نزاع بر سر فروش هواپیما به ایران بالا گرفت

روزنامه دنیای اقتصاد: پس از آنکه مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب سه متمم لایحه بودجه مالی، موانع جدیدی را بر سر راه فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران ایجاد کرد، شرکت بوئینگ حالا تلاش می‌کند درصورت محرومیت از بازار ایران دست رقبای خود را نیز از این بازار بزرگ کوتاه کند.

این شرکت اعلام کرده است اگر کنگره فروش هواپیماهای مسافربری به ایران را ممنوع کند، دیگر شرکت‌های آمریکایی تامین‌کننده قطعات برای رقبای بوئینگ نیز باید شامل این ممنوعیت شوند. از نظر بوئینگ یا همه باید از دسترسی به بازار ایران منع شوند یا هیچ‌کس.

در شرایطی که مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب سه متمم لایحه بودجه موانع جدیدی را بر سر راه فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران ایجاد کرده است، این شرکت درصدد است دست رقبای خود را از بازار ایران کوتاه کند. به گزارش وال‌استریت‌ژورنال، رئیس بخش جت‌های تجاری بوئینگ گفته است اگر کنگره فروش هواپیماهای مسافربری به ایران را ممنوع کند، دیگر شرکت‌های آمریکایی تامین‌کننده قطعات برای رقبای بوئینگ نیز باید شامل این ممنوعیت شوند.

ری کانر، مدیرعامل بخش جت‌های تجاری بوئینگ، در یک گفت‌وگوی رسانه‌ای در حاشیه نمایشگاه هوایی فارن‌بورو واقع در حومه لندن اظهار کرد هرگونه تلاش برای مانع‌تراشی در اجرای توافق فروش هواپیمای مسافربری به ایران نباید بوئینگ را به‌طور غیرمنصفانه‌ای در برابر رقبایش تضعیف کند. او گفت: «متمم‌هایی که هفته گذشته توسط مجلس نمایندگان آمریکا تصویب شد مساله‌ای بین کنگره و دولت است و ما از دستورالعملی که دولت به ما ابلاغ کند، مبنی بر اینکه چه کاری می‌توانیم بکنیم و چه کاری نمی‌توانیم بکنیم، پیروی خواهیم کرد.

اگر ما اجازه نداشته‌ باشیم این قرارداد را پیش ببریم، مسلما دیگر شرکت‌های آمریکایی نیز نباید در این مورد پیشرفتی داشته باشند. این مساله به این معنی است که شرکت‌های آمریکایی نباید برای دیگر سازندگان هواپیما، قطعه تامین کنند.» کانر همچنین گفت قرارداد فروش هواپیما به ایران در شرایطی مطرح شده است که تقاضا برای جت‌های پهن‌پیکر در حال کاهش است و این افت تقاضا تولید هواپیماهای بوئینگ ۷۷۷ را با چالش بیشتری مواجه می‌کند.

براساس توافق ایران و شرکت هواپیماسازی آمریکایی بوئینگ قرار است ۸۰ فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ به ایران فروخته شود. به‌علاوه این شرکت ۲۹ فروند هواپیمای دیگر به ایران اجاره خواهد داد. براساس اعلام ایران‌ایر، در قالب این تفاهم‌نامه بوئینگ تعدادی هواپیما از خانواده نسل جدید ۷۳۷ و همچنین مدل‌های ۳۰۰ER و ۹۰۰ از خانواده بوئینگ ۷۷۷ به ایران خواهد فروخت.

این سخنان کانر در شرایطی ایراد شده است که بوئینگ و ایرباس، برای دسترسی به بازار ایران رقابت پنهانی را با یکدیگر آغاز کرده‌اند. اکنون به نظر می‌رسد شرکت بوئینگ که خطر از دست دادن بازار ایران را احساس کرده است، قصد دارد دست رقیب دیرینه خود یعنی ایرباس را نیز از بازار کشورمان کوتاه کند. در متمم‌های تصویب شده توسط مجلس نمایندگان آمریکا که اکثر کرسی‌های آن در اختیار جمهوری‌خواهان است، یکی مربوط به جلوگیری از صدور مجوز از وزارت خزانه‌‌داری برای فروش به ایران، دیگری برای متوقف کردن صدور مجوز نقل و انتقال پول توسط وزارت خزانه‌‌داری و آخری مانعی برای «بانک صادرات- واردات» آمریکا است.

در صورتی که این متمم‌ها در مجلس سنا نیز تصویب و توسط اوباما امضا شود و به‌صورت قانون درآید، علاوه بر اینکه قرارداد ۶/ ۱۷ میلیارد دلاری بوئینگ با ایران لغو می‌شود، شرکت ایرباس نیز برای فروش هواپیماهای خود به کشورمان دچار مشکل خواهد شد زیرا بیش از ۱۰ درصد از قطعات مورد استفاده در تولید جت‌های مسافربری جدید توسط شرکت‌های آمریکایی تولید می‌شوند و درنتیجه فروش این جت‌ها به ایران نیازمند کسب مجوز از آمریکا خواهد بود. شرکت هواپیمایی ایرباس قرار است ۱۱۸ فروند هواپیما به ایران بفروشد.

این در شرایطی است که تصویب متمم‌های لایحه بودجه مالی توسط مجلس نمایندگان آمریکا، سه سناریو را پیش‌روی سرنوشت قرارداد فروش بوئینگ به ایران قرار می‌دهد: نخست آنکه اوباما تصمیم نمایندگان جمهوری‌خواه را مورد تایید قرار دهد و آن را برای تصویب نهایی امضا کند، دوم آنکه اوباما از امضای آن سر باز زند و مانع‌تراشی جمهوری‌خواهان که به گمان بسیاری از تحلیلگران با هدف مخالفت با سیاست‌های اوباما در قبال ایران و برجام است، با شکست مواجه شود. سناریوی سوم اینکه این طرح به سنای آمریکا برود و در آنجا با اکثریت جمهوری‌خواهانی مواجه شود که به بهره‌برداری تجاری از برجام تمایل دارند.

پیش از این دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواه ریاست‌جمهوری آمریکا گفته بود ایران پول‌های بلوکه شده را از آمریکا گرفت، آن وقت برای خرید هواپیما به جای بوئینگ از اروپا ایرباس خرید. منظور ترامپ پول‌های ایران از محل فروش نفت بود که پس از تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا و عمدتا تحریم سوئیفت، در بانک‌های آمریکایی و اروپایی بلوکه شده بود و پس از برجام، باید به ایران بازپس داده شوند. این پول‌ها حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

ترامپ اضافه کرد: «ایران پول را از ما گرفت و چه کرد؟ ۱۱۸ فروند هواپیمای ایرباس و نه بوئینگ (آمریکایی) خرید. از پول‌ها در اروپا استفاده شد و از روسیه موشک خریدند.»در سناریوی نخست، اگر این طرح به تصویب نهایی برسد و به قانون تبدیل شود، تبعات آن را می‌توان در دو بعد «متن» و «فرامتن» مورد تحلیل قرار داد. در بندهای متن برجام یا همان سند توافق هسته‌ای قید شده است که آمریکا و دیگر شرکای آن در گروه ۱+۵ نباید مانع تجارت شرکت‌ها و نهادهای مالی بین‌المللی با ایران شوند. در نتیجه برنامه جامع اقدام مشترک، تحریم‌های اقتصادی و مالی در حوزه‌های بانکی، مالی، نفتی، گازی، پتروشیمی، تجاری، بیمه وحمل و نقل وضع شده توسط اتحادیه اروپایی و آمریکا که به بهانه برنامه هسته‌ای ایران بود، در ابتدای اجرای توافق به‌طور یکجا لغو می‌شوند. بر اساس این توافق، برای اولین‌بار پس از سه دهه تحریم، ممنوعیت خرید هواپیمای مسافربری مرتفع خواهد شد.

بر اساس یکی از این بندها، ایالات‌متحده، اجازه فروش هواپیماهای مسافری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران؛ مجوز اینکه اشخاص غیرآمریکایی که در مالکیت یا کنترل اشخاص آمریکایی هستند، به نحو منطبق با برجام با ایران مشارکت کنند را صادر خواهد کرد. در بعد «فرامتن»، در صورت تصویب این طرح و تبدیل شدن به قانون، گسترش بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا و همچنین گروه ۱+۵ را به دنبال خواهد داشت. موضوعی که بارها کارشناسان بر آن تاکید کرده‌اند این است که برجام توافق میان ایران و آمریکا نیست و واشنگتن نباید اقداماتی را انجام دهد که این توافق را به خطر اندازد.

اکنون به‌نظر می‌رسد سخنان ری کانر، مدیرعامل بخش جت‌های تجاری بوئینگ، پیامی به کنگره آمریکا و جمهوری‌خواهان است مبنی بر اینکه در اجرایی شدن قرار داد فروش هواپیماهای مسافربری بوئینگ به ایران مانع‌تراشی نکنند، درغیر این صورت، دیگر شرکت‌های آمریکایی نیز باید در زیان ناشی از لغو این قرارداد ۶/ ۱۷ میلیارد دلاری با بوئینگ شریک شوند. به عبارت دیگر از سخنان کانر می‌توان این‌گونه برداشت کرد که از نظر بوئینگ یا همه باید از دسترسی به بازار ایران منع شوند یا هیچ‌کس.