاد‌ها مطرح‌شده از سوي اين شخصيت‌ها است. آنها مستقيما خطاب به‌اوباما خواسته‌اند: «شما نشان داديد كه ديپلماسي سخت وفشرده مي‌تواند ازمنافع امنيت ملي آمريكا محافظت كند. در همين راستا، آمريكا به تعامل بيشتر ونه كمتر، با ايران نياز دارد.»
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
نتایج ملموس؟!
مچکریم